پایان نامه مسئوليت مدني سر دفتران اسناد رسمي نسبت به درج شروط باطل و مبطل در اسناد رسمي در تطبيق با حقوق فرانسه
چکیده
سردفتر اسناد رسمی عهده دار تنظیم سند رسمی معاملات و مراودات حقوقی اشخاص است. تنظیم سند رسمی مستلزم رعایت شرایط و ترتیبات شکلی و ماهوی است.
سند تنظیمی توسط سردفتر ممکن است به علت عدم رعایت یکی از این ترتیبات توسط مرجع قضائی ابطال گردد، ابطال سند ممکن است موجب ورود خسارت به صاحب آن گردد، اگر ابطال سند ناشی از خطای شغلی سردفتر باشد، نامبرده مسئول جبران خسارت وارده میباشد. در نظام دفتری کشور فرانسه سردفتر مکلّف به رعایت قواعد شکلی تنظیم سند، قواعد ماهوی مربوط به عقود و تعهدات و حتی گاهی مسئول زیانهای نامتعارفی است که نه به لحاظ امور حقوقی, بلکه به لحاط امور موضوعی به طرفین سند وارد میشود. این مسئولیتها به موجب بیمه اجباری پوشش داده شده است، در حقوق ایران سردفتر مکلف به رعایت قواعد شکلی تنظیم سند گردیده، از تنظیم سند مغایر با نظم عمومی و اخلاق حسنه و همچنین تنظیم سند برخلاف صریح قانون منع شده، از طرفی وظیفه امانتداری و بی طرفی سردفتر اقتضاء دارد که زیانهای نامتعارف و عواقب ناشی از تنظیم سند را به طرفین و یا به طرف متضرر گوشزد نمائید و حق ندارد با یکی از طرفین سند به ضرر طرف دیگر تبانی نماید، در صورت تخلف از هر یک از تکالیف مزبور و ابطال سند تنظیمی مسئول جبران خسارات وارده است.
دعوی مسئولیت مدنی علیه سردفتر یا در محاکم حقوقی و یا به تبع امر کیفری در محاکم کیفری قابل رسیدگی است. شرط حتمی بودن زیان در مسولیت مدنی سردفتر قابل توجه و دقت است و سردفتر در صورتی نسبت به خسارت ناشی از ابطال سند مسئولیت دارد که زیان وارده از طریق دیگر جبران نشده و یا قابل جبران نباشد.
واژگان کلیدی: مسئولیت مدنی- شرط- سردفتر- سند رسمی- قواعد شکلی و ماهوی- ابطال سند- ابطال معامله- جبران خسارت
فهرست مطالب
- مقدمه. 1
- فصل اول:کلیات مفاهیم و مبانی
- بخش اول: مسئولیت و شرط ضمن عقد در حقوق ایران و فرانسه. 4
- بند اول: مسئولیت در حقوق ایران.. 4
- الف- تعریف مسئولیت… 4
- ب- مسئولیت مدنی: 5
- ج- انواع مسئولیت : 8
- د: مسئولیت قراردادی و قهری.. 9
- بند دوم : مسئولیت مدنی در حقوق فرانسه. 10
- الف: تعاریف… 10
- ب: تحولات مسئولیت مدنی.. 11
- گفتار دوم: شرط ضمن عقد. 13
- بند اول: شرط ضمن عقد در حقوق ایران.. 13
- الف: مفهوم شرط.. 13
- ب: شروط باطل.. 15
- 1- شرط غیرمقدور 15
- 2- شرط بیفایده 16
- 3- شرط نامشروع. 16
- ج- شرط باطل و مبطل.. 16
- د: شروط ابتدائی.. 17
- بند دوم- شروط ضمن عقد در حقوق فرانسه. 18
- الف) انواع مختلف شروط.. 19
- ب) رابطه عقد و شرط: 20
- بخش دوم: مبانی و احکام کلی مسئولیت مدنی سردفتران.. 23
- گفتار اول: مبانی و احکام کلی مسئولیت مدنی سردفتران در حقوق ایران.. 23
- بنداول: مبانی.. 23
- طرح مطلب… 23
- بند دوم- احکام مسولیت مدنی سردفتران در حقوق ایران.. 27
- الف- سابقه. 27
- ب- بحث اصلی: 28
- گفتار دوم- مبانی و احکام کلی مسئولیت مدنی سردفتران در حقوق فرانسه. 29
- بند اول: مبانی.. 29
- بند دوم: احکام. 32
- فصل دوّم:احکام مسئولیت سردفتران نسبت به درج شروط در اسناد رسمی
- بخش اول: احکام مسئولیت سردفتران نسبت به درج شروط از نظر شکلی در حقوق ایران و فرانسه. 34
- گفتار اول: در حقوق ایران.. 34
- بند اول: سابقه. 34
- بند دوم: موازین شکلی.. 35
- بند اول: شکل گرایی.. 38
- بند دوم: موازین شکلی.. 39
- بخش دوم: احکام مسئولیت سردفتران از نظر ماهوی نسبت به درج شروط در اسناد رسمی.. 41
- گفتار اول: در حقوق ایران.. 41
- بند اول: مفاهیم کلیدی.. 41
- الف- قواعد شکلی و قواعد ماهوی.. 41
- ب: ابطال سند و ابطال عمل حقوقی موضوع سند. 42
- ج: نقش تسجیلی و انشائی اسناد رسمی.. 43
- د: رابطه بطلان شرط و ایجاد خسارت… 44
- بند دوم: مسئولیت سردفتران نسبت به مندرجات اسناد رسمی در حقوق ایران.. 45
- الف: قوانین سابق.. 45
- ب: وضعیت کنونی.. 47
- گفتار دوم: در حقوق فرانسه. 57
- بند اول: تاریخچه. 57
- بند دوم: وضعیت کنونی.. 59
- الف: وظیفه آگاه سازی «هشدار دهی». 61
- ب: وظیفه مشاورهای.. 62
- فصل سوّم:آثار مسئولیت مدنی سردفتران نسبت به درج شروط باطل و مبطل در اسناد رسمی در حقوق ایران و فرانسه
- مقدمه. 65
- بخش اول: رابطه شروط باطل و مبطل و خسارت ناشی از درج آن در سند. 66
- گفتار اول: در حقوق ایران.. 66
- بند اول: شرط باطل و خسارت ناشی از درج آن در سند. 66
- بند دوم: شرط باطل و مبطل و خسارت ناشی از درج آن در سند. 68
- گفتار دوم: در حقوق فرانسه. 72
- بند اول: شرط باطل و مبطل و خسارت ناشی از درج آن در سند. 72
- بند دوم: زیان و مسئولیت سردفتر. 75
- بخش دوم: دعوی مسئولیت مدنی علیه سردفتران.. 80
- گفتار اول: در حقوق ایران.. 80
- بند اول: مرجع صالح.. 80
- بند دوم: شرایط دعوی مسئولیت مدنی.. 84
- گفتار دوم: در حقوق فرانسه. 86
- بند اول: مرجع صالح.. 86
- فهرست منابع..
یکی از مباحث مهم حقوقی مدنی، بحث مسئولیت مدنی است؛ چرا که یکی از اهداف قانونگذاری، جلوگیری از اضرار ناروا و جبران خسارت است و این بحث نیز عمدتاً در مسئولیت مدنی متجلی است. عدهای از حقوقدانان اصل «جبران ضررها ناروای» را در کنار دو اصل دیگر «احترام به مالکیت» و «قدرت الزام کننده قراردادها» خلاصه تمام مباحث حقوق مدنی میدانند.[1]
شاید در ابتدای امر، این گونه تصور میشود که در زمینه مسئولیت مدنی، بحثهای زیادی شده و کتب متعددی تألیف گردیده، بنابراین تحقیقات جدید از سر رفع تکلیف و اتلاف وقت است. ولی با تأمل بیشتر معلوم میشود که هر چه جوامع پیشرفت میکنند و روابط انسانها پیچیدهتر میشود، بحثهای جدیدی در زمینه مسئولیت مدنی ایجاد میشود که احتیاج به تحلیل و بررسی دارد. بعضی از حقوقدانان را عقیده بر این است که پس از قرنهای هجدهم و نوزدهم که قرنهای پیشرفت صنعت و فن آوری بوده، قرن بیستم در زمینه مسائل حقوقی، قرن مسئولیت مدنی نام گرفته، بنابراین موضوع مسولیت مدنی، موضوعی نیست که رنگ کهنگی به خود بگیرد و از دور مباحث علمی و حقوقی خارج شود؛ بلکه همزمان و همگام با پیشرفت جوامع و گسترش ارتباطات زمینهها و موضوعات جدیدی نیز در این باب مطرح میشود که نیاز به بررسی علمی و فنی دارد از همین رو، امروزه مشاغل فنی و تخصصی متعددی وجود دارد که افراد جهت رفع نیازها و امور روزمره خود نیاز به مراجعه به صاحبان این مشاغل و انجام امور خود را دارند. در این رابطه در یک طرف رابطه، فرد صاحب تخصص با اطلاعات و مهارتهای فنی پیچیده قرار میگیرد و در طرف دیگر رابطه، یک فرد که هیچ گونه اطلاع و تخصصی از ضوابط و اصول فنی حرفه مزبور ندارد، اگر بنابراین باشد که به این دو فرد در عالم حقوق به چشم یکسان نگریسته شود و هیچ قاعده و ضابطهای صاحبان مشاغل و حرفههای پیچیده را محدود نکند، افراد عادی هیچ گاه نمیتوانند حقوق حقه خود را در مقابل صاحبان حرفه استیفاء نمایند و همیشه متضرر میشوند.
بنابراین اقتضاء دارد که در خصوص مسائل تخصصی و حرفهای نظام و آئینی تدوین شود و مسئولیتها طوری تبیین شوند که هم صاحبان حرفه را به دقت و رعایت دقیق اصول فنی حرفه خود وادار نماید و هم افرادی که به صاحبان این مشاغل مراجعه مینماید احساس امنیت و اطمینان بیشتری نسبت به حقوق خود داشته باشند.
سردفتری اسناد رسمی یکی از مشاغلی است که به تنظیم و تدوین روابط معاملاتی اشخاص میپردازد- گرچه این حرفه دارای سابقه طولانی در جامعه و در قوانین موضوعه ایران است؛ ولی در باب مسئولیتهای صاحبان این حرفه در حقوق ایران بر خلاف حقوق فرانسه، هنوز آن طور که باید بحث نشده و ضوابط دقیقی بر آن حاکم نیست. رویه قضائی دقیق و منسجمی نیز در این خصوص ایجاد نشده است. البته در این زمینه یک سلسله مقالات در ماهنامه کانون سردفتران و دفتریاران از شماره 48 به بعد در سال 1383 منتشر گردیده که موضوع آن مسئولیت مدنی سردفتر به طور کلی بوده و عناصر اصلی این مسئولیت را از جمله فعل زیانبار، زیان و رابطه سببیت را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است و راجع به موضوع خاص این پایان در این مقاله بحثی نشده است دو پایان نامه نیز مربوط به سالهای 1381 و 1382 در دانشگاه علوم و تحقیقات موجود است که این دو پایان نامه نیز مسائل اصلی مسئولیت را مورد بحث قرار دادهاند و به طور خاص راجع به مسئولیت مدنی سردفتران نسبت به ماهیتهای حقوقی اسناد تنظیمی و درج شروط باطل و مبطل در اسناد بحث ننمودهاند از این منظر است که این پایان نامه در نوع خود بحثی جدید را مطرح نموده است.
اینکه آیا سردفتر فقط در خصوص شکل و تشریفات تنظیم سند رسمی مسئولیت دارد یا در ماهیت و محتوای اسناد هم دارای وظیفه است؟ آیا سردفتر باید در کیفیت روابط معاملاتی اشخاص نیز مداخله نماید یا تنها موظف به ثبت و رسمیت دادن به معاملات و نوشتههایی است که به او ارائه میشود؟ آیا سردفتر مسئولیت بررسی شروط و تعهدات مندرج در اسناد را نیز دارد یا بایستی تابع خواست طرفین باشد؟ اصولاً مسئولیت سردفتر از چه نوع مسئولیتی است؟ آیا قراردادی است یا از نوع قهری و الزامهای خارج از قرارداد؟
در ارتباط با موضوع خاص این پایان نامه «مسئولیت مدنی سردفتران اسناد رسمی نسبت به درج شروط باطل و مبطل در اسناد رسمی در تطبیق با حقوق فرانسه» به بیان مفهوم مسئولیت تعاریف و اهداف مسئولیت، تقسیمات مسئولیت و همچنین در بحث شروط ضمن عقد به بررسی وضعیت شروط ضمن عقد در حقوق ایران و فرانسه و مسئولیت سردفتران در این زمینه میپردازیم، بررسی انواع شروط ضمن عقد در حقوق موضوعه و میزان تأثیر آنها برعقد, ضابطه تشخیص شرط صحیح از شرط باطل و شرط باطل و مبطل و همچنین رابطه عقد و شرط در حقوق فرانسه، موضوعاتی است که در این مختصر خورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
قبل از ورود به بحث اصلی ذکر دونکته را لازم می دانم اول اینکه با وجود شباهتهای بسیار بین نظام سردفتری اسناد رسمی در ایران و کشور فرانسه و توجه به این نکته که قوانین سردفتری ایران نیز مقتبس از قوانین کشور فرانسه است ولی در حال حاضر این دو نظام از هم فاصله بسیار دارند و نمیتوان بدون بررسی زمینهها و تغییر تدریجی قوانین و نقش رویه قضائی و جایگاه سردفتران در آن کشور قواعد و احکام آن خصوصاً احکام مربوط به مسئولیت مدنی سردفتران در حقوق فرانسه را به سردفتران در حقوق ایران تسری دارد.
ثانیاً بررسی مسولیت مدنی سردفتران نسبت به درج شروط باطل و مبطل فرع بر این مطلب است ایا سردفتران نسبت به ماهیت اعمال حقوقی مندرج در اسناد نیز مسئولیت دارند یا خیر؟ بنابراین و ناچارا بخش زیادی از مطالب این پایان نامه به بررسی این مسئله پرداخته است.
ثالثاً قسمت عمده مطالب مربوط به حقوق ایران است که در هر قسمت نیز متناسب با موضوع وضعیت حقوق سردفتری فرانسه بررسی و نسبت به آن مطالبی ارائه شده است.
و در پایان با نتیجه گیری و اعلام نظر بحث را به پایان خواهیم برد.
[1]. قهرماتی- نصراله مسئولیت مدنی وکیل دادگستری- چاپ اول 1377- نشر گندم- ص 26
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.