پایان نامه بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی و بکارگیری فناوری اطلاعات در ادارات آموزش و پرورش تهران (ICT) و ارتباطات
مقدمه:
دوران جديد كه به عصر اطلاعات موسوم است، دوران فناوري اطلاعات و ارتباطات مي باشد، بشر امروز جامعهاي مبتني بر فناوري اطلاعات و ارتباطات (ICT )[1] را تجربه ميكند كه از ويژگيهاي خاص خود برخوردار است. چنين جامعهاي را جامعه اطلاعاتي ميگويند (صرافي زاده، 1383 ، ص 5).
جامعه اطلاعاتي جامعهاي است كه در آن زندگي اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي افراد جامعه به فناوري اطلاعات و ارتباطات وابسته است و جامعهاي است كه در آن مردم در محل كار ، منزل و حتي در اماكن تفريحي از اين تكنولوژي حداكثر استفاده را ميبرند.
بر خلاف دوران گذشته كه اطلاعات و تكنولوژي در اختيار صاحب نظران فن و صنايع قرار داشت و مشروعيت آن نيز به تاييد و تصديق آنان مرتبط بود در جامعه جديد اطلاعات تكنولوژيستها علماي اجتماعي و مردم معمولي نيز مرتبط با تكنولوژي اطلاعاتي قرار گرفته و بخشي از زندگي روزمره آنان شده است. زيرا اطلاعات و اخبار در گروه نيازهاي اساسي همه مردم قرار گرفته است و توليدات آن استفاده همه جانبه دارد. در حالي كه در دوران گذشته استفاده از تكنولوژي مرتبط با قشر خاصي بود و فراگيري زيادي نداشت (آذرخش، مهراد،1383،ص 25).
ويژگيديگر جامعه اطلاعاتي كالا شدن اطلاعات است، اطلاعات كالا شده و به مدد تكنولوژي هاي جديد ارتباطي در دسترس هر كسي كه طالب آن باشد قرار ميگيرد. در اين گونه جوامع مفاهيم سنتي موجود در زمينههايي چون اقتصاد، آموزش ، كسب و كار، مديريت و تجارت دچار تحول ميگردد. با گذر از عصر صنعتي و ورود به عصر اطلاعات و به گفته الوين تافلر[2] (عصر دانايي) نياز روزافزون بشر براي آموزش متفاوتتر با آنچه در گذشته بوده است بيشتر حس ميشود در همين راستا تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات كه به طور فزايندهاي در حال گسترش است ميتواند به نحو مطلوبي تمامي امور زندگي را تحت تاثير قرار دهد (احمدي نژاد ، 1379 ، ص 24).
دنياي موجود با دستاوردهاي متنوع خود همواره در معرض تحولات و تغييرات غيرقابل پيش بيني است. الوين تافلر اعتقاد دارد ورود به قرن بيست و يكم به عنوان عصر فرانظريه[3] هنگامي براي انسانها جاذب خواهد بود كه آدم كنوني بتواند در مقابل تغييرات آن قرن قدرت تحمل لازم را داشته باشد با شجاعت در مقابل آن ظاهر شود. تحقق اين ايدهآل هنگامي ميسر خواهد بود كه از هم اكنون بشر امروزي بتواند خودش را براي تغييرات در دنياي آينده آماده سازد اين نيز مشروط به دانش، مهارت، بينش و پويايي است.
زندگي در دنياي جديد نيازمند شناخت كامل و كسب مهارتهاي استفاده از اين ابزارها و بدون داشتن چنين ابزاري رقابت و زندگي بسيار مشكل خواهد بود و مستلزم از دست دادن فرصتهاي فراواني در زندگي روزانه افراد و جوامع است.
سازمانها بايد جهت به كارگيري و استفاده بهينه از تكنولوژي فنآوري اطلاعات زمينه سازي لازم و مطلوب را داشته باشند تا بتوانند در اين راه گامهاي مهم و صحيح را در عرصه سازمان بردارند. يکي از مهمترين عوامل موفقيت و شكست در اين حركت در “فرهنگ سازمان ” است. فرهنگ سازماني به تمام جنبههاي سازماني تاثير مي گذارد و بر اساس اعتقادات و ارزشهاي مشترك، به سازمانها قدرت مي بخشد و بر نگرش رفتار فردي انگيزه و رضايت شغلي و سطح تعهد نيروي انساني طراحي ساختار و نظامهاي سازماني، هدفگذاري، تدوين و اجراي استراتژيها و …. تاثير ميگذارد. همچنين فرهنگ سازماني عامل موثر در ترويج خلاقيت و نوآوري است كه از طريق ارزش نهادن به كار سخت و متمركز و هدفدار ، پشتكار و سخت كوشي و تعهد عمل ميكند.
نيروي انساني به عنوان مهمترين منبع اصلي سازمان بااستفاده از اطلاعات، فناوري، مواد، تجهيزات و بودجه و… به توليد كالا و خدمات بپردازد و در صورتي كه درست عمل كند سازمان نيز از عملكرد خوبي برخوردار خواهد شد.
لذا سازمان از طريق توجه به فرهنگ و شناخت فرهنگ موجود سازمان و تجزيه و تحليل آن و خلق ارزشهاي مناسب در حمايت از فرهنگ مطلوب ميتواند در راستاي به كار گيري مؤثر فناوري اطلاعات و ارتباطات سازمان نقش مهمي را ايفا نمايد.
2-1- بيان مسئله
با توجه به اينكه فرهنگ سازماني نظام ارزشها، باورها و آداب و رسوم مشترك در بين اعضاي سازمان است و تعاملات قسمتهاي مختلف را بر قرار مي كند بنابراين يك ابزار مؤثر در بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در سازمان تلقي مي شود.
در سازمانهايي كه فرهنگ استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات وجود ندارد آثار و تبعاتي بدنبال خواهد داشت كه از آن جمله مي توان نارضايتي ارباب رجوع، هزينه هاي گزاف، طولاني بودن جريان كارهاو … را نام برد.تحقيقات نشان مي دهد كه بسياري از عدم كارآيي كه در يك سازمان پيش مي آيد ناشي از عدم بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات است. زيرا رشد روز افزون اطلاعات به سازمانها كمك مي كند كه در ميدان رقابت موفق عمل كنند. يكي از موانع اساسي عدم بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات فقدان فرهنگ سازماني بكارگيري آن مي باشد.
فرهنگ سازماني به دليل ماهيت اثر گذاري قوي كه مي تواند بر رفتار و عملكرد اعضاي سازمان داشته، نقش مهمي را در بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات ايفا مي كند.بنابراين فناوري اطلاعات و ارتباطات يكي از مهمترين مسائل عصر حاضر در تمام جوامع مي باشد پس بكارگيري آن در سازمانها جهت هماهنگي با جامعه بين الملل لازم و ضروري به نظر مي رسد ولي متأسفانه هنوز شرايط و فرهنگ مناسب جهت استفاده مؤثر به جا و ماهرانه از اين فناوري در سازمانها بوجود نيامده است، لذا مسأله اين پژوهش بررسي رابطه بين فرهنگ سازماني با بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در ادارات آموزش و پرورش مي باشد. با اين هدف كه با روشن شدن رابطه فرهنگ سازماني با بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در ادارات آموزش و پرورش زمينه لازم براي توجه و اقدام جدي مسئولين جهت بالابردن فرهنگ سازماني در ادارات آموزش و پرورش فراهم آيد تا از آن طريق بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در ادارات و سازمان آموزش و پرورش افزايش يابد.
3-1- اهميت و ضرورت پژوهش
امروزه اطلاعات شاخص قدرت است. آنچه کشوري را در سطح اول، دوم و سوم جهان قرار مي دهد. ميزان اطلاعاتي است که آن کشور توليد مي کند، در دسترس قرار مي دهد و به کار مي گيرد. فناوري اطلاعات و ارتباطات به عنوان يک فناوري غالب در هزاره جديد معرفي شده است. بدون هيچ شک و ترديدي در فرايند پذيرش پديده جهاني سازي کشورهايي که زمينه و بستر لازم و مناسب را براي توسعه فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي بوجود نياورده اند، در حرکت هدايت شده و شتابان جهاني سازي از وضع موجود به سوي جامعه اطلاعاتي باز خواهند ماند.
اهميت روز افزون علوم وابسته به اطلاعات، چنان بالا گرفته است که منتقدان و آگاهان را بر اين باور رسانده که دانش اطلاعات و نقش و تاثير آن شاخص ممتاز فعاليت هاي طراز اول جوامع بشري است. در حال حاضر در سازمان ها اطلاعات پس از عامل انساني مهمترين منبع ارزشمند محسوب مي شود و يک منبع حياتي براي پيشرفت علمي و اقتصادي هر کشوري به حساب مي آيد. به بيان ديگر اطلاعات نيروي اصلي حرکت و شکل دهنده مردم، اجتماعات، سازمان ها و کشورهاست.
نقش مهم اطلاعات را مي توان در زمينه هاي وسيعي از فعاليتهاي حياتي بشر جستجو کرد. اطلاعات به ابزار مهم اطلاعاتي و ارتباطي بسيار مهمي بدل گشته که توسط آن بسياري از امور روزمره انسانها تسريع و تسهيل شده است.
در عصر جديد ، در انجام امور اداري به طريق سنتي ( معمول ) شاهد ظهور و گسترش مشکلات و نارسائي هاي گسترده تري هستيم که از آن جمله مي توان به طولاني بودن جريان کارها،اشتباهات زياد کارکنان، صرف هزينه هاي گزاف و قابل ملاحظه جهت ثبت و بايگاني اسناد، اوراق و تبادل اطلاعات نوشتاري، ريسک پذيري و خطر پذيري بالا، نارضايتي ارباب رجوع و موارد بسياري از اين قبيل اشاره نمود، که البته با استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات شاهد موارد کمي از اين قبيل خواهيم بود .
همچنين در عصر حاضر که دوره تغيير و تحول و بحران را در پيش روي داريم. (اگر بحراني در دنياي امروز باشد، بيش از بحران اقتصاد و پول و نفت و نيرو ، بحران فرهنگ است) (اسلامي ندوشن ، 1354 ، ص 60).
لزوم توجه به فرهنگ به علت تاثيري که فرهنگ سازماني بر تمام ابعاد سازمان مي گذارد، فرهنگ سازماني مي تواند سازمان را به جلو راند و يا از حرکت بازدارد و اين توان بالقوه به خاطر تاثيري است که فرهنگ بر رفتار دارد. لذا اگر بخواهيم علل موفقيت و عدم موفقيت سازمانهايمان را مطالعه کنيم بايد به بررسي فرهنگ بپردازيم.
شاين ، اوچي ، پيترز و واترمن و بسياري از علماي مديريت دو حقيقت مهم را تبيين مي کنند. اول آنکه فرهنگ سازماني در سازمانهاي مختلف متفاوت است . دوم آنکه فرهنگ سازماني مختلف مي تواند بر عملکرد ، موفقيت و اثر بخشي يک سازمان و موسسه تاثير متفاوتي داشته باشد . با اين حال اشاره به اين نکته ضرورت دارد (سازمانهاي موفق ) فرهنگ هاي ايجاد کرده اند که ارزشها و مديريت رهبران خود را در هم آميخته اند و به همين دليل است که اين ارزشها سالها دوام آورده اند و به نظر مي رسد که نقش حقيقي مديريت سازمانها ، اداره ارزشهاي سازمان است. سازمانهاي موفق به ايجاد فرهنگ مشترک ميان کارکنان و ايجاد روحيه خوب بها مي دهند . چارچوبي از همبستگي ايجاد مي کنند که در محدوده آن افراد پر انگيزه ، خود را با شرايط انطباق مي دهند .
بر مبناي مطالعات متعدد ، مديران و پژوهشگران از اوايل دهه 1980 ميلادي توجه خود را به چگونگي مديريت فرهنگ سازمانهايشان و هماهنگ نمودن آن با ساير اجزاء به بهترين وجه آغاز نموده اند . با وجود اينکه سابقه مطالعات فرهنگ سازماني بيش از دو دهه نيست . اما تحقيقات ، تاثير فرهنگ و جلوه هاي فرهنگي را بر رفتار کارکنان نشان داده اند و تعدادي ازنويسندگان اين فرض رامطرح و پشتيباني کرده اند که شرکتها وسازمانهاي موفق داراي فرهنگ قوي بوده اند.
در اين پژوهش ضمن شناسايي فرهنگ سازماني حاکم بر ادارات آموزش و پرورش ميزان بکارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات مورد سنجش قرار گرفته شده است .
استفاده کنندگان اين پژوهش کليه کارکنان کادر اداري سازمان آموزش و پرورش مي باشد. که با پياده کردن يک الگوي فرهنگي مناسب و قوي در سازمان زمينه استفاده بهينه از فناوري اطلاعات و ارتباطات در بين آنها فراهم مي شود. و سازمانهايي كه از نتايج اين پژوهش مي توانند بهره ببرند شامل وزارت آموزش و پرورش، سازمان تكفا، سازمانهاي مرتبط با آموزش و پرورش، سازمان تأليف كتب درسي، سازمان آموزش عالي، ضمن خدمت فرهنگيان، سازمانهاي مرتبط با تكنولوژي و ساخت ابزارهاي كمك آموزشي و ….
مي باشند.
4-1- انگيزه پژوهشگر
اگر چه استفاده از رايانه از سال هاي دهه 50 ميلادي در سازمان هاي بزرگ کشورهاي صنعتي و توسعه يافته رايج بوده است ولي در نوع فناوري اطلاعات حتي تا دهه 80 ميلادي کمتر در سازمانهاي آموزشي مشاهده مي شود .
فناوري اطلاعات و ارتباطات يکي از مهمترين مسائل عصر حاضر در تمام جوانب مي باشد پس به کارگيري آن در سازمانها جهت هماهنگي با جامعه بين الملل لازم و ضروري به نظر مي رسد ولي متاسفانه هنوز شرايط و فرهنگ مناسب جهت استفاده موثر و به جا و ماهرانه از اين فناوري در سازمانها بوجود نيامده است .
بررسی رابطه فرهنگ سازماني و بکارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در ادارات آموزش و پرورش انگيزه اي پژوهشگر براي انجام اين پژوهش شده است.
5-1- هدف پژوهش
1-5-1- هدف كلي
هدف اصلي اين پژوهش بررسي رابطه فرهنگ سازماني و ميزان به كارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در ادارات آموزش و پرورش شهر تهران ميباشد.
2-5-2- اهداف فرعي
با توجه به اهميت نقش فرهنگ سازماني در ميزان به كارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات (ICT) توسط كاركنان اين تحقيق بر آن است تا با بررسي فرهنگ سازماني در ادارات آموزش و پرورش به اهداف ذيل دست يابد:
- تعيين ميزان به كارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات (ICT) در ادارات آموزش و پرورش شهر تهران.
- تعيين ميزان رابطه هفت ويژگي فرهنگ سازماني با فناوري اطلاعات و ارتباطات (ICT). در ادارات آموزش و پرورش شهر تهران.
- تعيين ميزان بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در بين كاركنان زن و مرد در ادارات آموزش و پرورش شهر تهران.
6-1- سوالات پژوهش
1-6-1- سؤال اصلي
- آيا بين فرهنگ سازماني و بکارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در ادارات آموزش و پرورش شهر تهران رابطه وجود دارد؟
2-6-1- سوالات فرعي
1- ميزان بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در بين كاركنان ادارات آموزش و پروش شهر تهران چگونه است؟
- آيا بين هفت ويژگي فرهنگ سازماني با فناوري اطلاعات و ارتباطات در ادارات آموزش و پرورش شهر تهران رابطه وجود دارد؟
- آيا ميزان به كار گيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در بين كاركنان زن و مرد در ادارات آموزش و پرورش شهر تهران متفاوت است؟
7-1- تعاريف نظري و عملياتي متغيرهاي پژوهش
1-7-1- فرهنگ سازماني
تعريف نظري:
استانلي ديويس – فرهنگ سازماني الگويي از ارزشها و باورهاي مشترك است كه به اعضاي يك نهاد معني و مفهوم مي بخشد و براي رفتار آنان در سازمان دستورهاي فراهم ميآورد (آقاجاني، 1383 ، ص 153).
فرهنگ سازماني سيستمي از استنباط مشترك است كه اعضا نسبت به سازمان دارند و همين ويژگي موجب تفكيك دو سازمان از يكديگر مي شود (رابينز، ترجمه اعرابي، 1382، ص 372).
تعريف عملياتي:
منظور از فرهنگ سازماني در اين پژوهش نمره به دست آمده از طريق پرسشنامه فرهنگ سازماني كه در قالب هفت ويژگي اصلي ( نو آوري و ريسک پذيري ، توجه به جزئيات ، نتیجه مجوری ، توجه به افراد ، توجه به گروه ، داشتن روحيه جسارت و سرشکني ، تهور طلبي و ثبات و پايداري ) را نيز تنظيم و جمع آوري گرديد.
2-7-1- فناوري اطلاعات و ارتباطات
تعريف نظري:
واژه فناوري اطلاعات اولين بار توسعه لويت و وايزس در سال 1985 به منظور بيان نقش رايانه و پشتيباني از تصميمگيريها و پردازش اطلاعات در سازمان به كار گرفته شده از فناوري اطلاعات برداشتهاي مختلفي وجود دارد و همين برداشت ها موجب گرديده تا تصاوير متفاوتي از آن در مجامع مختلف ارائه شود (صرافي زاده، 1383، ص 16).
فناوري اطلاعات و ارتباطات ابزارهاي رايانه محوري كه افراد به منظور كار با مطالعات و پشتيباني اطلاعات و پردازش اطلاعات مورد نياز از آن استفاده مي كنند.
تعريف عملياتي:
منظور از نحوه و ميزان به كارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در ادارات آن نمره به دست آمده از پرسشنامه فناوري اطلاعات و ارتباطات ميباشد كه بر حسب مهارتهاي هفت گانه ICDL ( آَشنايي با مفاهيم و اصول ، آشنايي با مديريت فايلها ، واژه پردازها ، صفحه گسترده ها ، بانکهاي اطلاعاتي ، ارائه مطلب و اينترنت ) منظور شده در پرسشنامه به دست ميآيد.
3-7-1- كاركنان
در اين پژوهش منظور از كاركنان افرادي مي باشند که داراي تحصيلات ديپلم تا فوق ليسانس و بالاتر و در سال تحصيلي 85-84 در ادارات آموزش و پرورش شهر تهران به صورت استخدام رسمي مشغول به کار بوده اند.
[1] – Information . communication and technology
[2] – Alvin tafler
[3] – meta theory
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.