پایان نامه ارزیابی تأثیر حاکمیت شرکتی بر مدیریت سود در شرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- چکیده:.. 1
- مقدمه:.. 2
- فصل اول: کلیات تحقیق
- 1-1-مقدمه : 4
- 2-1 . بیان مسئله و چگونش برگزیدن موضوع پژوهش.. 5
- 1-2-1 ساز وکارهای برون سازمانی (محیطی) 7
- 2-2-1 ساز و کارهای درون سازمانی (محاطی) 7
- 3-1. اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش.. 8
- 4-1 . اهداف پژوهش.. 10
- 5-1 . فرضیه های پژوهش.. 11
- 1-5-1.فرضیه اول. 11
- 2-5-1.فرضیه دوم 11
- 3-5-1. فرضیه سوم 11
- 6-1 . روش پژوهش.. 11
- 7-1. روش جمع آوری اطلاعات.. 12
- 8-1 . قلمرو پژوهش.. 12
- 9-1 .چهارچوب نظری پژوهش.. 12
- 10-1 . مدل تحلیلی پژوهش.. 13
- 11-1 . تعریف واژه ها و اصطلاحات.. 14
- فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق
- 1-2- گفتار اول: حاکمیت شرکتی. 17
- 1-1-2. مفاهیم حاکمیت شرکتی. 17
- 2-1-2 . چارچوب نظری حاکمیت شرکتی. 20
- 1-2-1-2 .تئوری نمایندگی. 21
- 2-2-1-2 .تئوری هزینه معاملات.. 23
- 3-2-1-2.تئوری ذینفعان. 24
- 3-1-2.تئوری هزینه معاملات دربرابرتئوری نمایندگی. 26
- 4-1-2. تئوری ذی نفعان دربرابر تئوری نمایندگی. 26
- 5-1-2. دلایل اهمیت حاکمیت شرکتی. 27
- 6-1-2. اهداف حاکمیت شرکتی. 27
- 7-1-2. الگوهای حاکمیت شرکتی. 28
- 1-7-1-2 . الگوی مبتنی بربازار. 28
- 2-7-1-2. الگوی حاکمیت شرکت مبتنی برروابط. 29
- 3-7-1-2 . الگوی حاکمیت شرکتی در حال گذار. 29
- 4-7-1-2 . الگوی نوظهور. 30
- 8- 1-2. سیستم های حاکمیت شرکتی. 30
- 1-8-1-2. سیستم های درون سازمانی. 31
- 2-8-1-2 . سیستم های برون سازمانی. 32
- 9-1-2.مقایسه اصول حاکمیت شرکت اسلامی با اصول سازمان همکاری و توسعه اقتصادی. 34
- 2-2.گفتار دوم : مدیریت سود 35
- 1-2-2. مفاهیم مدیریت سود 35
- 2-2-2. انگیزه های مدیریت سود: 36
- 1-2-2-2. قرارداد بین مدیران ومالکان: 36
- 2-2-2-2. قرارداد بین مدیران و بستانکاران: 36
- 3-2-2-2. انگیزه های سیاسی. 37
- 4-2-2-2. انگیزه های مالیاتی. 37
- 5-2-2-2. تغییرات در مدیران ارشد اجرایی. 38
- 6-2-2-2. انگیزه های مربوط به نخستین عرضه عمومی. 38
- 7-2-2-2. کاستن از هزینه های معاملاتی. 39
- 8-2-2-2. برآوردن انتظارات.. 39
- 3-2-2. مدیریت سود خوب در مقابل مدیریت سود بد 39
- 4-2-2. الگوهای مدیریت سود 40
- 1-4-2-2. الگوی بدست آوردن آرامش: 40
- 2-4-2-2. الگوی حداکثرکردن سود 41
- 3-4-2-2. الگوی حداقل کردن سود 41
- 4-4-2-2. الگوی هموارسازی سود 42
- 5-2-2. اندازه گیری مدیریت سود 42
- 3-2. گفتار سوم : ساختار هیأت مدیره 45
- 1-3-2 . هیأت مدیره مطلوب.. 45
- 2-3-2.مسئولیت های هیأت مدیره 46
- 3-3-2 . ستاد هیأت مدیره 47
- 4-3-2. سازو کارهای حاکمیت شرکتی مرتبط با هیأت مدیره 47
- 1-4-3-2. اعضای غیر موظف.. 47
- 2-4-3-2. کفایت مدیران. 48
- 3-4-3-2. تعداد اعضای هیأت مدیره 48
- 5-3-2. تفکیک وظایف اعضای هیأت مدیره 49
- 6-3-2. تفکیک وظایف رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل. 49
- 7-3-2. استقلال اعضای هیأت مدیره 49
- 8-3-2. جلسات هیأت مدیره 50
- 4-2 گفتار چهارم: ساختار مالکیت.. 50
- 1-4-2 . مالکیت پراکنده 50
- 2-4-2. مالکیت متمرکز. 51
- 3-4-2. اهمیت ساختار مالکیت شرکت ها و تعامل آن بارشد اقتصادی. 52
- 4-4-2. ارتباط بین ساختار مالکیت و عملکرد درسطح شرکت.. 52
- 5-4-2. ارتباط بین ساختار مالکیت و عملکرد درسطح کشور. 53
- 5-2. گفتار پنجم: سرمایه گذاران نهادی. 54
- 1-5-2. نقش سرمایه گذاران نهادی. 54
- 2-5-2. دلایل رشد سرمایه گذاران نهادی. 55
- 3-5-2.سرمایه گذاران نهادی وارزش شرکت.. 56
- 4-5-2. سرمایه گذاران نهادی و حاکمیت شرکتی. 56
- 6-2. گفتار ششم: پیشینه پژوهش.. 57
- 1-6-2. پیشینه پژوهش برون کشور. 57
- 2-6-2.پیشینه پژوهش درون کشور. 59
- فصل سوم: روش اجرای تحقیق
- 1-3- مقدمه : 67
- 2-3. جامعه آماری. 67
- 3-3. محاسبه حجم نمونه وروش نمونه گیری. 68
- 4-3. روش پژوهش.. 70
- 5-3. روش جمع آوری اطلاعات.. 71
- 6-3. متغیرهای پژوهش و شیوه محاسبه آنها 71
- 1-6-3. متغیر های مستقل. 71
- 2-6-3. متغیرهای وابسته 71
- 7-3.تابع آماره 74
- 1-7-3.آزمون کولموگوروف – اسمیرنوف (KS) 74
- 2-7-3. تحلیل رگرسیون. 74
- 3-7-3. دیاگرام پراکنش.. 74
- 4-7-3. معادله خط. 75
- 5-7-3. ضریب همبستگی پیرسون. 75
- 6-7-3. آزمون دوربین واتسون. 76
- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادهها
- 1-4- مقدمه: 78
- 2-4 شاخص های توصیفی متغیرها 78
- 3-4. آزمون فرضیه ها 79
- 1-3-4. آزمون فرضیه اول. 79
- 2-3-4. آزمون فرضیه دوم 85
- 3-3-4. آزمون فرضیه سوم 91
- فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
- 1-5-مقدمه: 100
- 2-5 . نتایج حاصل از آزمون فرضیات.. 100
- 1-2-5. نتیجه آزمون فرضیه اول. 100
- 2-2-5. نتیجه آزمون فرضیه دوم 101
- 3-2-5. نتیجه آزمون فرضیه سوم 101
- 3-5. پیشنهادها 102
- 1-3-5. پیشنهادهایی مبتنی بر یافته های پژوهش.. 102
- 2-3-5. پیشنهاد برای پژوهش های آتی. 103
- 4-5. محدودیت های پژوهش.. 103
- پیوستها:
- پیوست شماره 1:شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در پایان سال 1387. 105
- پیوست شماره 2: نام شرکت های نمونه پژوهش.. 109
- پیوست شماره 3: نحوه محاسبه متغیر های مستقل. 113
- پیوست شماره 4: اقلام تعهدی اختیاری (DA) 126
- پیوست شماره 5: جداول مربوط به تجزیه و تحلیل های آماری. 140
- منابع و ماخذ:
- منابع فارسی: 154
- منابع لاتین: 157
- منابع اینترنتی: 158
- چکیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………….159
چکیده:
حاکمیت شرکتی مطلوب، حیات سالم بنگاه اقتصادی را در دراز مدت هدف قرار میدهد وبه این دلیل در صدد است تا از منافع سهامداران در مقابل مدیریت سازمانها حفاظت به عمل آورد. هدف این پژوهش ارزیابی تأثیر برخی از جنبههای حاکمیت شرکتی، شامل; ساختار هیأت مدیره، ساختار مالکیت و سرمایه گذاران نهادی برمدیریت سود میباشد.
بدین منظور اطلاعات 91 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی دوره زمانی 1387- 1384 بکار گرفته شده است. همچنین اقلام تعهدی اختیاری با استفاده ازمدل تعدیل شده جونز، به عنوان شاخصی برای اندازه گیری مدیریت سود در شرکتها استفاده گردیده است. فرضیههای پژوهش با استفاده از تحلیل رگرسیون یک متغیره و آزمون همبستگی پیرسون مورد واکاوی قرار گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که همبستگی معنا داری بین ساختار هیأت مدیره و مدیریت سود وجود ندارد. اما بین ساختارمالکیت و سرمایه گذاران نهادی همبستگی مثبت معناداری وجود دارد.
مقدمه:
بی شک یکی از بااهمیتترین تحولات جهان صنعتی در قرن هجدهم، ظهور شرکتهای سهامی و تفکیک مالکیت از مدیریت بود. در نتیجه این تحولات، شرکتهای سهامی محل تجمع منافع ذی نفعان در شرکتها شامل سهامداران، مدیران، اعتباردهندگان، کارکنان وسایر ذی نفعان شد ودر پی آن بازار مالی سازمان یافته در اکثر کشورها به وجود آمد. با این همه تضاد منافع بین ذی نفعان در شرکتها، مشکلات متعددی همچون مشکلات نمایندگی را به همراه داشته و بحثهای متعددی را موجب شده که موضوع حاکمیت شرکتی از اصلیترین آنها است. استقرار مناسب سازوکارهای حاکمیت شرکتی، اقدامی اساسی برای استفاده بهینه، ارتقای پاسخگویی، شفافیت، رعایت انصاف و حقوق همه ذینفعان شرکتها است.
در اثر وقوع رسواییهای مالی شرکتهای بزرگ جهان در آغاز قرن بیست ویکم در آمریکا که خواستگاه رسواییهای مذکور بود. قانون ساربنز آکسلی[1] که براستقلال حسابرسان، ایجاد هیأت نظارت حسابداری شرکتهای سهامی عام، تغییر در ساختار تدوین استانداردهای حسابداری و تغییر رویکرد استاندارد گذاری از رویکرد استانداردهای مبتنی بر قواعد به رویکرد استانداردهای مبتنی بر اصول تأکید داشت به تصویب رسید.
در پی این تغییرات، اصول حاکمیت شرکتی با تکیه بر فرهنگ پاسخگویی، راستی و امانت داری در مدیران و ارتقای شفافیت اطلاعاتی دچار تحولات اساسی شد و شکل جدیدی به خود گرفت. عمده توجه در بحث یاد شده بر این اصل معطوف گشت که وجود یک نظام حاکمیت شرکتی نیرومند و مستحکم در شرکتها، رفتار فرصت طلبانه و سودجویانه مدیران را محدودتر میکند وعامل مهمی درکاهش تمایل مدیران برای مدیریت سود میباشد. بنابراین کیفیت و ویژگی قابل اعتماد بودن گزارشگری مالی بهبود خواهد یافت.
حاکمیت شرکتی بر توسعه بازارهای مالی اثرگذار است و همچنین تأثیر قابل ملاحظهای بر شیوههای تخصیص منابع خواهد گذاشت. همچنین از طریق افزایش پویایی سرمایه و جهانی سازی، چارچوب ارزشمندی را ارائه مینماید که میتواند اقتصاد و رقابت صنعتی را در کشورهای عضو سازمان همکاری توسعه اقتصادی افزایش دهد.
1-1-مقدمه:
شواهد موجود حکایت ازآن دارد که حاکمیت شرکتی به یکی از رایجترین عبارات، در واژگان تجارت جهانی در آغاز هزاره جدید تبدیل شده است. فروپاشی شرکتهای بزرگی مانند انرون و ورلدکام[2] در آمریکا در سالهای اخیر، توجه همگان را به نقش برجسته حاکمیت شرکتی و توجه جدی به اصول یاد شده درمورد پیشگیری از رخداد چنین فروپاشیهایی جلب کرده است، و انجمنهای حرفهای و دانشگاهها در سراسر گیتی اقبال گستردهای به این موضوع نشان میدهند.
هر چند تشکیل شرکتهای بزرگ و تفکیک مالکیت از مدیریت درسطح جهانی در پایان سده نوزدهم و آغاز سده بیستم صورت گرفته و قوانین ومقررات برای نحوه اداره شرکتها تا دهه 1990 وجود داشته، با این همه موضوع حاکمیت شرکتی به شکل کنونی در دهه 1990 در انگلستان، آمریکا و کانادا در پاسخ به مشکلات مربوط به اثر بخشی هیأت مدیره شرکتهای بزرگ مطرح شده است. مبانی و مفاهیم حاکمیت شرکتی با تهیه گزارش کادبری[3] در انگلستان، مقررات هیأت مدیره درشرکت جنرال موتورز آمریکا و گزارش دی[4] درکانادا شکل گرفت. بعدها با گسترش سرمایه گذاریهای بین المللی، نهادهای مختلفی همچون بانک جهانی، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی[5] و …دراین زمینه فعال شده و اصول متعدد و گوناگون را منتشر کردهاند. یکی از آخرین اصول منتشر شده درسطح جهانی، اصول سازمان همکاری و توسعه اقتصادی درسال 2004 است که شش حوزه زیر را دربرمی گیرد:
- تأمین مبنایی برای چارچوب مؤثر حاکمیت شرکتی
- حقوق سهامداران و کارکردهای اصلی مالکیتی
- رفتاریکسان با سهامداران
- نقش ذی نفعان در حاکمیت شرکتی
- افشاء و شفافیت
- مسئولیتهای هیأت مدیره، شامل کنترلهای داخلی، حسابرسی داخلی و غیره
وجود حاکمیت شرکتی مطلوب از آسیب پذیری بازارهای درحال توسعه از جمله بازار ایران درمقابل بحرانهای مالی میکاهد و بیش ازهرچیزحیات سالم بنگاه اقتصادی را دردرازمدت هدف قرار میدهد وبه این خاطردرصدداست تاازمنافع سهامداران درمقابل مدیریت سازمانها حفاظت به عمل آورد. بنابراین پژوهشگر رابطه برخی از سازو کارهای حاکمیت شرکتی و مدیریت سود را به عنوان فرضیه مطرح، ودراین پژوهش آن را در بوته آزمایش قرار میدهد.
دراین فصل به تشریح کلیات پژوهش شامل موضوع، بیان مسئله، ضرورت واهمیت موضوع، اهداف، فرضیهها، متغیرها و مدل تحلیلی پژوهش خواهیم پرداخت.
2-1. بیان مسئله و چگونش برگزیدن موضوع پژوهش
از مهمترین ویژگیهای شرکتهای سهامی تفکیک مالکیت ازمدیریت است و گزارشهای مالی، منابع مهم اطلاعاتی برای تصمیم گیریهای اقتصادی به شمارمی روند که مدیران، سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده کنندگان برای رفع نیازهای خود ازآنها استفاده میکنند. ازآنجایی که اطلاعات به صورت یکسان دراختیار استفاده کنندگان قرار نمیگیرد، بین مدیران و سرمایه گذاران عدم تقارن اطلاعات ایجاد میشود. این عدم تقارن، امکان دسترسی انحصاری مدیران به بخشی ازاطلاعات را فراهم مینماید. همچنین انگیزههایی مانند پاداش، هموارسازی سود ومقررات گریزی این امکان رابرای مدیران به وجود میآورد تادرجهت منافع خود دست به اعمال مدیریت سود بزنند.
مدیریت سود اقدامات آگاهانهای است که توسط مدیریت درباره چگونگی گزارش سود برای رسیدن به اهداف خاص به گونهای که منطبق بااصول حسابداری باشد، صورت میگیرد. برخی ازاین اهداف عبارتنداز: افزایش قیمت سهام دربازار، کاهش نوسانات قیمت سهام دربازار، پنهان کردن مشکلات مالی شرکت از سهامداران و بازارسرمایه، کم ریسک نشان دادن وضعیت شرکت به منظورتأمین مالی وبهبودسنجش عملکرد مدیریت دربازارکار مدیریتی و…
تعاریف موجودازحاکمیت شرکتی دریک طیف وسیع شامل دیدگاههای محدود دریک سو و دیدگاههای گسترده درسوی دیگرطیف قرار دارند. دردیدگاه محدود، حاکمیت شرکتی به رابطه شرکت و سهامداران محدود میشود.
این یک الگوی قدیمی است که درقالب تئوری نمایندگی[6] مطرح میشود و حاکمیت شرکتی را به عنوان سازوکاری معرفی مینماید که ازطریق آن سهامداران اطمینان حاصل میکنند که آیا مدیران درجهت منافع آنها عمل میکنند یاخیر. درواقع همانطور که آدام اسمیت[7] بیان داشته مدیران همیشه درراستای بیشینه سازی منافع سهامداران عمل نمینمایند. این مشکل باتکامل تدریجی شرکتهای جدید، وخیم ترشده ومنجر به جدایی مالکیت ازمدیریت وکنترل شده است درواقع دراین دیدگاه، حاکمیت شرکتی به عنوان روشهایی است که تأمین کنندگان سرمایه به وسیله آنها میتوانند مدیران را کنترل نمایند. در دیدگاه وسیع، حاکمیت شرکتی را میتوان به صورت شبکهای ازروابط مشاهده کرد که نه تنها بین شرکتها و مالکان آنها، بلکه بین عده زیادی ازذی نفعان وجوددارد. چنین دیدگاهی درقالب تئوری ذی نفعان[8] بیان میشود.
نکته اصلی این است که روشهای متعددی برای مدیریت سود وجود دارد و مدیر، برای مدیریت سود خالص گزارش شده در چارچوب استانداردهای حسابداری آزادی عمل وسیعی دارد. همچنین برای بسیاری ازاقلام تعهدی، کشف مدیریت سود اعمال شده توسط حسابرسان شرکت مشکل خواهد بود یا حتی اگر حسابرسان به این موضوع پی ببرند گاهی نمیتوانند مخالفت کنند زیرا بسیاری از روشهای مدیریت سود در محدودهی استانداردهای حسابداری میباشد.
به هر حال شناسایی سازوکارهایی که بتواند در کاهش مدیریت سود اثر بخش باشد حائز اهمیت است. چرا که اگر سرمایه گذاران نگران باشند اطلاعاتی که در اختیار آنها قرار داده شده است، به شیوهای جانبدارانه تهیه شده، بیش از اندازه محافظه کارخواهند بود و این امر بر کارایی بازار سرمایه اثر خواهد گذاشت. برای کارایی بازار سرمایه، تشویق مشارکت عمومی و حمایت قانونی از تأمین کنندگان سرمایه ضروری است و این موضوع موجب رونق اقتصادی و گسترش فرهنگ سهامداری در اکثر کشورها شده است. بااین همه، وجود تضاد منافع بین ذی نفعان درشرکتها مشکلات متعددی همچون مشکلات نمایندگی و مشکلات ذی نفعان رابه همراه داشته و بحثهای متعددی را موجب شده که موضوع حاکمیت شرکتی ازاصلی ترین آنهامی باشد. بررسی تعاریف و مفاهیم حاکمیت شرکتی و مرور دیدگاه صاحبنظران، حکایت ازآن دارد که:
– حاکمیت شرکتی یک مفهوم چند رشتهای (حوزهای) است
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.