پایان نامه اثبات امامت حضرت علی از نظر حدیث منزلت با تأکید بر شبهات اهل سنت
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- مقدمه. 1
- بیان مسأله. 2
- ضرورت و اهمیت تحقیق. 4
- اهداف تحقیق. 4
- سؤال اصلی.. 5
- سؤالات فرعی.. 5
- فرضیهی اصلی تحقیق. 5
- فرضیههای فرعی.. 6
- پیشینه تحقیق. 6
- روش تحقیق. 10
- فصل اول: مفاهیم اساسی.. 12
- مقدمه. 13
- امامت… 13
- 1-1. تعریف لغوی.. 14
- 2-1. تعریف اصطلاحی امام در کلام متکلمین شیعه و سنی.. 15
- 3-1. تعریف علمای بزرگ اهل سنت… 15
- 4-1. تعریف علمای بزرگ شیعه. 16
- ولایت… 19
- خلافت… 22
- منزلت… 25
- مخالفان. 25
- فصل دوم: حدیث منزلت در منابع حدیثی مذهب اهلبیتb و مذهب اهل سنت… 28
- مقدمه. 29
- الف) حدیث منزلت در منابع حدیثی اهل بیتb. 29
- ب) حدیث منزلت در منابع اهل سنت… 31
- روایت ابن سعد.. 33
- سعد بن ابی وقاص… 34
- ابراهیم بن سعد. 34
- روایت حسن بن بدر. 35
- روایت ابن المغازلی.. 36
- روایت ابن عساکر. 36
- روایت نَسائی 37
- روایت سیوطی 39
- روایت ابن کثیر. 39
- گوناگونی الفاظ روایت… 40
- راویان حدیث منزلت 41
- تواتر حدیث منزلت… 42
- مشهورترین راویان حدیث منزلت… 44
- طرق حدیث منزلت… 48
- موارد بیان حدیث منزلت… 49
- فصل سوم: نگاهی به دلالتهای حدیث منزلت… 56
- مقدمه. 57
- دلالتهای حدیث منزلت 57
- مقامات حضرت هارون در قرآن 57
- 1) خلافت… 58
- 2) وزارت 58
- 3) شراکت در امر. 59
- 4) نبوّت 61
- 5) اصلاح امر. 61
- 6) اخوت و برادری و مقام پشتیبانی.. 62
- منزلتها و مقامهای امیرالمؤمنین علیg 62
- 1) خلافت و جانشینی.. 62
- 2) شراکت در امر. 64
- 3) وزارت… 66
- 4) اصلاح امر. 68
- 5) اخوت و برادری.. 69
- 6) مقام پشتیبانی.. 69
- 1-6. جنگ احد. 69
- 2-6. جنگ احزاب.. 70
- 3 -6. جنگ خیبر. 71
- 7) خویشاوندی و اهل بیت بودن.. 72
- 8) مقام علم و آگاهی.. 73
- 9) مقام عصمت… 76
- سایر ویژگیهای مشترک هارون و علیg 77
- کوششهای پیامبرk برای رهبری علیg 78
- حدیث یوم الإنذار. 81
- حدیث وصایت.. 81
- احدیث وراثت.. 82
- احادیث خلافت.. 82
- احادیث منزلت.. 82
- احادیث امارت.. 82
- احادیث امامت.. 83
- احادیث ولایت.. 83
- احادیث هدایت.. 83
- احادیث عصمت.. 84
- احادیث علم. 84
- دلالت حدیث منزلت بر خلافت امیر مؤمنان علیg 85
- جانشینی پیامبر در اوج فضایل 85
- احراز شایستگی 86
- مقام فرض الطاعه. 88
- دلالت حدیث منزلت و دیدگاههای علمای شیعه، اهل تسنن.. 88
- فصل چهارم: نقد و بررسی شبهات و اشکالات به حدیث منزلت… 96
- مقدمه. 97
- شبهه اول. 97
- نقد و بررسی شبهه اول.. 99
- شبهه دوم. 102
- نفی اعتبار مفهوم عام از یک حادثه خاص…. 102
- نقد و بررسی شبهه دوم. 102
- الف) تفسیر نادرست از جایگاه خلافت الهی پیامبران و جانشینان آنان. 102
- ب) اعتبار علمی قاعده العبره بعموم اللفظ لا بخصوص المورد. 104
- شبهه سوم. 105
- نقد و بررسی شبهه سوم. 105
- الف) ظهور معنای عام از واژه بمنزله. 106
- ب) دلالت مستثنی و مستثنی منه برعام بودن حدیث.. 108
- شبهه چهارم. 110
- نقد و بررسی شبهه چهارم. 111
- تلاشهای دروغین و غیر علمی جهت خدشهدار کردن دلالت حدیث منزلت… 113
- 1- تحریف حدیث.. 113
- 2- جعل حدیث منزلت برای شیخین. 114
- 3- رد حدیث منزلت.. 115
- نتیجه گیری.. 116
- منابع و مآخذ. 120
مقدمه
از احادیث قطعی نزد محدثان شیعه و اهل سنت که نشانگر جایگاه والای امیر مؤمنان علیg و بیانگر امامت و خلافت آن جناب است، حدیث منزلت میباشد. این حدیث شریف در کهنترین نوشتههای حدیثی، تاریخی، رجالی و در پی آنها کلامی یادداشت شده و به یادگار مانده است.
در این حدیث شریف، پیامبرk خطاب به امام علیg فرمود: «أمَا تَرْضَی أن تَکونَ مِنِی بِمَنزِلَة هَارُونَ مِن مُوسی» (آیا راضی نیستی که برای من، همانند هارون نسبت به موسیg باشی؟)
در این حدیث پیامبرk اشاره به مقام هارون برای موسیk دارند و خداوند متعال از زبان موسیg فرمود: «وَقَالَ مُوسَی لأَخِیهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَأَصْلِحْ وَلاَ تَتَبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ»[1] و فرمود: «وَاجْعَل لی وَزِیرًا منْ أَهْلِی هَارُونَ أَخِی شْدُدْ بِهِ أَزْرِی وَأَشْرِکهُ فِی أَمْرِی کی نُسَبحَک کثِیرًا وَنَذْکرَک کثِیرًا إِنک کنتَ بِنَا بَصِیرًا»[2] و فرمود: «وَ أَخِی هَارُونُ هُوَ أَفْصَحُ مِنی لِسَانًا فَأَرْسِلْهُ مَعِی رِدْءًا یصَدقُنِی»[3] و مانند آن آیاتی دیگر. لذا حدیث منزلت، تمام این موقعیتها را که برای حضرت هارونg نسبت به موسیg ثابت شده است، برای امیرالمؤمنینg نسبت به خاتم پیامبران حضرت رسول اکرمk به جز نبوت، ثابت میکند. پس این حدیث از جهت دلالت و سند، دلیل قطعی دیگر بر امامت بلافصل حضرت علیg بعد از پیامبر اکرمk و یکی از مهمترین فضیلتهای حضرت امیرالمؤمنینg و یکی از برهانهای قاطع و دلایل تابان بر جانشینی و امامت امام علیg است.
این حدیث در نهایت درستی و استواری و شهرت است که به طور مستفیض، بلکه متواتر از پیامبرk نقل شده است. حتی بخاری و مسلم که همواره در جهت پوشاندن فضیلتها و منقبتهای والای امیرالمؤمنینg میکوشند، آن را نقل کردهاند و به تبعیت از آن دو، دیگر محدثان اهل سنت نیز بر آن اتفاق نظر داشته و در صحیح و مسندها و جوامع خود آوردهاند. لکن اهل سنت، بعد از آن که نتوانستند حدیث منزلت را از حیث سند مخدوش کنند، در دلالت آن بر امامت و خلافت بلافصل امام علیg بعد از رسول اکرمk ایراداتی گرفته و شبهاتی را مطرح میکنند و تلاش کردهاند تا دلالت این حدیث را زیر سؤال ببرند.
در این تحقیق، حدیث از حیث سند و راویان و طرق آن مورد بررسی قرار میگیرد و سپس دلالت حدیث بر امامت و خلافت امام علیg بیان میشود و در پایان، برخی از شبهات را که در دلالت حدیث مطرح شده، پاسخ میدهیم.
بیان مسأله
یکی از اعتقادات اصیل و مستدل مذهب شیعه آن است که رسول خداk به فرمان خدا جانشین خود را برای این آیین الهی به مسلمانان معرفی کرد و از آنان برای خلافت و جانشینی امیر مؤمنان علیg بیعت گرفت و حجت خدا را برای همگان به پایان رساند و رسالت خویش را به بهترین شکل انجام داد. آری پیامبر خداk به بهترین شکل مأموریت و رسالت خویش را انجام داد و جانشینان خود را به امت معرفی کرد و از آنان بیعت گرفت.
رسول خداk یعنی همان بزرگ مرد که «ما ینطق عن الهوی» «ان هو الا وحی یوحی» «علمه شدید القوی» حضرت علیg را نسبت به خویش چون جایگاه حضرت هارون نسبت به موسیc قرار دادهاند که این حدیث به جایگاههایی که برای حضرت هارونg در قرآن کریم ثابت شده اشاره دارد. سخنان پیامبرk درباره حضرت علیg و بیان فضیلتها و منقبتهایش چنین بود. بیشتر این سخنان در تأکید بر این حقیقت است که در کتاب عظیم خداوند در مورد مقامهای حضرت علیg اصول ثابتی بیان شده است. به طور مثال وقتی که در غدیر خم فرمود: «الست اولی بالمؤمنین من انفسهم» – به این آیه مبارکه تذکر داده که فرمود: «النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم»[4]. سپس میفرماید: اینک هر که من مولای اویم این علی مولای اوست.
یکی از دلایل اثبات امامت امام علیg حدیث صحیح و متواتر منزلت است که در بسیاری از کتب حدیثی، تاریخی، تفسیری… مذهب تشیع و اهل سنت موجود است و تعداد قابل توجهی از آنها از دیدگاه مذهب تشیع و اهل سنت صحیح است و از احادیث متواتر به حساب میآید.
علمای شیعه، همواره معتقد بودهاند که حدیث منزلت دلالت بر خلافت و امامت امام علیg دارد. اما با ظهور فرقه سلفیت دوباره به نقد سندی و محتوائی این حدیث پرداختهاند، در این رساله به بیان سند حدیث و نقد ایرادات سلفیت پرداخته و از نظر محتوا ثابت میکنیم که این حدیث قابلیت اثبات امامت امام علیg را دارد و ایرادات ابن تیمیه و به تبع آن دیگر دانشوران اهل سنت وارد نیست.
ضرورت و اهمیت تحقیق
حدیث منزلت از احادیث متواتر است که در کتب معتبر روایی شیعه و اهل سنت نقل شده و اکثر اهل سنت اعتراف دارند که این حدیث متواتر است و در سند آن ایراد و نقدی مطرح نکردهاند اما در دلالت آن بر اثبات خلافت و امامت امام علیg خدشه وارد و شبهاتی را مطرح کردهاند. در حال حاضر فرقه ضاله وهابیت مشغول به فعالیت و ایجاد شبهه پراکنی پیرامون مسائل اعتقادی مذهب تشیع از جمله ولایت امام علیg و جذب جوانان به خود هستند، لذا ضروری است در تمام زمینههای اعتقادی از جمله این حدیث شریف پاسخهای مناسب به شبهات آنان داده شود چرا که بحث امامت از سوی عالمان شیعه همواره حساسیت مخالفین را برانگیخته تا آنجا که کار به قتل و کشتار انجامیده است. از این رو امروزه برخی پرداختن به مسأله امامت را موجب بروز تنش و اختلال در امر زندگانی مسالمتآمیز بین مسلمین تلقی کرده و معتقدند که باید از طرح این مسأله اختلافی خودداری گردد. اما بسیار روشن است که تحقیق دربارهی مذاهب و ادله و آرای هر مذهب یکی از راههای نزدیک شدن دیدگاههای مذاهب مختلف به یکدیگراست. در نتیجه بحث و نظر پیرامون مسائل مورد اختلاف جهت روشن شدن حقایق امری است که کسی نمیتواند در ضرورت و اهمیت آن تردید کند.
اهداف تحقیق
هدف از این تحقیق:
1) اثبات امامت و خلافت بلافصل امام علیg بعد از پیامبرk درحدیث منزلت است.
2) از آنجایی که اهل سنت این حدیث را فضل برای امیرالمؤمنین علیg میدانند اما در دلالت آن بر امامت و خلافت امام علیg شبهاتی مطرح کردهاند، در این تحقیق برخی از آن شبهات مطرح میشود و با پاسخ به آن شبهات، دلالت حدیث منزلت را بر ولایت و خلافت امام علیg، ثابت مینماییم.
سؤال اصلی
مهمترین پرسمان در تحقیق پیش رو آن است که:
آیا حدیث منزلت دلیل بر ولایت بلافصل امام علیg پس از پیامبر اسلامk میباشد؟
سؤالات فرعی
1) آیا حدیث منزلت در منابع اهل سنت نقل شده است و آیا در حد تواتر است؟ موارد بیان و طرق آن چگونه است؟
2) آیا وزارت و خلافت و امارت هارونg -که مشبه به است- نیز برای امام علیg ثابت میشود؟
3) آیا این حدیث شاهد برتری و افضلیت امام علیg بر دیگران است؟
4) آیا حدیث منزلت اختصاص به زمان حیات رسول اللهk دارد یا بعد از آن را نیز شامل میشود؟
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.