پایان نامه اماره فراش در حقوق ایران و مصرل
فهرست محتوا
چکیده
یکی از موضوعات اساسی در حقوق خانواده بحث نسب است که آثار گوناگونی بر آن مترتب میشود. نسب در صورتی واجد اثر حقوقی است که اثبات شود و شایعترین دلیل اثبات نسب اماره فراش است. بنابرایندر پژوهش حاضر سعی شده است به مفهوم، ماهیت، مبانی و قلمرو اجرای فراش پرداخته شود.
با توجه به پژوهش صورت گرفته باید گفت فراش وضعیتی است که طفل متولد در آن وضعیت ملحق به شوهر میشودو این نهاد حقوقیبر مبنای طبیعت انسان و حمایت از خانواده پیشبینی شده است. این مفهوم حقوقی از حدیث «الولد للفراش و للعاهر الحجر» برگرفته شده است. ماهیت فراش اماره قانونی است؛ بنابراین اثبات خلاف آن امکانپذیر است. از دیگر سو به عنوان قاعده حقوقی نیز شناخته میشود. فراش نمیتواند اصل کلی باشد زیرا خود از فروعات اصل کلی حمایت از نهاد خانواده است. برای اماره فراش مبانی گوناگونی ذکر شده است ازجمله اینکه آن را امری فطری و مربوط به طبیعت انسان دانستهاند. همچنین آن را مبتنی بر اماره نزدیکی اعلام کردند. اما مبنای اصلی اماره فراش حمایت از خانواده است. منبع اماره فراش نیز حدیث «الولد للفراش و للعاهر الحجر» بیان شده است.
اماره فراش در رابطه با نکاح و خارج از نکاح قابل اعمال است که هر یک از این دو حالت مبتنی بر فروعات مختلفی است که در این پژوهش به هریک از این فروعات در حقوق ایران و مصر پرداخته شده است. در صورتیکه دو اماره فراش در تعارض قرار بگیرد اماره فراش شوهر برای حمایت از خانواده و مصلحت طفل ترجیح داده میشود. اماره فراش در حالت زنا، تلقیح مصنوعی و در نکاح موقت از دیگر موضوعاتی است که در این پژوهش مورد مطالعه واقع شده است. تفاوت عمده دو نظام حقوقی در این است که در حقوق مصر چون نکاح موقت پذیرفته نشده است، فراش در آن جاری نمیشود، درحالیکه در حقوق ایرانفراش همانگونه که در نکاح دائم جریان مییابد در نکاح موقت نیز اعمال میشود.
کلیدواژه: اماره فراش، قاعده حقوقی، تعارض امارات، تلقیح مصنوعی، وطی به شبهه، ولدالزنا.
فهرست مطالب
- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………1
- بیان مسأله………………………………………………………………………………………………………………………….2
- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن……………………………………………………………………………….3
- اهداف مشخص تحقیق………………………………………………………………………………………………………..4
- پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………4
- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….4
- تقسیمبندی مطالب……………………………………………………………………………………………………………….4
- فصل اول: کلیات…………………………………………………………………………………………………………………….6
- 1-1. احوال شخصیه ……………………………………………………………………………………………………………….7
- 1-2. نسب……………………………………………………………………………………………………………………………..9
- 1-2-1. مفهوم لغوی و اصطلاحی…………………………………………………………………………………………..10
- 1-2-2. اقسام نسب……………………………………………………………………………………………………………..11
- 1-2-2-1. نسب مشروع………………………………………………………………………………………………………11
- 1-2-2-2. نسب ناشی از زنا………………………………………………………………………………………………..12
- 1-2-2-3. نسب ناشی از شبهه…………………………………………………………………………………………….13
- الف) شبهه حکمی و موضوعی………………………………………………………………………………………………13
- ب) شبهه در عقد و شبهه در وطی………………………………………………………………………………………….14
- ج) اشتباه کننده…………………………………………………………………………………………………………………….15
- 1-3. آثار نسب مشروع……………………………………………………………………………………….17
- 1-3-1. نفقه……………………………………………………………………………………………………………………….17
- 1-3-2. ارث……………………………………………………………………………………………………………………….17
- 1-3-3. نکاح………………………………………………………………………………………………………………………………..18
- 1-3-4. حقوق اجتماعی……………………………………………………………………………………………………….18
- 1-4. ادله اثبات نسب……………………………………………………………………………………………………………19
- 1-5. مفهوم فراش………………………………………………………………………………………………………………..22
- فصل دوم: ماهیت و مبانی فراش………………………………………………………………………………………………………………………25
- 2-1. ماهیت فراش……………………………………………………………………………………………………………….26
- 2-1-1. اماره و فراش…………………………………………………………………………………………………………..26
- 2-1-2. اصول عملیه و فراش………………………………………………………………………………………………..29
- 2-1-3. فرض حقوقی و فراش………………………………………………………………………………………………31
- 2-1-4. قاعده و فراش………………………………………………………………………………………………………….35
- 2-1-4-1. قاعده حقوقی………………………………………………………………………………………………………35
- 2-1-4-2. قاعده فقهی………………………………………………………………………………………………………….37
- 2-2-4-3. اصل کلی…………………………………………………………………………………………………………….40
- 2-1-4-4. فراش: قاعده فقهی، قاعده حقوقی یا اصول کلی……………………………………………………….45
- 2-2. مبانی و منابع فراش………………………………………………………………………………………………………46
- 2-2-1. مبانی………………………………………………………………………………………………………………………47
- 2-2-2. منبع………………………………………………………………………………………………………………………..48
- 2-2-2-1. روایت………………………………………………………………………………………………………………..48
- 2-2-2-1. سیره عملی مسلمانان…………………………………………………………………………………………….50
- فصل سوم: اعمال اماره فراش……………………………………………………………………………………………………………………..51
- 3-1. اجرای اماره فراش و شرایط آن………………………………………………………………………………………52
- 3-1-1. اجرای اماره فراش در زمان زوجیت……………………………………………………………………………53
- الف) وجود رابطه زوجیت……………………………………………………………………………………………………..53
- ب) وقوع نزدیکی در دوران زوجیت……………………………………………………………………………………….57
- ج) ثابت بودن نسب مادری……………………………………………………………………………………………………60
- د) حد اقل مدت حمل…………………………………………………………………………………………………………..61
- ه) حداکثر مدت حمل…………………………………………………………………………………………………………..63
- 3-1-2. اجرای اماره فراش پس از انحلال نکاح……………………………………………………………………….65
- الف) تولد طفل قبل از ازدواج مجدد……………………………………………………………………………………….65
- ب) تولد طفل بعد از ازدواج مجدد…………………………………………………………………………………………66
- 3-1-3. اجرای اماره فراش در نزدیکی به شبهه………………………………………………………………………..68
- الف) نزدیکی به شبهه زن آزاد………………………………………………………………………………………………..69
- ب) نزدیکی به شبهه با زن شوهردار………………………………………………………………………………………..72
- ج) نزدیکی به شبهه با محارم………………………………………………………………………………………………….73
- 3-1-4. اجرای اماره فراش در زنا…………………………………………………………………………………………..76
- 3-2. تلقیح مصنوعی و اماره فراش…………………………………………………………………………………………80
- 3-2-1. مفهوم و حکم تلقیح مصنوعی……………………………………………………………………………………80
- 3-2-2. اماره فراش در تلقیح مصنوعی……………………………………………………………………………………82
- 3-2-2-1. تلقیح مصنوعی با نطفه شوهر…………………………………………………………………………………82
- 3-2-2-2. تلقیح مصنوعی با نطفه بیگانه…………………………………………………………………………………83
- الف) رابطه طفل با زن…………………………………………………………………………………………………………..83
- ب) رابطه طفل با صاحب نطفه……………………………………………………………………………………………….85
- ج) رابطه طفل با شوهر زن…………………………………………………………………………………………………….87
- 3-3. اماره فراش در نکاح موقت…………………………………………………………………………………………….88
- نتیجهگیری………………………………………………………………………………………………………………..91
- فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………………96
مقدمه
خانواده یکی از ارجمندترین، نهادهای انسانی است که از همان بدو پیدایش، همراه با تغییرات شئون مختلف زندگی بشر، دگرگونی یافته است. خانواده شالوده حیات اجتماعی محسوب میگردد و گذشته از وظیفه فرزندآوری و پرورش کودک که موجب استمرار و بقاءِ نوع بشر میگردد، وظایف متعدد دیگری از قبیل: فعالیتهای اقتصادی، آموزش و پرورش و اجتماعی کردن فرد را نیز برعهده دارد. خانواده واسطهای است که قبل از ارتباط مستقیم فرد با گروهها، سازمانها و مؤسسات اجتماعی نقش مهمی در انتقال ارزشها، هنجارها و میراث فرهنگی جامعه برعهده دارد.
در حقوق ایران برای خانواده شخصیتی مستقل از اعضای آن در نظر گرفته نشده است و حمایت قانونگذار به منافع فردی اعضای خانواده برای جلوگیری از متلاشی شدن آن و بقای تفاهم و صفا و صمیمیت بین تشکیل دهندگان این نهاد اجتماعی با اهمیت است؛ بنابراین نهاد خانواده پیش از آنکه یک سازمان حقوقی باشد، نهاد اجتماعی شناخته شده و ممتاز است و مفهوم آن تابع نظام سیاسی جامعه است. بنابراین میتوان گفت خانواده نهادی است اجتماعی که معنای آن در زمانها و مکانهای مختلف یکسان نبوده بلکه تطور یافته است. خانواده به معنای کنونی، اجتماع ثابت و قانونی پدر و مادر و احیاناً فرزندان است که تا هنگام رسیدن به سن قانونی و رشد و بلوغ جسمانی و عقلانی با پدر و مادر میباشند. اتحاد موجود بین اعضاء خانواده مبتنی بر حقوق، مناسبات و تکالیفی است که بهنظر برخی از دانشمندان از طبیعت حیوانی انسان، حاصل شده است. به عبارتی گروهی از افراد که با پیوندهای نسبی، سببی، یا فرزندخواندگی به یکدیگر مربوط میشوند، تشکیل خانواده میدهند و بنا بر موقعیتی که در خانواده دارند و جامعه آن موقعیت را میپذیرد، زن و شوهر، مادر و پدر، پسر و دخترف خواهر و برادر شناخته میشوند و با یکدیگر روابط خاص خانوادگی برقرار میکنند. در همه تعریف، خانواده بدون استثنا نهاد اجتماعی معرفی شده است.
برخی از حقوقدانان نیز به تعریف نظام خانواده پرداختند. «نظام خانواده، مجموعه قوانین و مقررات منسجم و هماهنگ و مرتبط است که بر اساس مبانی ویژه در جهت اهداف خاص تنظیم شده است» (حکمت نیا و همکاران، 1386، ص 30). همانطور که مشاهده میشود، نظام خانواده به مجموعه قوانین و مقررات تعریف شده است که محور آن همانگونه که بیان داشتیم افراد هستند نه سازمان خانواده؛ بنابراین همچنان باید بر این عقیده باشیم که خانواده به عنوان یک سازمان حقوقی مستقل پذیرفته نشده است.
در درون این نهاد اجتماعی موضوعات حقوقی گوناگونی از قبیل ازدواج، طلاق، نفقه، حضانت و … مطرح میشود و از مهمترین این موضوعات، از این جهت که بقای جامعه در گرو بقای خانواده و بقای خانواده در گرو نسب مشروع و پیوندهای قانونی میباشد، موضوع نسب است. نسب یکی از مهمترین مسائل اجتماعی است و از مهمترین ثمرات و آثار ازدواج صحیح است و نعمتی است که خداوند بزرگ بر بندگانش اعطا کرده است و آن مظهر قدرت خود قرار داده است. بنابراین در راستای تحقق اهداف خانواده از اولین اموری که باید به اثبات برسد، نسب است. راز بقای انسان و اجتماع در پرتو توالد میسر میشود و برای نظم بخشیدن به این امر ضروری است که به اثبات برسد.
جهت اثبات نسب ادله گوناگونی تعریف شده است که از میان آنها فراش از جایگاه خاصی برخوردار است؛ زیرا اولین دلیلی است که در اثبات نسب به سراغ آن میروندو همچنین مختص اثبات نسب است و در مباحث دیگر ادله اثبات دعوا مورد پژوهش واقع نشده است؛ بنابراین مسائلی که ممکن است پیرامون آن مطرح شود ضرورت پژوهشی مستقل را میطلبد.
با توجه به مقدمه بیان شده، در این پژوهش سعی میشود به این سؤالات اساسی پاسخ داده شود که ماهیت فراش چیست و بر چه مبانی استوار است؟ و قلمرو اجرای آن کدام است؟
- بیان مساله تحقیق
سؤالات تحقیق در دست بررسی به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم میشوند. سؤالات اصلی ناظر به این مطلب است که:
- مبنای اماره فراش چیست؟
- آیا اماره فراش از حیث قلمرو مطلق است. به تعبیر دیگر آیا این اماره در نکاح دائم و موقت و نیز رابطه نامشروع و همچنین درخصوص کودک آزمایشگاهی قابلیت اعمال را دارد؟
در خصوص سؤالات فرعی موارد زیر مورد توجه و لحاظ قرار میگیرد:
- آیا با اعمال اماره فراش بر رابطه نامشروع، کلیه آثار حقوقی پیش بینی شده در خصوص نسب مشروع جاری و ساری خواهد بود؟
- آیا اماره فراش اماره بر نزدیکی است؟
همانگونه که سؤالات تحقیق به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم بندی شده است، فرضیات تحقیق نیز به همین کیفیت دسته بندی میگردد. فرضیات اصلی به شرح ذیل است:
- به نظر میرسد مبنای اصلی اماره فراش حفظ نظام خانواده و جلوگیری از بلاتکلیفی فرزند باشد که در بستر زن و مردی متولد شده است.
- اماره فراش مطلق است و در خصوص موارد یاد شده، البته با تحلیلهای مختلفی که در متن تحقیق بدان اشاره خواهد شد، قابلیت اعمال را دارد.
فرضیات فرعی نیز شامل موارد ذیل میشود:
- از دلایل اعمال اماره فراش جلوگیری از بلاتکلیفی طفل متولد شده است. در مورد ولد ناشی از رابطه نامشروع باید به حداقل حقوق مترتب اکتفا شود و در نتیجه تمامی حقوق از جمله ارث بر وی بار نمیشود.
- به نظر میرسد اماره فراش اماره بر وقوع نزدیکی است.
- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن
موضوع تحقیق بویژه از لحاظ عملی دارای فواید زیادی میباشد؛ زیرا با استناد به اماره فراش آرای زیادی از محاکم صادر گردید که تنها با استناد به اماره یاد شده طفل نامشروع را به پدر و مادر عرفی منسوب نمودهاند.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.