پایان نامه بررسي تشابهات و تمايزات حضانت، ولايت و قيمومت
فهرست محتوا
چکیده
حمایت از کودکان از نظر مالی و غیر مالی در سه محور حضانت، ولایت و قیمومت است که مورد توجه قانون و حقوقدان قرار گرفته است، موضوع «حضانت» یکی از مباحث پیچیده حقوق خانواده میباشد و با وجود مطالعات گسترده پیرامون آن از سوی حقوقدانان، هنوز مسائلی از آن ناشناخته مانده است برخی از چالشهای موجود در امر «حضانت» عمدتاً به کاستیها و نارسایی است. بیان نواقص و خلاهای مقررات مربوط به ولایت قهری درقانون مدنی، ارائه پیشنهادهای اصلاحی جهت تدوین بهتر مقررات مذکور و همچنین جواب به انتقادهای موجود به اصل ولایت قهری است. براساس یافتههای تحقیق، درفقه امامیه و قانون مدنی فقط پدر و جد پدری حق اعمال ولایت رابر محجورین دارند و برای مادر هیچ نوع ولایتی پیش بینی نشده است. درخصوص ولایت پدر و جد پدری نیز ولایت آنها در عرض هم بوده و تقدمی بین اعمال آنها نیست، مگر اینکه از جهت زمانی، یکی بردیگری مقدم باشدو یایکی ازاعمال بیشتر به مصلحت محجور باشد
انسان بالغی که از نظر روانی یا رشدیافتگی وضع عادی ندارد، نمیتواند مانند یک انسان معمولی به رتقوفتق کارهایش بپردازد طورمعمول شخصی برای اداره امور این افراد تعیین میشود که قیم آنان به شمار میرود. مجنونان و سفیهان و صغیران تحت عنوان «محجور» در قوانین نامیده میشوند که در قانون مدنی و قانون امور حبسی بایدها و نبایدهای زیادی درباره آنان به چشم میخورد در این نوشتار به تفاوتها و شباهتهای حضانت، ولایت و قیمومت می پردارد
واژگان کلیدی: حضانت، ولایت، قیمومت، ولی قهری، قیم، امور محجورین
فهرست مطالب
- فصل اول مفاهیم و کلیات 2
- ۱-۱ مقدمه 2
- ۱-۲ بیان مساله 3
- ۱-۳ضرورت تحقیق 4
- ۱-۴سوالات تحقیق 4
- ۱-۵ سوابق تحقیق(پیشینه) 5
- ۱-۶ فرضیه ها 5
- ۱-۷نوع روش تحقیق: 6
- ۱- ۷ -۱روش گرد آوری اطلاعات : 6
- ۱-۷ -۲ابزارگردآوری اطلاعات 6
- ۱-۸مفاهیم 6
- ۱-۸-۱تعریف لغوی حضانت 6
- ۱-۸-۲تعریف اصطلاحی حضانت 9
- ۱-۸-۳تعریف لغوی ولایت 3
- ۱-۸-۴تعریف اصطلاحی ولایت 5
- ۱-۸-۵تعریف لغوی و اصطلاحی قیمومت 9
- فصل دوم آثار و احکام خاص حضانت 12
- 2-1 صاحبان حضانت 12
- ۲-۲ شرایط صاحبان حضانت 15
- ۲-۳حضانت دیوانگان 21
- ۲-۴حضانت سفیهان 21
- ۲-۵حضانت افراد بالغ رشید 22
- ۲-۶حکم فقهی حضانت 23
- ۲-۷ وظایف حضانت کننده: 24
- ۲-۷-۱معنی نگاهداری 24
- ۲-۷-۲آیا شیر دادن از لوازم نگاهداری است 24
- ۲-۷-۳تربیت طفل 27
- 2-7-۴تنبیه طفل 27
- ۲-۸:ضمانت اجرای حق و تکلیف نگاهداری 28
- ۲-۹حق ملاقات 30
- ۲-۱۰حق یا تکلیف (حکم) بودن حضانت 31
- ۲-۱۱:مدت حضانت 36
- ۲-۱۲سقو ط حضانت: 41
- ۲-۱۲-۱جنون: 41
- ۲-۱۲-۲ازدواج مادر : 41
- ۲-۱۲-۳عدم مواظبت از طفل 42
- ۲-۱۲-۴کفر 43
- ۲-۱۳پایان حضانت 44
- فصل سوم آثار و احکام خاص ولایت 46
- ۳-۱ولایت بر کودک 46
- ۳-۲صاحبان ولایت 48
- ۳-۲-۱ولایت پدر 50
- ۳-۲-۲ولایت جدپدری 51
- ۳-۲-۳وصی 53
- ۳-۲-۴حاکم شرعی 56
- ۳-۲-۵ مومنان عادل 59
- ۳-۳شرایط صاحبان ولایت 62
- ۳-۴ولایت بر کودک از دیدگاه مذاهب فقهی: 63
- ۳-۵ ولایت پدر و جد پدری 64
- ۳-۶ اختیارات ولی: 67
- ۳-۷ اختیار ولی قهری در نکاح و طلاق مولی علیه 68
- ۳-۷-۱ حدود اختیار ولی قهری در نکاح سفیه 68
- ۳-۷-۲حدود اختیار ولی قهری در طلاق سفیه 70
- ۳-۷-۲حدود اختیار ولی قهری در نکاح و طلاق مجنون 70
- ۳-۷-۳حدود اختیار ولی قهری در نکاح صغیر 72
- ۳-۷-۴حدود اختیارات ولی قهری در طلاق همسر صغیر 72
- ۳-۹ موارد سقوط ولایت 89
- ۳-۱۰ موارد ضم امین 93
- ۳-۱۱ پایان ولایت 95
- ۳-۱۲ ولایت مادر 96
- فصل چهارم آثار و احکام خاص قیمومت 101
- ۴-۱صاحبان قیمومت 102
- ۴-۲شرایط صاحبان قیمومت 105
- ۴-۳تکالیف و اختیارات قیم 108
- ۴-۳-۱مواظبت و تربیت مولی علیه (صغیر) 111
- ۴-۳-۲اداره اموال و حقوق مال مولی علیه 112
- ۴-۴ اجرت قیم 119
- ۴-۵ عزل قیم 119
- فصل پنجم موارد اختلاف و شباهت حضانت،ولایت و قیمومت 127
- ۵-۱ موارد اختلاف (حضانت، ولایت، قیمومت) 128
- ۵-۱-۱حضانت 128
- ۵-۱-۲ ولایت 129
- ۵-۱-۳ قیمومت 131
- ۵-۲موارد شباهت (حضانت ،ولایت ،قیمومت) 132
- ۵-۲- ۱حضانت 132
- ۵-۲-۲ ولایت 134
- ۵-۲- ۳قیمومت 135
- فصل ششم نتیجه گیری و پیشنهادات 138
- 6-1 نتیجه گیری 138
- 6-2 پیشنهادات 140
- منابع 141
فصل اول
مفاهیم و کلیات
۱-۱ مقدمه
خانواده هسته اصلی اجتماع وطفل مرکز وکانون این هسته را تشکیل میدهد. احترامی که قانون برای خانواده قائل است بیشتر به این خاطر است که طفل را در درون خود میپرورد واجتماع را به وجود میآورد. اگر به وضع اطفال به خواستهها ومقتضات کودکی آنان توجه شود بی شک قسمت اعظم ازتبهکاری هایی که درجوامع به وقوع میپیوندد و ما ناگزیر برتدوین این همه قوانین جزایی مینماید ازمیان خواهد رفت. پارا فراتر رفته باید گفت احترامی که جامعه برای مادرقایل است بیشتر بخاطر محبتی است که صمیمانه به طفل خود میورزد واو آماده زندگی اجتماعی مینماید.
بنابراین مسئله نگهداری وتربیت اطفال واداره امور مالی ومعنوی آنان باید یکی ازمسائل مهم حقوقی واجتماعی بشمار رود. زیرا آمادگی وقدرت یادگیری آنان دراین سن اقتضای توجه ودقت بیشتری را مینماید.
اسلام به موضوع اطفال توجه خاصی مبذول داشته وسعی نموده است با قوانین آسمانی خود عواطف انسانی ما را برانگیخته، برای این قشر اجتماع موقعیتی شایسته به وجود آورد تا جایی که آیات متعددی درباره اطفال نازل گردیده است
۱-۲ بیان مساله
حمایت از اطفال در ابعاد مالی و غیر مالی در سه محور ولایت، حضانت وقیمومت مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است ولی خاص شامل پدر و جد پدری و همچنین وصی منصوب از طرف ایشان بوده که دارای اختیارات تمام در امور مالی وغیر مالی صغیروطفل غیر رشید میباشد این اختیارات در نبود پدر منجر به بروز مشکلاتی برای طفل و نیز مادر که غالباً سرپرستی طفل را عهده دار است میگردد باید توجه داشت که این موضوعات بحث انگیز فقهی و حقوقی از یک طرف به مصالح روحی و جسمی کودک و همچنین حقوق و تکالیف هر یک از والدین مورد توجه قرار میگیرد بی اعتنایی به هر یک باعث اختلالات مهم روابط خانوادگی خواهدشد شکی نیست که قانون مدنی ایران بویژه در احوال شخصیه از فقه امامیه الهام گرفته است حضانت از تربیت طفل به پدر و مادر اعطاءکرده اطلاق میشود
از فقه امامیه همین معنا برداشت میشود همچنین که صاحب جواهر حضانت را ولایت و سلطنت بر تربیت طفل و هر چه لازمه آن است میداند اما ولایت در معنای عام سلطهای است که شخص بر جان و مال دیگری پیدا میکند و شامل پدر و جد پدری و حاکم میشود
در باره قیمومت تعریفی خاص نشده است و فقها آن را با ولایت همردیف میدانند در حقوق اسلامی قیمومت نوعی ولایت عام حاکم شرع در فقه امامیه است اما مسولیت قیم از طرف پدر و جد پدری تعیین نشده باشد حاکم میتواند قیم را تعیین کند حتی شامل فرد بیگانه هم میشود در این نوشتار به این مسله بررسی میشود تشابهات و تمایزات ولایت، حضانت و قیمومت؟ آیا در صورت عدم رعایت ضمانت اجرای کیفری شامل فرد میشود یا نه؟ مسله بررسی فقهی و حقوقی است که براساس آن اختیارات دولت و قانون در زمینه حضانت و ولایت و قیمومت را خواهد داشت
۱-۳ ضرورت تحقیق
هدف از این پژوهش همچون دیگر پژوهشها در حوزه فقه و حقوق آنست که اولاً، شناخت و درک ما از این مساله مورد مطالعه که همان حضانت، ولایت و قیمومت است بیشتر و عمیقتر نماید ثانیاً، از بررسی تطبیقی موضوع ممکن است عوامل و معیار مشترک و گاه متفاوت در مورد یکی از نمونههای مورد مطالعه بدست آید که تحلیل این عوامل به ما در ارائه راه حلهای مفید و منطقی به منظور اصلاح وضع موجود و هماهنگی با اجتماع مورد نظر کمک خواهد کرد
۱-۴ سؤالات تحقیق
با تو جه به مهم بود موضوع سؤالات متعدد وجود که با ید به آن پاسخهای درست داد نمونه از آن به شرح زیر است
۱. حق حضانت چیست؟
۲. حضانت حق است یا تکلیف والدین؟
۳. آیا حضانت یک عمل خیر خواهانه است یا در مقابل آن اجرت و دستمزد نیز وجود دارد؟
۴. تفاوت حضانت و ولایت فرزندان چیست؟
۵. چرا مادر بر فرزند خود ولایت ندارد؟ آیا قانون در این باره راه چار ه قرار داده است یا نه؟
۱-۵ سوابق تحقیق (پیشینه)
استفاده از منابع فقهی و حقوقی از جمله کتاب حقوق مدنی خانواده تألیف دکتر ناصر کاتوزیان که اشاره مفصلی به مباحث ولایت، حضانت و قیمومت پرداخته است و همچنین در تحریر الوسیله امام خمینی (ره) که به مسله قیم پرداخته و آن را از طرف پدر و جد پدری تعیین شده است بیان کرده و در کتاب حضانت کودکان سعید نظری توکلی که نویسنده به نگهداری کودک و همچنین اختیارات ولی و جد پدری ارائه مطالب کرده است در باره مباحث حضانت، ولایت و قیمومت مطالب و مقالههای زیادی نوشته شده است از جمله مقاله دکتر سید حسین صفائی که درباره ولایت قهری در حقوق ایران و حقوق تطبیقی پرداخته است
۱-۶ فرضیهها
سؤالات متعدد در ذهن بوجود میآید که برای پاسخ هر یک با ید جستجوهای زیادی کرد که شامل موارد زیر است:
۱- آیا اختیارات جدپدری بعد از فوت پدر در اموال صغیر مشکل ساز نبوده؟ در صورت وجود مشکل چه باید کرد؟
۲-در صورتی که شوهر فوت نماید و حضانت به طفل مادر واگذار شود چنانچه مادر ازدواج مجدد کند در این صورت مطابق قانون مدنی حق حضانت مادر سلب و به ولی قهری طفل واگذار شود یانه؟ در صورتی که مصلحت طفل مشخص نباشد یا اینکه مشکل باشددر این صورت حق حضانت با مادر است یا ولی قهری؟
۳-به منظور رفع بعضی از چالش در امور حضانت، ولایت و قیمومت چه راه کارهای میتوان داد؟
پاسخ ۱-با توجه به عصر جدید و با وجود شکل گیری خانواده کوچک این چالشها ظهور بیشتری یافته و امروزه ارتباط با جد پدری آنچنان محکم نیست که بتوان دخالت وی را در اموال صغیر که با توجه به قواعد ارث سهم در مقابل سهم مادر (همسر متوفی) بسیار بیشتر است توجیه نمود
پاسخ ۲-طبق ماده مدنی حمایت از خانواده بعد فوت پدر حضانت با مادر است چنانچه مادر ازدواج مجدد نماید اعطای حق حضانت با ولی قهری است در صورت که مصلحت قابل تشخیص نباشد حق حضانت با مادر است
پاسخ ۳-۱-کاهش اختیارات ولی قهری در اموال صغیر ۲- افزایش اختیارات ولایت برای مادر امور مالی ۳- انتقال حق ولایت پدر به مادر بعد از فوت پدر ۴- نظارت دستگاه قضایی به روند عملکرد ولی قهری و قیم
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.