پایان نامه ارزيابي ارتباط محافظهكاري سود و زياني و محافظهكاري ترازنامهای
فهرست محتوا
فصل اول
- فصل اول: کلیات تحقیق………………………………………………………………………………………2
- 1-1: مقدمه……………………………………………………..………………………………………………..3
- 1-2: بیان مسئله……………………………………………..………………………………………………….7
- 1-3: اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………...………………………………………………9
- 1-4: اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………..11
- 1-5: فرضیههای تحقیق……………………………………………………………………………………..11
- 1-6: قلمرو تحقیق……………………………………………………………………………………………12
- 1-6-1: قلمرو موضوعی تحقیق………………………………………………………………………….12
- 1-6-2: قلمرو مکانی تحقیق………………………………………………………………………………12
- 1-6-3: قلمرو زمانی تحقیق……………………………………………………………………………….12
- 1-7: روش تحقیق………………………………………………………………………………………….. 13
- 1-8: جامعه آماری و نحوه گردآوری دادهها………………………………………………………….13
- 1-9: تعریف واژهها و اصطلاحات تحقیق………………………………..…………………………. 14
- 1-10: ساختار تحقیق………………………………………………………………………………………..16
- فصل دوم
- فصل دوم: مبانی نظری و مروری بر پیشینه تحقیق…………………………………………………..17
- 2-1: مبانی نظری………………………………………………………………………………………………18
- 2-1-1: مقدمه………………………………………………………………………………………………….18
- 2-1-2: محافظه کاری و گزارشگری مالی…………………………………………………………….21
- 2-1-2-1: تعریف محافظه کاری…………………………………………………………………………21
- 2-1-2-2: انتقادات به محافظه کاری……………………………………………………………………27
- 2-1-2-3: بیان و تشریح محافظه کاری………………………………………………………………..30
- 2-1-2-3-1: بیان قراردادی……………………………………………………………………………….36
- 2-1-2-3-2: بیان دعاوی حقوقی سهامداران………………………………………………………..44
- 2-1-2-3-3: بیان مالیات………………………………………………………………………………….46
- 2-1-2-3-4: بیان قوانین و مقررات حسابداری…………………………………………………….47
- 2-1-2-4: معیارهای ارزیابی محافظه کاری…………………………………………………………48
- 2-1-2-4-1: معیارهای خالص داراییها…………………………………………………………….48
- 2-1-2-4-2: معیارهای سود و اقلام تعهدی………………………………………………………..50
- 2-1-2-4-3: معیارهای رابطه سود و بازده سهام………………………………………………….51
- 2-1-3: طبقه بندی محافظه کاری حسابداری……………………………………………………….52
- 2-1-3-1: محافظه کاری سود و زیانی………………………………………………………………..52
- 2-1-3-2: محافظه کاری تراز نامهای………………………………………………………………….53
- 2-1-4: محافظه کاری حسابداری و سودمندی اطلاعات………………………………………..53
- 2-1-4-1: قابلیت تأیید و اطلاعات گزارشگری مالی…………………………………………….55
- 2-1-4-2: محافظه کاری و محیط اطلاعاتی…………………………………………………………57
- 2-1-4-2-1: اطلاعات سخت در مورد عملکرد جاری………………………………………….57
- 2-1-4-2-2: شاخص اطلاعات “نرم” در مورد عملکرد جاری و آتی…………………….57
- 2-1-5: عدم تقارن زمانی سود به عنوان معیاری از محافظه کاری……………………………58
- 2-1-5-1: واکنش به هنگام سود و اقلام تعهدی………………………………………………….60
- 2-1-5-2: واکنش به هنگام سود و جریان وجه نقد………………………………………………64
- 2-1-6: رابطه عدم تقارن زمانی سود با نسبت (p/B)…………………………………………..66
- 2-2: پیشینه تحقیق…………………………………...……………………………………………………71
- 2-2-1: مقدمه……………………………………………………………………………………………….71
- 2-2-2: تحقیقات انجام شده در خارج از ایران…………………………………………………..72
- 2-2-3: تحقیقات انجام گرفته در داخل کشور…………………………………………………….94
- 2-3: خلاصه فصل دوم…………………………………………………………………………………..99
- فصل سوم
- فصل سوم: روش پژوهش…………………………………………………………………………….100
- 3-1: مقدمه………………………………………………………………………………………………..101
- 3-2: طرح مسئله…………………………………………………………………………………………102
- 3-3: بیان فرضیهها………………………………………………………………………………………104
- 3-4: جامعه آماری………………………………………………………………………………………105
- 3-4-1: قلمرو موضوعی پژوهش…………………………………………………………………..105
- 3-4-2: قلمرو مکانی پژوهش……………………………………………………………………….106
- 3-4-3: قلمرو زمانی پژوهش……………………………………………………………………….106
- 3-4-4: روش جمعآوری دادهها و منابع اطلاعات……………………………………………106
- 3-5: طبقه بندی و تشخیص متغییرهای پژوهش……………………………………………….107
- 3-6: تعریف عملیاتی متغییرها………………………………………………………………………108
- 3-7: روش آزمون فرضیههای مدل پانلی………………………………………………………..110
- 3-7-1: آزمون اضافی اثرات ثابت………………………………………………………………..111
- 3-7-2: آزمون هاسمن………………………………………………………………………………..111
- 3-7-3: آزمون همخطی عامل تورم واریانس…………………………………………………..112
- 3-7-4: آزمون نرمال بودن پسماندهای مدل رگرسیونی……………………………………..112
- 3-8: روش آزمون فرضیههای پژوهش…………………………………………………………..113
- 3-8-1: آزمون فرضیه اصلی…………………………………………………………………………113
- 3-8-2: آزمون فرضیههای فرعی…………………………………………………………………..115
- 3-9: خلاصه فصل سوم………………………………………………………………………………116
- فصل چهارم
- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………………..117
- 4-1: مقدمه……………………………………………………………………………………………….118
- 4-2: چرا از مدل پانلی استفاده میکنیم؟………………………………………………………..119
- 4-2-1: مزایای دادههای پانلی…………………………………………………………………….119
- 4-3: اعتبار مدل……………………………………………………………………………………….120
- 4-4: جمع آوری اطلاعات و آمار توصیفی…………………………………………………..121
- 4-5: آزمون فرضیه اصلی………………………………………………………………………….123
- 4-5-1: آزمون اضافی اثرات ثابت……………………………………………………………..123
- 4-5-2: آزمون هاسمن……………………………………………………………………………..123
- 4-5-3: معادله رگرسیون به روش حداقل مربعات وزنی پانل………………………….124
- 4-5-4: آزمون نرمال بودن پسماندها…………………………………………………………..125
- 4-5-5: آزمون همخطی……………………………………………………………………………125
- 4-6: آزمون فرضیه فرعی اول……………………………………………………………………126
- 4-6-1: آزمون اضافی اثرات ثابت……………………………………………………………..126
- 4-6-2: آزمون هاسمن……………………………………………………………………………..126
- 4-6-3: معادله رگرسیون به روش حداقل مربعات وزنی پانل………………………….127
- 4-6-4: آزمون نرمال بودن پسماندها…………………………………………………………..128
- 4-7: آزمون فرضیه فرعی دوم……………………………………………………………………128
- 4-7-1: آزمون اضافی اثرات ثابت…………………………………………………………….128
- 4-7-2: آزمون هاسمن…………………………………………………………………………….129
- 4-7-3: معادله رگرسیون به روش حداقل مربعات وزنی پانل…………………………129
- 4-7-4: آزمون نرمال بودن پسماندها………………………………………………………….130
- 4-8: خلاصه فصل چهارم……………………………………………………………………….131
- فصل پنجم
- فصل پنجم: نتیجهگیری وپیشنهادات………………………………………………………….133
- 5-1: مقدمه…………………………………………………………………………………………..134
- 5-2: خلاصه یافتهها و نتایج پژوهش………………………………………………………..135
- 5-3: تحلیل تطبیقی یافتهها……………………………………………………………………..137
- 5-4: محدودیتهای پژوهش…………………………………………………………………..138
- 5-5: پیشنهادهای پژوهش…………………………………………………………………………..139
- 5-5-1: پیشنهادهای برخاسته از نتایج پژوهش……………………………………………….139
- 5-5-2: پیشنهادات برای پژوهشهای آتی…………………………………………………….140
- فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………………142
- فهرست منابع انگلیسی……………………………………………………………………………….143
ارزیابی ارتباط محافظه کاری سود و زیانی و محافظه کاری ترازنامهای
چکیده
براساس مفاهیم نظری گزارشگری مالی، اطلاعاتی مفید است که دارای خصوصیت کیفی مرتبط با ماهیت و محتوای اطلاعات باشد که شامل مربوط بودن و قابلیت اتکاست. احتیاط یا محافظهکاری یکی از ویژگیهای اصلی قابلیت اتکاست. محافظهکاری حسابداری یک رویکرد محتاطانه غالب نسبت به قضاوت حرفهای در برآوردها و روشهای حسابداری است. مدیریت در مورد چگونگی لحاظ کردن مسئولیت اختیاری خود از طریق بهکارگیری معیارهای سختگیرانهتر برای شناسایی سود نسبت به زیان، یک دیدگاه محافظهکارانه اتخاذ میکند.
تحقیقات باسو (1997) و فولتهام و اولسون (1995) دو رویکرد برای تعریف و سنجش محافظه کاری حسابداری معرفی کردهاند؛ محافظه کاری سود و زیانی و محافظه کاری ترازنامهای. این دو رویکرد به دو شیوه کاری مهم در تحقیقات حسابداری در زمینه محافظه کاری مبدل شدهاند. در این پژوهش ما به بررسی ارتباط بین 2 معیار ارزیابی محافظه کاری که یکی از دیدگاه ترازنامهای و دیگری از دیدگاه سود و زیانی میباشد.
جامعه آماری این پژوهش شامل 900 شرکت-سال میباشد، بدین ترتیب که از بین کلیه شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران تعداد 90 شرکت طی 10 سال در قلمرو زمانی بین سالهای 1378 تا 1387 بعنوان نمونه برگزیده شدند.
جهت بررسی و ارتقای دقت در انجام آزمونهای فوق از فرم نرمافزاری آماری Eviews 6 و Minitab 15 استفاده میشود. رگرسیون حداقل مربعات معمولی (OLS)، منجر به نتایج اُریب و برآورد نادرستی از ضرایب پارامترها میشود، لذا در این پژوهش برای آزمون فرضیهها از مدل پانلی استفاده میشود که رگرسیون دادههای پانل، مدل اثرات ثابت یا تصادفی و روش حداقل مربعات پانل (PLS) برای آزمون فرضیات استفاده شده است.
نتایج آزمون فرضیات پژوهش نشان میدهد که ارتباط منفی و معنا داری بین معیار سود و زیانی و معیار ترازنامهای محافظه کاری وجود دارد و علت وجود این ارتباط منفی ناشی از اقلام تعهدی تشکیل دهنده سود میباشد و نه اقلام نقدی آن.
واژگان کلیدی: محافظه کاری، عدم تقارن زمانی سود، اقلام تعهدی، جریان وجه نقد عملیاتی
فصل اول:
کلیات تحقیق
1-1. مقدمه
در دنیای امروز کشورها در معرض جهانی شدن اقتصاد[1]، عضو و بخشی از آن شدهاند. یکی از جنبههای با اهمیت در جهانی شدن اقتصاد، سرمایه گذاران (هم در سهام و هم در اوراق بدهی) هستند که دیگر نه فقط در بازارهای محلی و بومی سرمایهگذاری نمیکنند بلکه سرمایهگذاریهای سودآور را در مقیاس جهانی جستجو مینمایند.
توجه به این تغییرات ما را به سوی رشد نمایی فرصتهای سرمایهگذاری هدایت مینماید که نیاز سرمایه گذاران را برای بدست آوردن اطلاعات سودمند دو چندان میکند. اطلاعات برای آنالیز (تحلیل) و محک زدن جهت انتخاب جایگزینهای سرمایهگذاری و برای اتخاذ تصمیمات اقتصادی و اینکه چه شرکتی جهت سرمایه گذاری انتخاب شود، مورد استفاده قرار میگیرد. پشتوانه هر تصمیم آگاهانه، مجموعهای از اطلاعاتی است که در زمینه مورد تصمیمگیری کسب میشود. این اطلاعات چنانچه واقعیات را منعکس نسازند، اثرات سویی بر روی تصمیماتی خواهند داشت که از سوی استفادهکنندگان آنها اتخاذ میشود. بنابراین به منظور حفظ حقوق این استفادهکنندگان نیاز به وجود مراجعی است که با نظارت بر فعالیتهای تهیهکنندگان اطلاعات و بکارگیری مکانیزمهای کنترلی مرتبط با موضوع، امکان اتخاذ تصمیمات نادرست را کاهش دهند.
سیستمهای اطلاعاتی یکی از ارکان مهم جامعه امروز است. اطلاعات مالی نیز جز لاینفک و بسیار بااهمیت یک سیستم اطلاعاتی میباشد. در دنیای امروز برخلاف گذشته، با گسترش واحدهای تجاری از سطح یک واحد اقتصادی تک مالکی به سوی شرکتهای بزرگ سهامی و حتی شرکتهای بین المللی و چند ملیتی، استفاده کنندگان از اطلاعات این واحدها نیز به تناسب بیشتر از گذشته شده است و طیف گستردهای را دربر میگیرد. هر یک از استفادهکنندگان متناسب با وضعیت و شرایط موجود خود با دریافت اطلاعات منتشره از سوی شرکتها تصمیمگیری میکنند.
پیشروی جوامع به سوی روحیه پاسخگویی و پاسخخواهی نیز بر اهمیت تهیه و ارائه اطلاعات مربوط و قابل اعتماد افزوده است. بخشی با اهمیت و عمدهای از اطلاعات مورد استفادهٔ استفاده کنندگان را اطلاعات مالی تشکیل میدهند.
پیشرفتهای سریع فعالیتهای واحدهای انتفاعی در دهههای اخیر، همراه با پیچیدگیهای سیستمهای اطلاعاتی و اطلاع رسانی، لزوم تهیه و ارائه اطلاعات مالی مربوط و قابل اعتماد را توسط واحدهای انتفاعی تشدید کرده است (شباهنگ، 1387، الف). بخش عمدهای از این اطلاعات از طریق سیستم حسابداری تأمین میشوند. صورتهای مالی یکی از مهمترین گزارشهای مالی است که مسئول تهیه آنها مدیران ارشد شرکتها هستند. هدف صورتهای مالی عبارت از ارائه اطلاعاتی تلخیص و طبقهبندی شده درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطافپذیری مالی واحد تجاری است که برای طیف گسترده از استفادهکنندگان صورتهای مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع میگردد (کمیته فنی سازمان حسابرسی، 1380، 445). صورتهای مالی پس از تهیه، در اختیار استفادهکنندگان برون سازمانی قرار میگیرند. طیف گسترده این استفادهکنندگان شامل اجزای مختلفی است که عبارتند از: سرمایهگذاران، اعتباردهندگان، تحلیلگران مالی، بانکها و مؤسسات اعتباری، مؤسسات بیمه، دولت و… اگرچه در جوامع امروزی محدوده استفادهکنندگان بسیار گستردهتر گردیده است و پاسخگویی در مقابل جامعه، محیط زیست، نسلهای آتی و… نیز مورد تاکید قرار میگیرند.
هر کدام از این اجزا با توجه به تنوع نیازهایشان خواستار اطلاعات خاصی هستند که تأمین تمامی این نیازها از سوی تهیهکنندگان صورتهای مالی غیرممکن است. از این رو هنگام تهیه صورتهای مالی، به دلیل اهمیت سرمایهگذاران از نظر کثرت و نفوذ مستقیمشان بر روی تصمیمات و سیاستهای شرکت به واسطه تملک سرمایه آن، به نیازهای سرمایهگذاران توجه بیشتری میشود و همچنین فرض میشود که با تأمین نیازهای سرمایهگذاران قسمت عمدهای از نیازهای سایر استفاده-کنندگان نیز تأمین خواهد شد (کمیته فنی سازمان حسابرسی، 1384).
در دنیای امروز گسترش و تسهیل ارتباطات از سویی و نیاز به سرمایههای کلان جهت کسب سود بیشتر از سویی دیگر، واحدهای تجاری را بر آن داشت که به منظور انطباق با این شرایط به سمت جمعآوری سرمایههای مورد نیاز خود، از میان عموم جامعه گام بردارند. در صورتی سرمایه-گذاران و اعتبار دهندگان ترغیب به تأمین نیازهای این واحدها خواهند شد که با استفاده از صورت-های مالی، از چگونگی وضعیت مالی آنها آگاهی یابند. در چنین شرایطی مسائل نمایندگی و عدم تقارن اطلاعاتی گریبانگیر استفادهکنندگان صورتهای مالی و به ویژه سرمایهگذاران و اعتبار-دهندگان آنها میشود.
صورتهای مالی همچنین نتایج وظیفه مباشرت مدیریت یا حسابدهی آنها در قبال منابعی که در اختیارشان قرار گرفته است را منعکس میکنند. استفادهکنندگان صورتهای مالی، برای اتخاذ تصمیمات اقتصادی، غالباً خواهان ارزیابی وظیفه مباشرت یا حسابدهی مدیریت میباشند. تصمیمات اقتصادی مزبور بعنوان نمونه، شامل مواردی از قبیل فروش یا حفظ سرمایهگذاری در واحد تجاری و انتخاب مجدد یا جایگزینی مدیران میباشد (کمیته فنی سازمان حسابرسی، 1380، 445).
مدیران ارشدی که مسئول تهیه صورتهای مالی هستند با وقوف کامل به وضعیت مالی شرکت، از سطح آگاهی بیشتری برخوردارند و با هدف جمعآوری سرمایه مورد نیاز و منابع مالی بیشتر، دارای انگیزههایی متفاوت از انگیزههای سرمایهگذاران و اعتباردهندگان هستند. اشاره کوتاه به تئوری نمایندگی[2] یادآور نکاتی درخور توجه است:
اولین فرض تئوری نمایندگی این است که اشخاص برحسب منافع خود عمل میکنند، در حالی که این منافع لزوماً در تمامی دورهها با منافع شرکتها همسو و همسان نیست. فرض بااهمیت دیگر تئوری نمایندگی، قرار داشتن شرکت در تقاطع ارتباطات قراردادی است که میان مدیریت، سرمایه-گذاران، اعتباردهندگان و دولت وجود دارد (شباهنگ، 1387، 31).
درحالیکه مدیریت سعی در حداکثر کردن منافع خود دارد، اما ناگزیر باید این کار را در چارچوب افزایش سود خالص، بازده سرمایهگذاری یا معیار مشابه حسابداری انجام دهد و در عین حال افزایش نسبت اوراق بهادار شرکت را نیز مدنظر داشته باشد. اگرچه انگیزه اصلی مدیریت معمولاً بهبود عملکرد است، اما ممکن است مدیریت سهمی در انتخاب آن دسته از روشهای حسابداری داشته باشد که سود شرکت را در آینده نزدیک افزایش دهد.
اگر در مقابل مدیران محدودیت ایجاد نشود، ممکن است عملکرد و خوشبینی مدیریت به داراییها و سود واحد تجاری نیز تسری یابد. معمولاً مدیران سعی دارند که تصویر واحد تجاری را مطلوب جلوه دهند. برای مثال ممکن است از طریق منظور کردن هزینههای یک دوره به عنوان دارایی، باعث کاهش هزینهها و افزایش سود در صورتهای مالی شوند. همچنین ممکن است داراییها و سرمایه واحد تجاری بیشتر از میزان واقعی گزارش گردد. نتیجه کلی این عملیات چنین خواهد بود که تصویر واحد تجاری بهتر از وضعیت واقعی به نظر رسد و انگیزه تزریق سرمایه و منابع مالی از طریق افراد برون سازمانی افزایش یابد.
در چنین شرایطی اصول و رویههای حسابداری به پشتیبانی مراجع تدوینکننده استانداردهای حسابداری، به منظور تعدیل خوشبینی مدیران، حمایت از حقوق ذینفعان و ارائه منصفانه صورت-های مالی، مفهوم محافظه کاری را به کار میبرند. بدین ترتیب، محافظه کاری به عنوان یکی از اصول محدودکننده حسابداری، سالها است که مورد استفاده حسابداران قرار میگیرد و علیرغم انتقادهای فراون بر آن، همواره جایگاه خود را در میان سایر اصول حسابداری حفظ نموده است.
اصل محافظه کاری موجب میشود تا از میان روشهای مختلف، روشی انتخاب و اعمال گردد که حداقل اثر افزاینده را بر سود خالص و جمع داراییهای شرکت داشته باشد. به عبارت دیگر براساس این اصل، شرکت نباید از روشهایی استفاده نماید که درآمدها و داراییهای خود را بیش از واقع و هزینهها و بدهیها را کمتر از واقع نمایش دهد. از این رو میتوان، از محافظه کاری به عنوان مکانیزمی نام برد که اگر به درستی اعمال گردد، منجر به حل بسیاری از مسائل نمایندگی و عدم تقارن اطلاعاتی خواهد شد که جملگی برخاسته از شکاف روز افزون بین مدیران و تأمین کنندگان منابع مالی واحدهای تجاری در دنیای امروز است. حال با توجه به اهمیت نقش محافظه کاری، به عنوان یکی از اصول محدود کننده حسابداری، نیاز به معیارهایی برای سنجش دقیق آن در گزارشگری مالی ضروری به نظر میرسد.
1-2. بیان مساله
محافظهکاری یکی از محدودیتهای اصلی ویژگیهای کیفی اطلاعات در حسابداری و از عوامل تعیینکننده در خط مشی گزارشهای مالی محسوب میشود. در بخش مفاهیم نظری گزارشگری مالی تدوین شده توسط سازمان حسابرسی ایران، «احتیاط» از خصوصیات کیفی قابلیت اتکا اطلاعات معرفی شده که بیانگر همان مفهوم محافظهکاری است و چنین تعریف میگردد:
«احتیاط عبارت است از کاربرد درجهای از مراقبت که در اعمال قضاوت برای انجام برآورد در شرایط ابهام مورد نیاز است به گونهای که درآمدها یا داراییها بیشتر از واقع و هزینهها یا بدهیها کمتر از واقع ارائه نشود».
اولین تعریف از محافظهکاری در حسابداری توسط هیئت استانداردهای حسابداری مالی در بیانیه مفهومی شماره 2 در سال 1982 به این گونه بیان میشود:
«محافظهکاری یک واکنش محتاطانه نسبت به شرایط ابهام است و سعی دارد مطمئن شود که ابهام و ریسکهای ذاتی موجود ناشی از شرایط و موقعیتهای تجاری به اندازه کافی مورد توجه قرار گیرند و شناسایی شوند».
باسو[3] (1997) محافظهکاری را به عنوان تمایل حسابداران جهت نیاز به درجه بالاتری از تایید-پذیری برای شناسایی اخبار خوب[4] در سود نسبت به اخبار بد[5] تعریف کرد (Basu, 1997, 7).
باسو در واقع از دیدگاه صورت سود و زیان به تعریف محافظهکاری پرداخت و از رفتار نامتقارن سود، نسبت به اخبار خوب و بد به عنوان محافظهکاری یاد نمود. او با استفاده از این تعریف به دنبال معیاری برای سنجش محافظهکاری بود و به منظور عملیاتی کردن و فرموله نمودن معیار مربوطه، بازدههای مثبت و منفی سهام را جانشینی برای اخبار خوب و بد تعریف خود در نظر گرفت. بدین ترتیب این تعریف از محافظهکاری رابطه سود- بازده را در نظر میگرفت. نتایج تحقیقات، تعریف وی را تأیید کرد و نشان داد که واکنش سود نسبت به بازدههای منفی (اخبار بد) بسیار به هنگامتر از بازدههای مثبت (اخبار خوب) است. از این رو، این تفاوت در واکنش سود نسبت به اخبار خوب و بد رگرسیون سود- بازده را تحت عنوان، «عدم تقارن زمانی سود»[6] به عنوان معیاری برای محافظه-کاری معرفی نمود که از دیدگاه صورت سود و زیان نشأت میگرفت. باسو جهت توجیه دیدگاه سود و زیانی برای معیار محافظهکاری خود به بولتن تحقیقات حسابداری[7] شماره 2 انجمن حسابداران رسمی آمریکا[8] (1939) اشاره داشت که بیان شده بود محافظهکاری در صورت سود و زیان نسبت به ترازنامه از اهمیت بیشتری برخوردار است.
پس از معرفی این معیار، محققان زیادی با استفاده از این معیار به سنجش محافظهکاری در تحقیقات خود پرداختند. طی سالهای بعد از 1997 میلادی و در پی استفاده گسترده از معیار باسو در تحقیقات حسابداری برای سنجش محافظهکاری، محققان بر آن شدند که به بررسی بیشتری در مورد این معیار بپردازند. آنها طی بررسی رابطه بین این معیار و سایر معیارهای محافظهکاری به ویژه با «نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری (MTB)»[9] به یافتههای جدیدی رسیدند. MTB نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سهام را به عنوان معیاری برای محافظهکاری میسنجد. که از این پس در این تحقیق بصورت (P/B) نشان داده میشود. این معیار با دیدگاهی ترازنامهای به ارزیابی محافظهکاری میپردازد. نتایج تحقیقات این محققان بیانگر رابطه منفی بین آنها بودند. از این رو با توجه به سابقه معیار (P/B) و سطح پذیرش عمومی این معیار از سوی محققان، منجر به زیر سؤال رفتن اعتبار معیار باسو شد.
به بیان رویچودهاری و واتز[10] (2006) چنانچه دوره برآورد معیار عدم تقارن زمانی سود بیش از یک دوره باشد، رابطه این معیار با نسبت (P/B) مثبت خواهد شد. تمام منتقدان معیار باسو به بررسی رابطه این معیار با نسبت (P/B) اول دوره برآورد آن پرداخته بودند. تحقیق حاضر، به دنبال بررسی رابطه بین معیار عدم تقارن زمانی سود با نسبت (P/B) است. در واقع مسئله اصلی این تحقیق، بررسی رابطه بین دو معیار محافظهکاری است که یکی از آنها بر مبنای دیدگاه سود و زیانی و دیگری متکی بر دیدگاه ترازنامهای است. از این رو سؤال اصلی این تحقیق به صورت زیر بیان می-شود:
«آیا بین محافظهکاری سود و زیانی و محافظهکاری ترازنامهای رابطه معکوس وجود دارد؟» به عبارت دیگر بین معیار عدم تقارن زمانی سود و نسبت (P/B) اول دوره رابطه معکوس معنیداری وجود دارد؟
1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق
همانگونه که در مقدمه ذکر شد، نقش حسابداری تهیه اطلاعات مورد نیاز استفادهکنندگان جهت تصمیمگیریهای اقتصادی است. حسابداری برای انجام این وظایف پیش از هر چیز به شناسایی و تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی میپردازد و پس از کسب شناخت، رویدادهای مزبور را مورد اندازه گیری قرار میدهد و در نهایت این اطلاعات پردازش شده را جهت بکارگیری استفادهکنندگان در تصمیماتشان به شکل گزارشهای مالی، تلخیص و ارائه مینماید. بنابراین وظایف حسابداری را می-توان در قالب سه مرحله اصلی شناسایی، اندازهگیری و گزارشگری طبقهبندی نمود.
به دلیل کثرت در تعداد استفادهکنندگان و تنوع در سطوح آگاهی آنها از اطلاعات مالی، امکان فراهم نمودن شرایطی جهت عرضه مستندات و منابع اطلاعاتی به شکل پردازش نشده مقدور نمی-باشد. از این رو نقش حسابداری به عنوان یک مبدل و تولید کننده اطلاعات مفید و مورد استفاده این ذینفعان بسیار ضروری به نظر میرسد. به دلیل عدم دسترسی مستقیم و بدون واسطه تمام استفاده-کنندگان به منابع اطلاعاتی جهت اتخاذ تصمیمات اقتصادی به هنگام و بهینه، باید این اطلاعات ارائه شده از طریق گزارشهای مالی، دارای ویژگیهایی در راستای حفظ حقوق استفادهکنندگان باشند.
محافظهکاری یکی از ویژگیهای گزارشگری مالی است که در قالب یک اصل محدودکننده در چارچوب اصول و مفاهیم حسابداری ایفاگر نقش مهمی در محدودکردن رفتارهای خوشبینانه مدیران در جایگاه تهیهکنندگان اطلاعات از یک سو و اعمال برآوردی از حداقل عایدات توسط سرمایهگذاران و اعتباردهندگان در جایگاه مهمترین استفادهکنندگان، از سویی دیگر است.
ادبیات پیشینه تحقیقاتی که تاکنون با محوریت محافظهکاری انجام گرفته است موید اهمیت نقش این میثاق حسابداری در زمینههای مختلفی از قبیل برطرف کردن مسائل برخاسته از نمایندگی، بی اثر ساختن مسائل ناشی از عدم تقارن اطلاعاتی بین استفادهکنندگان آگاه و ناآگاه، احقاق حقوق ذینفعان عمده، تأثیر مثبت بر کاهش هزینههای استقراض و هزینههای سرمایه و افزایش اهرمهای مالی، نقش بازدارندگی در قبال وقوع رسواییهای مالی و همچنین نقش انکارناپذیر آن در مبحث حاکمیت شرکتی و… است. البته انتقادهایی نیز بر محافظهکاری وارد است و استانداردگذاران، باید تمام جنبه-های مثبت و منفی محافظهکاری و هزینه – منفعت آن را در نظر بگیرند. از جمله انتقادات این است که ارائه کمتر از واقع ارزش یک دارایی تحت روشهای محافظهکارانه موجب خواهد شد که در زمان استفاده یا فروش آن، درآمد بیش از واقع بیان شود. همچنین محافظهکاری با ویژگیهای کیفی مهم، از قبیل بیان صادقانه، بیطرفی و قابلیت مقایسه (شامل ثبات رویه) در تضاد است.
ضرورت انجام تمام تحقیقاتی که در زمینههای فوق انجام شد حاکی از اهمیت موضوعی محافظهکاری در میان محققان حسابداری در حوزه تحقیقات علمی این رشته است. آنچه در تحقیقات علمی اهمیت دارد، کمّی بودن موضوع تحقیق و دستیابی به نتایج علمی از طریق روشهای علمی است. به همین منظور نمیتوان نقش یک معیار سنجش مطلوب را در کمّی نمودن موضوع تحقیقات نادیده انگاشت. از این رو با توجه به اهمیت موضوع محافظهکاری و ضرورت معیارهای سنجش آن در تحقیقات علمی، تحقیق حاضر به بررسی معیاری از محافظهکاری میپردازد که در سالهای اخیر علاوهبر استفاده گسترده در تحقیقات مختلف، نظرات گوناگونی را در ارتباط با اعتبار و میزان مطلوبیت خود از سوی صاحبنظران این عرصه به دنبال داشته است.
1-4. اهداف تحقیق
با وجود اینکه در سالهای اخیر تحقیقات زیادی با محوریت موضوع محافظهکاری در سراسر جهان انجام شده است و این اصل محدودکننده حسابداری را از زوایا و جنبههای مختلفی مورد بررسی قرار دادهاند، ولی با این حال علیرغم پتانسیل بالای این موضوع برای انجام تحقیقات علمی، تاکنون در کشور ما در این زمینه تحقیقات کاملی صورت نگرفته است و جای خالی بررسی برخی جوانب این موضوع در میان تحقیقات علمی رشته حسابداری در محافل دانشگاهی و حرفهای محسوس میباشد. در این تحقیق سعی شده است که با محوریت موضوع محافظهکاری، دریچه تازه-ای برای انجام تحقیقات دیگر در این زمینه گشوده شود.
هدف این تحقیق مرور دو دیدگاه و معیار ارزیابی محافظهکاری، 1) معیار عدم تقارن زمانی سود و 2) نسبت ارزش بازار سهام به ارزش دفتر آن و بررسی ارتباط میان این دو است.
1-5. فرضیههای تحقیق
به منظور پاسخگویی به سوالهای اصلی تحقیق و در پی آن بررسی رابطه بین معیار عدم تقارن زمانی سود و نسبت «P/B» به عنوان دو معیار محافظهکاری در گزارشگری مالی سه فرضیه تحقیق در قالب یک فرضیه اصلی و دو فرضیه فرعی به شرح زیر بیان میشود، فرضیه اصلی:
«بین محافظهکاری سود و زیانی و محافظهکاری ترازنامهای رابطه معکوس وجود دارد. به عبارت دیگر بین معیار عدم تقارن زمانی سود و نسبت (P/B) اول دوره رابطه معکوس معنیداری وجود دارد.»
فرضیههای فرعی:
«بین واکنش اقلام تعهدی به عنوان متغیر وابسته نسبت به اخبار خوب و بد با نسبت (P/B) اول دوره رابطه معکوس معنیداری وجود دارد.»
«بین واکنش اقلام جریانات وجه نقد ناشی از عملیات به عنوان متغیر وابسته نسبت به اخبار خوب و بد با نسبت (P/B) اول دوره رابطه معنیداری وجود ندارد.»
1-6. قلمرو تحقیق
1-6-1. قلمرو موضوعی تحقیق
قلمرو موضوعی تحقیق حاضر به ارزیابی ارتباط بین محافظهکاری از دیدگاه سود و زیانی و ترازنامهای اختصاص دارد.
1-6-2. قلمرو مکانی تحقیق
اطلاعات مورد نیاز این تحقیق مربوط به شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار با توجه به محدودیتهای موجود است.
دلایل انتخاب آن به شرح زیر است:
1- دسترسی به اطلاعات مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، امکانپذیر است.
2- معیارها و ضوابط خاصی برای پذیرش و ادامه فعالیت شرکتها در بورس و نحوه گزارشگری آنها وضع شده است. از این رو به نظر میرسد اطلاعات مندرج در صورتهای مالی این شرکتها از اعتبار لازم برخوردار و همگنتر باشد.
3- دسترسی به اطلاعات شرکتهای غیر بورسی عملاً میسر نبوده و ارقام آنها فاقد اعتباری، معادل دادههای شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار است.
1-6-3. قلمرو زمانی تحقیق
قلمرو زمانی این تحقیق از سال 1378 لغایت سال 1387 به مدت 10 سال میباشد.
دلایل انتخاب آن به شرح زیر است:
1- اطلاعات و دادههای بیشتری از شرکتهای پذیرفته شده در بورس، طی سالهای مذکور در سازمان بورس اوراق بهادار تهران موجود است.
2- هر چه تعداد مشاهدات بیشتر باشد، اعتبار نتایج تحقیق نیز بیشتر است.
لذا با توجه به موارد فوق دادههای شرکتهای مورد مطالعه برای یک دوره 10 ساله انتخاب شد.
1-7. روش تحقیق
برای آزمون فرضیههای پژوهش حاضر از مدل رگرسیونی خطی چند متغیره استفاده خواهد شد که مبنای اصلی آن توسط باسو در سال (1997) به شرح زیر ارائه گردید:
حال جهت بررسی فرضیات پژوهش حاضر از مدل رگرسیونی خطی چند متغیرهای استفاده شده است که توسط پائه و واکلر در سال (2005) ارائه گردیده است. آنها نیز به منظور بررسی رابطه بین معیار (P/B) ابتدای دوره و عدم تقارن زمانی سود معیار (P/B) نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سهام در ابتدای دوره را وارد مدل باسو کرده و در نهایت مدل زیر را بسط دادهاند:
رابطه (1-2) مدل اصلی پژوهش حاضر میباشد، در حقیقت مدل 1 اثبات شده درنظر گرفته شده است. بدین معنی که عدم تقارن زمانی سود و واکنش سود نسبت به اخبار خوب و بد در رابطه (1-1) به اثبات رسیده است و موضوع این تحقیق نمیباشد و ما با فرض محافظه کارانه بودن سود، از معیار عدم تقارن زمانی سود در رابطه (1-2) بهره میجوییم.
Abstract
According to the conceptual framework of financial reporting, information is useful when it possesses the qualitative characteristics related to the nature and content of the information, namely relevancy and reliability. Conservatism is one of the main conditions of reliability. Accounting conservatism is a conservative approach in professional judgment of accounting methods and estimations. Management takes a conservative perspective on how to apply their optional responsibility by using hard criteria igniter to identify profit and loss.
Basu (1997) and Fultham and Adelson (1995) proposed two approaches to define and measure accounting conservatism; earnings conservatism and balance sheet conservatism. These approaches have become two essential working methods in conservatism. In this thesis we investigate the relationship between two evaluation criteria of conservatism which are balance sheet and earnings perspectives.
Our statistic population includes 900 company-years, meaning 90 companies have been chosen in 10 years during 1378 to 1387 as our sample.
In order to investigate and increase the accuracy of the above tests we used Eviews and Minitab 15 software forms. OLS leads in biased results and an improper estimation of parameter coefficients, therefore in this research panel model is used to test the hypothesis which includes panel data regression; fixed or random effects model and method panel least squares (PLS).
The results show a negative significant relationship between the earnings criterion and balance sheet criterion which is due to the cash items making the profit not the accruals Items.
Key words: Conservatism, Asymmetric timeliness of earning, Accruals Items, Operational Cash Flows
[1] – Economic Globalization
[2] – Agency Theory
[3] – Basu
[4]– Good News
[5]– Bad News
[6] – Asymmetric timeliness of earnings
[7] – Accounting Research Bulletin 2 (ARB 2)
[8] – American Institute of Certified public Accountant (AICPA)
[9] – Market_ to_ book ratio
[10] – Roychowdhury and watts
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.