پایان نامه انتقال الكترونيكي وجوه و بانكداري الكترونيكي در ايران
مقدمه:
با توجه به پيشرفتهاي فناوري روزمره و شتابان, جوامع به جوامعي مبتني بر دانش و آگاهي تبديل شدهاند. توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات به مؤسسات و سازمانها اين امكان را ميدهد كه فعاليتهاي تجاري و مبادلات خود را با سرعت و انعطافپذيري انجام دهند.
در قرن بيست و يكم فناوري اطلاعاتي و ارتباطي با سرعت بيشتر پيشرفت و توسعه خواهد كرد. پيشرفتهاي به وجود آمده در فناوري اطلاعات و ارتباطات در اواخر قرن بيستم باعث شكلگيري تجارت الكترونيكي شده است. تجارت الكترونيكي انقلابي عظيم در شيوه تجارت و كسب و كار به وجود آورده است.
تجارت الكترونيكي و به تعبير وسيعتر كسب و كار الكترونيكي شيوه و نحوه زندگي كردن انسانها را نيز متحول ميسازد. كشورهاي پيشرفته چندين سال است كه تجارت الكترونيكي را آغاز كردهاند و كم كم مسائل و مشكلات آن را تجربه كردهاند بنابراين تا حدودي بسترهاي فناوري, قانوني و سرمايههاي انساني و مادي لازم براي توسعه و گسترش آن را فراهم ساختهاند و در آستانه تحول اساسي و كامل در شيوه كسب و كار و زندگي هستند, كه در آن به ميزان وسيع از فناوري اطلاعات و ارتباطات استفاده خواهد شد.
علاوه بر كشورهاي پيشرفته, كشورهاي در حال توسعه نيز به منظور ايجاد زيرساختها و بسترهاي لازم براي تجارت الكترونيكي, در حال برنامهريزي و تلاش هستند. در كشور ما هم تلاشهاي پراكندهاي صورت گرفته است, ولي اين تلاشها تاكنون اثربخش نبوده است زيرا از يك طرف از انسجام و يكپارچگي لازم برخوردار نميباشد و از طرف ديگر فاقد سرعت مناسب هستند.
از آنجا كه هدف غايي كتاب حاضر بسترسازي براي گسترش تجارت الكترونيكي و كسب و كار الكترونيكي در ايران ميباشد در اين فصل در خصوص تجارت الكترونيكي بحث و بررسي به عمل ميآيد. هدف از ارائه اين فصل آشنايي با ابعاد و زيرساختهاي تجارت الكترونيكي و تبيين نقش و جايگاه انتقال الكترونيكي وجوه و بانكداري الكترونيكي در آن ميباشد.
2ـ1ـ مفهوم تجارت الكترونيكي[1]
رشد سريع فناوري اطلاعات و ارتباطات در دهه پاياني قرن بيستم و شروع قرن بيست و يكم و افقهاي جديدي را بر روي كسب و كار و تجارت باز نمود. اين افقهاي جديد سبب تحول در امر تجارت گرديد و با سرعت و شتاب وصفناپذيري در حال گسترش ميباشد.
تحولات در زمينه فناوري اطلاعاتي و ارتباطي به حدي زياد و مؤثر بوده كه بعضيها عصر حاضر را عصر اطلاعات و تحولات را به انقلاب اطلاعاتي تعبير مينمايند. انقلاب اطلاعاتي سبب ايجاد شيوههاي نوين و بيسابقه در توليد, پردازش و انتقال اطلاعات ميگردد. شيوههاي جديد به علت اينكه موجب افزايش كارايي, بهرهوري, اثربخشي و بالا بردن سرعت در برقراري ارتباطات, و كاهش هزينهها شده است, از طرف شركتها و سازمانهاي تجاري با استقبال زيادي مواجه گرديده است و در عرصه نوين رقابت, مزيتهاي رقابتي زيادي را براي آنها به همراه خواهد داشت.
در سال 1991 اينترنت در سراسر دنيا فقط 3 ميليون كاربر داشت و از طريق اينترنت تجارتي صورت نميگرفت ولي در سال 1999 بالغ بر 150 ميليون نفر به اينترنت دسترسي پيدا كردند و تقريباً آنها خريدهاي خود را به صورت پيوسته از پايگاههاي تجارت الكترونيكي انجام ميدادند[2].
با توجه به مزيتهاي زيادي كه تجارت الكترونيكي در بردارد پيشبيني ميگردد در آينده نزديك, با سرعت زيادتري مورد استفاده قرار گيرد و انقلاب ديگري را در عرصه تجارت به وجود آورد. اين انقلاب جديد نحوه خريد و فروش كالا و خدمات توسط مؤسسات تجاري و اشخاص را متحول ميسازد.
قبل از پرداختن به مقوله تجارت الكترونيكي لازم است تعريف روشني از آن ارائه گردد. هر چند با توجه به عمر كوتاه تجارت الكترونيكي هنوز تعريف دقيق, روشن, جامع و مانع از اين اصطلاح به ارائه نگرديده است, ولي اين بدان معني نيست كه در اين زمينه كاري نشده و يا تعريفي ارائه نشده است. بلكه تعاريف بسيار زيادي ارائه شده است, اما در بين انديشمندان اين رشته اتفاق نظر وجود ندارد. در ادامه به پارهاي از تعاريف اشاره ميشود و سپس يك تعريف جمعبندي شده ارائه و مورد استفاده قرار ميگيرد..
”باجاج“[3] تجارت الكترونيكي را اين گونه توصيف مينمايد: ”تجارت الكترونيكي يعني مبادلة اطلاعات تجاري بدون استفاده از كاغذ است كه در آن نوآوريهايي مانند مبادله الكترونيكي دادهها, پست الكترونيكي, تابلو اعلانات الكترونيكي, انتقال الكترونيكي وجوه و ساير فناوريهاي مبتني بر شبكه به كار برده ميشود. تجارت الكترونيكي نه تنها عملياتي را كه در انجام معاملات به طور دستي و با استفاده از كاغذ صورت ميگيرد به حالت خودكار درميآورد, بلكه سازمانها را ياري ميكند به يك محيط كاملاً الكترونيكي قدم بگذارند و شيوههاي كاري خود را تغيير دهند.“[4]
در تعريف ديگري تجارت الكترونيكي اين گونه تعبير شده است: ”انجام تجارت روي اينترنت, فروش كالاو خدماتي كه به صورت ناپيوسته توزيع ميشود و ]يا فروش[ به صورت پيوسته يعني ارائه محصولات ]مثل كتاب الكترونيكي, نرمافزار[ كه از طريق نرمافزارهاي كامپيوتري به دست مصرفكننده ميرسد.“ مبادلات ميتواند بين بنگاههاي تجاري, شركتها و مصرفكننده انجام شود. اما اينترنت شامل يك طيف وسيعتر از فعاليتهاي بالقوه تجاري و تبادل اطلاعاتي است. به عنوان نمونه اينترنت به شركتها, اشخاص و دولتها يك زيرساخت الكترونيكي را پيشنهاد ميكند كه قادر است بازارهاي مجازي مزايده براي كالاها و خدمات ايجاد كنند. مثلاً ebay.com جزو اولين سايتهايي است كه موفق شد چارچوبي ايجاد كند كه در آن مصرفكنندگان بتوانند كالاها و خدمات بسيار متنوعي را با افراد ديگر (C2C) و يا (C2B) داد و ستد كنند[5].
هدف از بكارگيري تجارت الكترونيكي توسعه روشهاي قديمي تجارت نيست بلكه ارائه روشي جديد در انجام امور بازرگاني محسوب ميشود. با توجه به اين روش جديد بازرگانان قادرند محصولات خود را به شكل تمام وقت و به تمام خريداران در سرتاسر جهان مستقل از مرزهاي جغرافيايي و ملتها عرضه كنند.
با توجه به نو بودن مفهوم تجارت الكترونيكي هنوز اغلب مردم فكر ميكنند تجارت الكترونيكي معادل خريد و فروش از طريق شبكه اينترنت ميباشد. در صورتي كه اين فقط جزء كوچكي از تجارت الكترونيكي محسوب ميشود. تجارت الكترونيكي امروزه مفهوم بسيار وسيعي دارد كه جنبههاي مختلف تجارت, اقتصاد و بانكداري را دربرميگيرد. تجارت الكترونيكي شامل خردهفروشي, عمدهفروشي كالاهاي قابل لمس (مثل اتومبيل) و كالاهاي غيرقابل لمس (مثل اطلاعات, نرمافزار), ارائه سرويسهاي مختلف به مشتريان نظير مشاورههاي پزشكي, حقوقي, مشاورهاي مديريتي و تخصصي و ديگر موارد تجارت مثل راهاندازي مناقصات و مزايدهها و تبادل كالا با كالا و همچنين شامل هر گونه تراكنش مالي / تجاري بين مؤسسات و افراد مختلف ميگردد.
كنسرسيوم صنعت كمرس نت[6] از تجارت الكترونيكي تعريف زير را ارائه نموده است:
”تجارت الكترونيكي“ عبارت است از استفاده از كامپيوترهاي يك يا چند شبكه براي ايجاد انتقال اطلاعات تجاري كه بيشتر با خريد و فروش اطلاعات, كالا و خدمات از طريق اينترنت مرتبط ميباشد. رسالت تجارت الكترونيكي فقط ارتباط نيست بلكه پيريزي و تقويت روابط تجاري است[7].
كلاكوتا و وينستون[8] (1997) معتقدند كه ارائه يك تعريف از تجارت الكترونيكي بستگي به اين دارد كه از نظر چه كسي بخواهيم تجارت الكترونيكي را تعريف نماييم:
از ديدگاه ارتباطات, تجارت الكترونيكي عبارت است از تحويل اطلاعات, كالا يا خدمات يا پرداختها از طريق خطوط تلفن, شبكههاي كامپيوتر يا ابزارهاي ديگر.
از ديدگاه فرآيند كسب و كار, تجارت الكترونيكي عبارت است از كاربرد فناوري به سمت و سوي اتوماسيون مبادلات تجاري و جريان كارها.
از ديدگاه خدماتي, تجارت الكترونيكي عبارت است از يك ابزاري كه به وسيله آن شركتها و مؤسسات, مشتريان و مديريت, هزينههاي خدمات را كاهش ميدهند, كيفيت كالاها را بهبود ميبخشند و سرعت ارائه خدمات را افزايش ميدهند.
از ديدگاه پيوسته[9] تجارت الكترونيكي باعث ايجاد توانايي خريد و فروش كالا و اطلاعات از طريق اينترنت و ساير سرويسهاي پيوسته ميشود.
تعاريف فوق هر كدام, جنبهاي از جنبههاي تجارت الكترونيكي را مد نظر داشته است ولي هيچ كدام جامع و مانع نميباشد. زيرا هر كدام با زدن لنزي بر چشمان خود براي لحظهاي چشمانداز تجارت الكترونيكي را به تصوير كشيدهاند.
به طور كلي تجارت الكترونيكي بر توليد (ايجاد) و بهرهبرداري از فرصتهاي جديد كسب و كار تأكيد دارد. و به عبارت ديگر ”ايجاد ارزش اقتصادي“ يا ”انجام كار بيشتر با هزينه كمتر“ در تجارت الكترونيكي مد نظر است.
تجارت الكترونيكي كوشش مينمايند فرآيند اجرايي مبادلات مؤسسات و كسب و كار را بر روي شبكههاي گوناگون, قانوني نموده و تعمق ببخشد. توسعه اين فرآيندها ميتواند باعث عملكرد كاراتر (كيفيت بهتر, رضايت بيشتر مشتريان و تصميمگيري بهتر در سطح مؤسسات و سازمانها), كارايي اقتصادي بيشتر (هزينههاي كمتر) و مبادلات سريعتر (سرعت بالاتر, پرشتاب, يا مبادلات پيوسته) گردد. به طور خاص تجارت الكترونيكي اجراي تبادل اطلاعات بين دو يا چند بخش (مؤسسات, سازمانها, اشخاص) را با استفاده از ارتباطات شبكهاي ميسر ميسازد. اين شبكهها ميتوانند تركيبي از سيستم تلفن معمولي (POTS)[10], تلويزيون كابلي[11], خطوط اجارهاي[12] و بيسيم[13] باشند. مبادلات مبتني بر فناوري اطلاعات و ارتباطات در حقيقت راه جديدي براي انجام امور كسب و كار و حتي انواع جديد كسب و كار را به وجود آورده است. به همين علت اخيراً مفهوم كسب و كار الكترونيكي[14] به طور گستردهاي مورد استفاده قرار گرفته است.
3ـ1ـ تاريخچه تجارت الكترونيكي
هر چند اصطلاح تجارت الكترونيكي جديداً مطرح شده است ولي استفاده از فناوريهاي الكترونيكي در انجام امور بازرگاني و تجاري به سالهاي قبل بازميگردد. به عنوان مثال استفاده از كارت به جاي پول در اوايل دهه 1950 در كشور آمريكا آغاز شد. در اين دهه اولين كارت پلاستيكي جهت پرداخت هزينههاي خريد كالا يا خدمات توسط مؤسسة آي دينرز[15] توليد شد.
از آن تاريخ به بعد استفاده از انواع كارتها توسط مؤسسات خدمات عمومي به عنوان بليط قطار, اتوبوس و راهآهن شهري, مؤسسات مالي نظير بانكها و يا مؤسسات غيرمالي نظير مخابرات, ثبت احوال و مؤسسات مالي اعتباري بينالمللي مثل ويزا[16], مستركارت[17], آمريكن اكسپرس[18], معمول و گسترش يافت.
با الكترونيكي شدن كارتها و به كارگيري پايانههاي رايانهاي در نقطه فروش
(POS)[19] در سال 1983 ابعاد استفاده از كارتها در تجارت گستردهتر شد.
علاوه بر كارتها كه در شكلگيري تجارت الكترونيكي مؤثر بوده, بكارگيري وسيع رايانه توسط شركتهاي بزرگ در دهه 75 ميلادي نيز مؤثر بوده است. در اين دهه شركتهاي بزرگ و چندمليتي شبكههاي اختصاصي رايانهاي بوجود آوردند تا از اين طريق بتوانند با سرعت و سهولت بيشتري اطلاعات تجاري را بين خود و توليدكنندگان ديگر مبادله نمايند. اين روش انتقال الكترونيكي دادهها را ”مبادله الكترونيكي دادهها (EDI) [20] “ مينامند.
از مبادله الكترونيكي دادهها ميتوان براي مخابره الكترونيكي مدارك و اسناد مانند سفارش خريد, فاكتور, اعلاميه حمل, تأييديه وصول كالا و ساير مكاتبات استاندارد بازرگاني بين طرفين تجاري استفاده نمود. اين فناوري را همچنين ميتوان براي ارسال اطلاعات مالي و پرداختهاي الكترونيكي بكار برد.
شايد آنچه بيش از همه بر تجارت الكترونيكي تأثير گذاشت و سبب گسترش روزافزون آن شد, بوجود آمدن اينترنت بود. اينترنت شبكه بينالمللي متشكل از شبكهها و شاهراههاي اطلاعاتي جهاني است. اينترنت همچنين منابع اطلاعات موجود در عرضهكنندگان سرويسهاي بيشمار را در اختيار كاربران مختلف قرار ميدهد. از طريق اينترنت ميليونها رايانه به يكديگر متصل ميشوند و شبكه جهاني را به وجود ميآورد. در اين شبكه جهاني هر نوع كاربري يافت ميشود: افراد, دانشگاهها, سازمانهاي دولتي, مؤسسات و شركتهاي خصوصي, فروشگاهها, بانكها و… . هر چند در ابتدا اينترنت جهت اهداف نظامي طراحي گرديد و سپس در زمينه فعاليتهاي تحقيقاتي و مطالعاتي مورد استفاده قرار گرفت. ولي به سرعت نحوه استفاده از آن در امر تجارت شناخته شده و مورد بهرهبرداري وسيع قرار گرفت.
تجارت الكترونيكي با استفاده از اينترنت از دو طريق انجام ميشود: نخست اجراي مبادله الكترونيكي دادهها از طريق اينترنت, به اين معني كه اينترنت به عنوان يك شبكه رايگان يا ارزان به جاي شبكههاي گرانتر ارزش افزوده (VAN)[21] براي ارتباطات بازرگاني مورد استفاده قرار ميگيرد؛ ديگر وب جهاني[22] يا بازاري است كه كالا, اطلاعات و خدمات را براي فروش عرضه مينمايد و خريداران ميتوانند به وسيله مرورگرها[23] اين بازار را ببينند و در آن خريد كنند[24].
در قرن بيستم ميلادي در دهه 90 ميلادي به مرور تجارت الكترونيكي به مفهوم جديد آن از طريق شبكههاي خصوصي و عمومي و اينترنت در آمريكا آغاز شد. در سال 1994 حجم معاملات تجاري به صورت الكترونيكي در آمريكا حدود 325 ميليارد دلار برآورد شده است. آمريكا آن لاين[25] كامپيوسرو[26], پراديگي[27] مهمترين شبكههاي تجاري الكترونيكي در آمريكا ميباشند. علاوه بر آن شبكه خريد اينترنت[28] كه بزرگترين بازارهاي خردهفروش را اداره مينمايد, كه كنسرسيومي از شركتها است كه استفاده از اينترنت را براي تجارت الكترونيكي ترويج مينمايد, نقش برجستهاي در گسترش اينترنت و تجارت الكترونيكي در آمريكا داشتهاند.[29]
يكي از مواردي كه در توسعه تجارت الكترونيكي در آمريكا و به تبع آن در جهان مؤثر بوده است, يادداشت تاريخي بيل كلينتون رئيس جمهوري وقت آمريكا در سال 1993 ميباشد. وي طي يادداشتي به تاريخ 26 اكتبر 1993 دستورالعملي به منظور ساده و روانسازي تداركات صادر كرد كه دولت را به محيط تجارت الكترونيكي وارد ساخت. به اين ترتيب بزرگترين پروژه مبادله الكترونيكي دادهها با اين فرمان موجوديت يافت. وي انتظارات خود را به شرح زير مطرح كرد:
”به علت تشريفات اداري, كاغذ بازي دست و پا گير, تأخيرهاي غيرضروري و كاهش بهرهوري مصمم شدهام شيوه خريد كالا و خدمات از سوي دولت مركزي را به طور بنيادي تغيير داده و بهبود بخشم و به منظور حصول اطمينان از اين امر مقرر ميدارم كه تجارت الكترونيكي در خريدهاي دولت مركزي هر چه سريعتر به مورد اجرا گذاشته شود[30].“
با امضاي اين دستورالعمل, دولت آمريكا موظف شد در كمترين زمان ممكن, تجارت الكترونيكي را براي خريد و فروش كالاها در سطح آمريكا به شكل عملي درآورد. طبق اين دستورالعمل چهار مرحله براي رسيدن به تجارت الكترونيكي معين گرديد:
1ـ مرحله اول تا مارس 1994 : ساختار و معماري يك تجارت الكترونيكي كه قابل استفاده در ايالات متحده آمريكا باشد تعيين شود و وظايف بخشها و سازمانهاي مختلف براي انجام اين امر معين گردد.
2ـ مرحله دوم تا قبل از سپتامبر 1994 : يك تجارت الكترونيكي اوليه كه دولت فدرال و توليدكنندگان خصوصي را قادر به تبادل اطلاعات مربوط به خريدها و قيمت محصولات ميكند به طور عملي در سطح كشور پياده شود.
3ـ مرحله سوم تا قبل از جولاي 1995 : يك سيستم كامل تجارت الكترونيكي در سطح كشور پياده شود كه قابليتهاي سيستم اوليه را با پشتيباني تبادل پول الكترونيكي و استفاده از بانكهاي اطلاعاتي گسترش دهد.
4ـ مرحله نهايي تا قبل از ژانويه 1997 : سيستم كامل تجارت الكترونيكي با تمام قابليتهاي ممكن در سطح كشور پياده گردد.[31]
به دنبال اين دستورالعمل, گروهي تحت عنوان ”گروه فدرال تجارت الكترونيكي“ تشكيل گرديد و برنامه جامعي تهيه نمود كه در تمام ردههاي سازماني دولت مركزي يك ظرفيت استاندارد براي تداركات الكترونيكي ايجاد شود.
اين دستورالعمل نقش بسيار مهمي در توسعه تجارت الكترونيكي در ايالات متحده داشت و شتاب آن را چندين برابر كرد.
علاوه بر كشور آمريكا, ساير كشورهاي پيشرفته مثل كشورهاي اروپايي و ژاپن نيز در زمينه تجارت الكترونيكي اقدامات مشابهي را به عمل آوردهاند. كشورهاي تازه صنعتي شده جنوب شرق آسيا نيز با سرعت زيادي در حال گسترش تجارت الكترونيكي ميباشند. در سالهاي اخير حتي كشورهاي كمتر توسعه يافته و در حال رشد نيز نسبت به مقوله تجارت الكترونيكي حساس شده و در حال انجام اقداماتي در اين زمينه ميباشند.
تجارت الكترونيكي در مؤسسات, سازمانها و دولتها از تقاضاي روزافزون آنها براي استفاده از فناوري رايانه در جهت بهبود بخشيدن به فرآيند كسب و كار, مبادلات با مشتريان, و مبادله اطلاعات بين مؤسسات مختلف و داخل خود آنها, نشأت ميگيرد.
با توجه به مطالب ارائه شده تاريخچه تجارت الكترونيكي را بشرح ذيل خلاصه ميكنيم.
در دهه 1950 ميلادي كارتهاي پلاستيكي در عرصه تجارت ظهور كرد. در طول دهه 1970 با معرفي انتقال الكترونيكي وجوه (EFT)[32] بين بانكها بر اساس شبكههاي خصوصي, بازارهاي مالي دچار تغيير اساسي گرديدند. انتقال الكترونيكي وجوه (EFT) پرداختهاي الكترونيكي همراه با اطلاعات مربوط به وجوه ارسالي را بهينه نمود.
در طول سالهاي بعد از 1970 و اوايل دهه 1980 تجارت الكترونيكي در كشورهاي پيشرفته به شكل پيامهاي الكترونيكي (مثل مبادله الكترونيكي دادهها EDI[33] و پست الكترونيكي[34]) در سطح وسيعي بين شركتها رايج گشت. فناوري پيامهاي الكترونيكي در حقيقت سبب شد كارهاي مبتني به كاغذ در فرآيندهاي كسب و كار كاهش يابد و به دنبال آن اتوماسيون افزايش يابد. مؤسسات به طور سنتي براي مبادلات خود از شيوه كاغذ مثل چك, سفارش خريد, اسناد بارگيري و حمل, استفاده ميكردند. اين مبادلات به شكل الكترونيكي تبديل شد. ”مبادله الكترونيكي دادهها“ به شركتها و مؤسسات اجازه ميداد كه اسناد مورد نياز و اطلاعات, دستورها و مجوزها را به شكل الكترونيكي بين خود رد و بدل نمايند.
در اواسط دهه 1980 نوع استفادة جديدي از فناوري تجارت الكترونيكي بين مشتريان گسترش يافت. اين شيوه جديد عبارت بود از خدمات پيوسته[35], كه تعاملات اجتماعي جديد (مثل مكالمه و گفتگوي[36] الكترونيكي) و اشتراك دانش و اطلاعات علمي (مثل گروههاي اخبار[37] و برنامههاي انتقال فايل[38]) را به وجود آورد.
در طول سالهاي آخر دهه 1980 و اوايل دهه 1990 فناوري پيامهاي الكترونيكي به جزء تفكيكناپذيري از جريانات كاري مؤسسات تبديل شد كه به آن سيستمهاي يكپارچه محاسباتي ميگفتند. اين شيوه باعث ايجاد كارايي و اثربخشي بيشتر براي مؤسسات گرديد.
در دهه 1990 ظهور وبهاي جهاني (www)[39] بر روي اينترنت, تحولي شگرف در عرصه تجارت الكترونيكي به وجود آورد. وب موجب گرديد تا تجارت الكترونيكي به شيوه ارزانتر فعاليتهاي تجاري را انجام دهد. وب همچنين سبب شده است تا مؤسسات كوچكتر بتوانند پابپاي شركتهاي چندمليتي عرض اندام نمايند.
4ـ1ـ مزاياي ايجاد تجارت الكترونيكي
وقتي صحبت از مزاياي تجارت الكترونيكي به عمل ميآيد, در حقيقت تجارت الكترونيكي با تجارت سنتي مقايسه ميشود. در تجارت سنتي كه بر پايه كاغذ استوار است, وارد نمودن مكرر اطلاعات يكسان و واحد موجب بروز مشكلاتي ميگردد كه اين مشكلات با استفاده از تجارت الكترونيكي مرتفع ميگردد. اين مشكلات عبارتند از:
- در تجارت سنتي زمان زيادي صرف وارد نمودن اطلاعات تكراري و ارسال آنها ميشود.
- در تجارت سنتي با توجه به اينكه دادهها به دفعات وارد سيستم ميشوند, احتمال بروز خطا افزايش يافته و دقت عمليات كاهش مييابد.
- در تجارت سنتي به نيروي كار بيشتري براي ورود اطلاعات, پيگيري, ارسال و غيره نياز است. نيروي انساني بيشتر, هزينهها را بالا ميبرد در نتيجه قدرت رقابت را كاهش ميدهد.
- عمليات دستي بر پايه كاغذ در تجارت سنتي ضريب عدم اطمينان را بالا ميبرد.
هر چند با بهرهگيري از رايانه امروزه بسياري از امور عملياتي تجاري بنگاهها به شيوه رايانهاي انجام ميپذيرد (اموري مثل تنظيم فاكتور, سفارش خريد, و اسنادي نظير آن) اما با وجود اين بايد اسناد زيادي را چاپ و طبقهبندي نمود, براي مشتريان ارسال كرد و نسخههايي از آنها را بايگاني نمود. اسناد ارسالي براي مشتريان بايد مجدداً در سيستم اطلاعاتي مديريت آنها به طور دستي وارد شوند. اينها همه مستلزم صرف وقت و هزينه ميباشد كه با بكارگيري تجارت الكترونيكي اين مشكلات تا حدودي مرتفع ميگردد.
با اين توضيحات, به ويژگيها و مزيتهاي تجارت الكترونيكي ميپردازيم.
1ـ در تجارت الكترونيكي تأخير ناشي از تهيه و ارسال مدارك از بين ميرود.
2ـ در تجارت الكترونيكي از آنجا كه دادهها به دفعات وارد سيستم نميشوند احتمال بروز خطا كاهش مييابد.
3ـ صرفهجويي در نيروي كار به علت عدم نياز به ورود مجدد دادهها به سيستم و كاهش هزينه آن. بررسيهاي علمي نشان داده است كه استفاده از روشهاي تجارت الكترونيكي نسبت به تجارت سنتي هزينههاي عمليات تجاري را بين 20 تا 75 درصد كاهش ميدهد.
4ـ در تجارت الكترونيكي به علت اينكه زمانهاي تأخير كاهش مييابد جريان اطلاعات از رواني و اطمينان بيشتري برخوردار خواهد بود.
5ـ در تجارت الكترونيكي وصول پيام به طور الكترونيكي و بدون وقفه به فرستنده اعلام ميگردد.
6ـ تجارت الكترونيكي محدوديتهاي زماني و مكاني تجارت را برداشته است, به عبارت ديگر تجارت را به تجارت جهاني تبديل كرده است.
دسترسي آسان, مطمئن و سريع به اطلاعات و برقراري ارتباطات با خريداران و فروشندگان از اهميت ويژهاي برخوردار است كه با بهرهگيري از مبادله الكترونيكي دادهها, هزينه جمعآوري و پردازش اطلاعات كاهش مييابد و بعد مسافت بين خريدار و فروشنده از ميان ميرود و سرعت و صحت عمليات افزايش مييابد در نتيجه از اين طريق ميتوان تجارت جهاني واقعي را تجربه كرد.[40]
7ـ كاهش هزينه تمام شده كالا و خدمات : يكي از هزينههاي عمده محصولات و خدمات هزينههاي بازاريابي و سرويسدهي و توزيع است. در تجارت الكترونيكي به علت پايين آمدن هزينههاي بازاريابي و توزيع و برداشتن واسطهها قيمت تمام شده محصولات تا حدود زيادي پايين ميآيد.
8ـ افزايش رقابت : مسئله رقابت موضوع مهمي در تجارت الكترونيكي به حساب ميآيد. شركتها و مؤسسات بايد از آن استفاده كنند و اگر از اين ابزار استفاده نكنند در حالي كه شركتهاي رقيب استفاده نمايند, دير يا زود كنار گذاشته خواهند شد. تجارت الكترونيكي رقابت را تشديد نموده است. زيرا تمامي شركتها ميتوانند به معرفي خود و محصولات خود بپردازند و مصرفكنندگان به سرعت ميتوانند اطلاعات مورد نياز خود را جمعآوري نمايند و بهترين فروشنده را انتخاب نمايند.
9ـ امكان عرض اندام شركتهاي كوچك و متوسط در سطح جهان : در تجارت سنتي شركتهاي كوچك و متوسط نميتوانند به راحتي در سطح جهاني حضور يابند. ولي تجارت الكترونيكي سبب ميشود كه شركت هاي كوچك و متوسط هم بتوانند در سطح جهاني خود را معرفي نمايند و به عرضه محصولات و خدمات خود بپردازند و با شركتهاي بزرگ به رقابت بپردازند
[1]. Electronic Commerce (EC)
[2] . كلباسي, 1380, ص 28.
[3]. K.K. Bajaj
[4] . باجاج و دبجاجي, 1376, ص ص 5ـ3.
[5] . كلباسي, 1380, ص 29.
[6]. Commerce Net
[7] . حشمي و فريد, 1380, ص 43.
[8]. Kalakota and whinston
[9]. On-line
[10]. Plain Old Telephone System (POTS)
[11] . Cable TV
[12] . Leased Lines
[13] . Wireless
[14]. Electronic Business
[15]. Idiners
[16]. Visa
[17]. Master Card
[18]. American Express
[19]. Point Of Sale
[20]. Electronic Data Interchange
[21]. Value Added Network
[22]. world wide web (www)
[23]. Browsers
[24] . باجاج و دبجاني, 1376, ص 18.
[25]. Aol (Americaonline)
[26]. Compuserve
[27]. Prodigy
[28]. Internet Shopping Net (ISN)
[29] . همان منبع, ص 20.
[30] . باجاج و دبجاني, 1376, ص 27.
[31] . حشمي و فريد, 1380, ص 44.
[32]. Electronic Fund Transfer
[33]. Electronic Data Interchange
[34]. Electronic Mail
[35]. on-line
[36]. Chat Rooms
[37]. News Groups
[38]. FTP (File Transfer Protocol)
[39]. World Wide Web (WWW)
[40] . عليپور حافظي, 1380, ص 36.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.