پایان نامه بررسي ميزان تأثير اردوهاي تربيتي ـ آموزشي بر رشد شخصيت دانش آموزان
چكيده
پروژه فعاليتي است كه از نظر آموزش و پرورش داراي ارزش ميباشد و متوجه هدف معيني است. واحد كار مستلزم بررسي و جمع آوري اطلاعات و يافتن راه حل مطالعه و انجام كار عملي است.
فراگردهاي اين پروژه كه در واحدهاي آموزشي صورت گرفته است ميتواند در جهت تبحر و تثبيت مطالعات تحقيقاتي دانشجويانآتي موثر واقع شود.
اردوهاي تربيتي در ميان فعاليتهاي گوناگون تربيتي از اهميت و اعتبار ويژهاي برخوردار است. اردو يكي از بهترين و مناسب ترين شرايطي است كه ميتوان طي آن به تعليم و تربيت كودكان، نوجوانان و جوانان پرداخت. به جرأت بايد گفت سازندگي اردو تا حدي است كه چه بسا نتوان با روزها و ماهها كار معمولي در خانه و مدرسه به نتايج مطلوب آن رسيد.
تشكيل اردوگاهها واختصاص بودجهاي قابل توجه به آن، آموزش مربيان ويژه و اجراي برنامه ريزي دقيق و حساب شده از مواردي است كه هم اكنون اغلب كشورهاي جهان با درك آثار كار اردويي توجه خاصي بدان مبذول ميدارند و يكي از اركان تربيتي خود را بر محور اردو قرار داده اند و به عنوان كاري پرارزش و پراعتبار، آينده ساز و بسيار مهم تلقي ميشود.
بنابراين با توجه به اهميت اردوهاي تربيتي و پيشرفتهاي پيچيده صنعتي و شهري و مسائل روزافزون فساد اخلاقي و جوامع شهري و تهاجمات فرهنگي بيگانگان از اهم وظايف آموزش و پرورش و دستگاهها و مراكز فرهنگي و تربيتي اهتمام فراوان نسبت به برگزاري اردوهاي تربيتي در سطح مدارس كشور ميباشد. اگر علاقمند به فرهنگ خودي هستيم و به آب و خاك كشورمان عشق مي ورزيم وهنوز به آرمانها مقدس اسلام پايبند هستيم بايد در جستجوي اين كار مهم برآئيم.
فصل اول : كليات
مقدمه
قل سيرو في الارض فانظروا كيف بداٌ الخلق عنكبوت -آيه 191
بگو در زمين گردش كنيد و ببينيد كه خداوند چگونه خلقت را به وجود آورده است.
بدون شك در هر عصر و زماني مقتضيات خاصي را ايجاب ميكند. زماني بود كه سفر كجاوه و درشكه و اسب غرورآميز و افتخار انگيز بود. ولي امروزه آنها جاي خود را به قطارها و جتهاي سريع السير داده اند. در اروپاي قرون وسطي، محتواي كتابهاي درسي را كليساي كاتوليك تعيين ميكرد و منطق، منطق ارسطويي بود و هر نوع بدعت و نوآوري محكوم ميشد. جز آنچه كه در كتابهاي پيشينيان آمده بود مورد قبول قرار نميگرفت. مردم براي حل مسائل و مشكلات خود تنها به نوشتههاي فلاسفه گذشته مراجعه ميكردند و چنانچه در اين نوشتهها راه حلي پيدا نميشد مسائل را غير قابل حل ميدانستند.
ولي امروزه متخصصان تعليم و تربيت معتقدند كه آموزش مطلوب موقعي صورت ميگيرد كه اولا ٌ : متناسب با رشد شاگردان باشد. ثانياٌ شاگردان در اجراي آن نقش فعالي داشته باشند و اين امكان پذير نيست جز در سايه تحقيق مستمر و پيگير در هر شرايط و زمان. در جامعه امروز همه ملتها با هر نظام سياسي و اجتماعي پيشرفته و يا در حال پيشرفت، به مسأله تربيت توجه دارند و آموزش و پرورش نسبت به ديگر فعاليتهاي اجتماعي در مقياس جهاني از اولويت خاصي بهره مند است. اين توجه شديد بي دليل نيست و بر منطقي قوي بنياد شده است. دنياي امروز، تربيت فرزند را از نيازهاي اوليه بشريت ميشناسد. در زمان قديم كه زندگي انسان به صورت بدوي و ساده بود آنچه از پدر و مادر و محيط خود به خود به نسل جوان منتقل ميشد به قدر كافي سازنده بود و فرزند شرايط زندگي را از طبيعت و تحت تأثير محيط فرا ميگرفت. در ان زمان به كوشش عمدي و گسترده براي تربيت فرزندان چندان نيازي نبود. ضرورت تربيت عمدي از زماني جلب توجه كرد كه صورت پيشرفته و پيچيده زندگي و كسب آمادگي براي مقابله با مسائل تازه و روزمره ايجاب ميكرد و اين آمادگي خود به خود و بدون تلاش فراهم نيامد.
به مرور زمان و هر قدر زندگي صورت كامل تر و پيچيده تري به خود گرفت نياز به تربيت عمدي با شدت بيشتر احساس شد و كوشش پيگير خانواده و جامعه را در تربيت اجتناب ناپذير ساخت.
نظر به اينكه از راه تعليم و تربيت ميتوان موجبات رشد فردي و رفاه جمعي را فراهم نمود، ميتوان گفت تعليم و تربيت در زندگي انسان نقش مهميدارد و بطور كلي پرورش استعدادهاي فردي، تحكيم پايههاي زندگي جمعي، گسترش آرمانهاي دمكراتيك و ايجاد تفاهم ميان افراد انساني در سايه تعليم و تربيت صورت ميگيرد.
در بيان اهميت تعليم و تربيت همين بس كه گوهر آدمي منوط بدان است. مراقبتهايي كه تحت عنوان تعليم و تربيت به آدمي ارزاني داشته ميشود. شرط لازم براي نيل او به مرحله كمال انساني است.
پس از انقلاب اسلاميتوجهي خاص از جانب دست اندركاران تعليم و تربيت نسبت به برگزاري اردو و بالا بردن كيفيت آن مبذول شده و از اين رهگذر تجربيات بسي ارزشمند بدست آمده است. پرواضح است كه در يك كار رشد يابنده به تجربيات جديدي دست مي يابيم كه بعضاٌ مخالف مراحل اوليه كار است و همين امر دلالت بر مسير تكاملي و بالندة آن حركت دارد. آن چه در اينجا به عنوان يك پيشنهاد براري برگزاري اردوهاي دانش آموزي مطرح ميگردد در حقيقت تجربهاي است برآمده از فعاليتهاي بسياري از دوست داران مسائل تربيتي و عليرغم اينكه در پارهاي از موارد به نقد و مخالفت با روشهاي فعلي اردو مينشيند در كل خود را مديون آنها ميداند. ولي در عين حال پيشنهادها و طرحهاي ارائه شده در اين مجموعه، خود وجوداختلاف با روشهاي فعلي را به نوعي بازگو ميكند و از اين رهگذر نقاط ضعف اردوهاي كنوني نيز آشكار ميشود.
امروزه اردوهاي تربيتي ميتواند به عنوان يك ابزار مؤثر در پرورش و رشد و شكوفائي نسل آينده ساز جامعه اسلامي ايران محسوب شود.
بنابراين يكي از برنامههاي مهم و قابل توجه كه در رشد و شكوفائي شخصيت فردي و اجتماعي دانش آموزان و غني ساختن اوقات فراغت آنان نقش بسزايي دارد، اردو و فعاليتهاي اردويي است و اين زماني ميتواند يك اردوي مؤثر باشد كه با برنامهريزي صحيح و زمان بندي لازم و اهداف مشخص همراه باشد.
وقتي اردو ميتواند موجب تقويت روحية دانش آموزان و تربيت اجتماعي آنان شود كه توسط مربيان مجرب و اردو رفته و دوره ديده انجام گيرد كه اگر بدون برنامه و بدون هدف و انگيزه باشد و از مربيان مجرب استفاده نگردد ميتواند نقش بسيار زيادي براي تضعيف روحية دانش آموزان داشته باشد و نه تنها مفيد نيست بلكه مضر هم ميباشد.
پس اگر اردو با هدف و برنامهريزي مشخصي صورت گيرد ميتواند استعدادهاي نهفته و بالقوة دانش آموزان را به استعدادهاي بالفعل تبديل كرده و گامهاي مؤثر در راستاي حفظ ارزشهاي مقدس و الاي اسلام بردارد.
يك اردوي خوب و مفيد بايد از اهداف خاصي برخوردار باشد. قبل و بعد و حين اردو با برنامه همراه باشد و بتواند قوة مسئوليت را در دانش آموزان تقويت كند و موجب تربيت اجتماعي گردد.
تعريف عملياتي مفاهيم در متغيرها
بررسي : جمع آوري اطلاعات موجود از نظر و ديدگاههاي مربيان و معلمين ( اولياي مدرسه ) مقطع ابتدائي
ميزان تأثير : منظور ميزان تغييرات حاصله كه به صورت نگارش مثبت يا منفي ظاهر ميشود و منجر به پويائي و كاهش معضلات آموزشي و تربيتي ميگردد.
اردو : محل تجمع افراد براي تمرين و تفريح است و در نظام فرهنگي اردو به معناي تجمع افراد در مكاني جهت كسب دانايي و توانايي و سازگاري اجتماعي است.
تربيتي : فراهم كردن عوامل و زمينههاي مناسب براي به فعاليت رساندن و شكوفا نمودن استعدادهاي انسان در جهت مطلوب.
رشد شخصيت : تكامل در پيشرفت همه جانبه ابعاد وجودي فرد اعم از رشد عقلاني و قواي ذهني و جسمي
معلمين مربوطه : معلميني كه حداقل 24 ساعت در هفته در دبستان حضور داشته باشند.
ديدگاه : عقايد و نظرات و نگرشهاي معلمين و مربيان ( اولياي مدرسه ) در مورد اردوهاي تربيتي – آموزشي.
عنوان تحقيق
با توجه به اينكه در اردوها بسياري از مسائل تربيتي و آموزشي وجود دارند كه بر شخصيت دانش آموزان به طور حتم تأثير خواهد گذاشت، لذا محقق برآن است تا نظرات و ديدگاه معلمين را نسبت به اين مهم به رشته تحرير درآورد. لذا موضوع تحقيق عبارت است از :
بررسي ميزان تأثير اردوهاي تربيتي – آموزشي
بر رشد شخصيت دانش آموزان پس مقطع ابتدايي منطقه تبادكان از ديدگاه معلمين مربوطه در سال تحصيلي 78-77
اهداف تحقيق
بررسي و شناخت علل و عوامل اردوهاي تربيتي – آموزشي در رشد اجتماعي دانش آموزان از ديدگاه معلمين مربوطه
آشنائي با نظرات معلمين نسبت به نقش اردوهاي تربيتي – آموزشي بر رشد اخلاقي دانش آموزان تحقيق و مطالعه ديدگاههاي معلمين مربوطه نسبت به نقش اردوهاي تربيتي - آموزشي در كاهش انحرافات دانش آموزان
آگاهي از نظرات معلمين نسبت به تأثير اردوهاي تربيتي – آموزشي بر رشد قواي ذهني و جسميدانش آموزان
بررسي ميزان تفاوت و نگرش معلمين و مربيان نسبت به نقش و اهميت اردوهاي تربيتي – آموزشي
سئوالات تحقيق
- آيا برنامهريزي اردوهاي تربيتي – آموزشي با توجه به اهميت نيازهاي رشد شخصيت دانش آموزان دورة ابتدائي تهيه ميشود ؟
- برنامهريزي اردوهاي تربيتي – آموزشي به نيازهاي رشد عاطفي دانش آموزان توجه كافي ميشود ؟
- آيا در برنامهريزي اردوهاي تربيتي – آموزشي به نيازهاي رشد عاطفي دانش آموزان توجه كافي ميشود ؟
- آيا در برنامهريزي اردوهاي تربيتي – آموزشي به رشد توانائي ذهني دانش آموزان توجه ميشود ؟
- در برنامهريزي اردوهاي تربيتي –آموزشي تا چه حد به اهميت رشد قواي جسماني دانش آموزان توجه كافي ميشود ؟
- آيا در برنامهريزي اردوهاي تربيتي – آموزشي به رشد مفاهيم آموزشي و ايجاد علاقه نسبت به تحصيل در نظر گرفته ميشود ؟
اهميت وارزش موضوع تحقيق
الهوا و العبوا فاني اكره ان يري في دينكم غلظه حضرت رسول اكرم (ص)
رفتار خود را با نرمي و بازي همراه كنيد
زيرا دوست ندارم كه در راه و روش شما درشتي و خشونت ديده شود.
از ديدگاه نظام تربيتي اسلام، انسان به اراده خداوند خليفه خدا در روي زمين قرار داده شده است.
پس بايد خدايگونه شود و به اخلاق الهي آراسته گردد و مظهر اسماء الحسني شود. او در حركت از خودي خود و رسيدن به لقاء الله در مسير و حركتي دائمي است و در اين راه از تمامي موهبات خداوندي كه بدو عطا شده است اعم از اعضاء و جوراح و نيروهاي نهاني خويش استفاده مينمايد. چون معلومات و مهارتهاي مختلف انسان جنبه اكتسابي دارد. لذا براي به فعليت درآوردن استعدادها و قواي خويش اعم از ظاهر و باطن لازم است به آموزش و تمرين بپردازد و اهميت اردوهاي تربيتي – آموزشي براي رسيدن به كمال لايق انساني در همينجا آشكار ميشود.
بطور كلي اهم اهداف اردوهاي تربيتي – آموزشي در سه بخش خلاصه ميشود :
- ساختن شخصيت انسانها و تربيت و تزكيه آنها
- بهداشت و سالم سازي افراد
- آمادگي فرد و جامعه براي مقابله با تجاوزگران به حريم حق و اسلام و همچنين احقاق حقوق
براين اساس اردوهاي تربيتي – آموزشي به عنوان يك روش عملي ميتواند تحقق بخش اهداف تربيتي اسلام باشد. يعني پرورش و تزكيه افراد از طريق علم و نه صرفاٌ خواندن و شنيدن و گفتن. به واسطه گردش و يا برخورداري از فرصتهاي فراواني كه در حين فعاليتهاي مختلف اردويي بوجود مي آيد، بهترين موقعيت براي ارائه نكات تربيتي و شناخت ويژگيهاي روحي و اخلاقي افراد و القاء ارزشهاي الهي بدست مي آيد. اهميت اين امر در دوران تربيت پذيري ( كودكي، نوجواني، جواني ) بيشتر است. لذا اين مسائل مهم به عنوان محور و اساس فعاليتهاي تربيتي و پرورشي محتاج دقت و توجه فراوان ميباشد.
« اردو نميبريم براي اينكه بچه را را با تجملات مأنوس كنيم و همه مشكلات و مسئوليتها را از روي دوش آنها برداريم. بلكه اردو ميبريم تا عملاٌبه بچهها نظم در زندگي فردي و اجتماعي روزمره، همكاري، خدمت، مسئوليت پذيري، وقت شناسي و استفاده از كمترين امكانات براي مبارزه با مشكلات را آموزش دهيم. اردو ميبريم تا عملاٌ دقت، ظرافت، پاكيزگي، خلاقيت، ادب و متانت، خوش روئي، احترام متقابل و قدرت انتقاد و بررسي بچهها آموزش دهيم. اردو ميبريم تا توان جسمي و روحي بچهها را تقويت كنيم و خلاصه اردو ميبريم كه آينده سازان جامعه اسلاميرا آماده كنيم براي ساختن فردايي خوب و مطمئن. » [1]
بنابراين با توجه به نقش و اهميتي كه اردوهاي تربيتي – آموزشي در تعليم و تربيت جديد دارد براستي چرا برگزاري اردوهاي تربيتي – آموزشي مورد استقبال مربيان قرار نميگيرد ؟ چه عواملي را ميتوان به عنوان موانع اصلي در اين راه برشمرد ؟چرا مديران و معلمين عنايت خاصي به اين امر مهم ندارند ؟ و چه عواملي باعث شده است كه اردوهاي تربيتي – آموزشي بعنوان يك آموزش رسميشناخته نشده است ؟ چرا اردوها براي جامعه ما ناشناخته باقي مانده يا حداقل اهميت آن كمرنگ جلوه كرده است ؟ و بالاخره چرا تحقيقات كميدر اين باره شده است و هزاران چرا. ..
تحقيق حاضر در پي پاسخگويي به سئوالات فوق ميباشد و از آنجايي كه برنامهريزي بدون پشتوانه اطلاعاتي و پژوهشي امروزه امكان پذير نيست. لذا بررسيهاي پژوهشي در اين رابطه ميتواند ما را درپيشبرد اهداف كمك موثر نمايد و جواب سئوالات را برايمان روشن سازد و همچنين راهحلهاي مناسبي را ارائه نمايد.
اهميت تحقيق : با توجه به موضوع، با توجه به زمينهها و با توجه به سئوالات اساسي و با توجه به تجربيات بايد اظهار كرد، براي اينكه تعليم وتربيت از چارچوب محدود مدرسه خارج شود و كاركردهاي اجتماعي آن در پهنه توسعه اقتصادي و سياسي، اجتماعي، فرهنگي جامعه روشن گردد و دانش آموزان با محيط زندگي خود سازگار گردند. بايد فعاليتهاي اردويي سرلوحه روشهاي نوين آموزش و پرورش قرار گيرد.
چنين تحولي مستلزم اتخاذ تغيير در محتويات برنامههاي آموزش و پرورش است. براي اينكه ما آموزش و پرورش پويا و فعال و سازنده داشته باشيم بايد برگزاري اردوهاي تربيتي - آموزشي را دركنار فعاليتهاي ديگر آموزشي قرار دهيم و معلمين مربوطه از آمادگي لازم و آموزش كافي در اين زمينه برخوردار باشند. نهاد آموزش و پرورش براي برگزاري فعاليتهاي اردويي دانش آموزان بايد ملزم به ارائه مجوز و پرداخت هزينههاي موجود باشد تا راه براي اردو رفتن دانش آموزان باز باشد و دانش آموزان بتوانند همگي با اميد و نشاط به آينده در آن شركت كنند و معلمين از بار مسئوليت اردو بردن دانش آموزان شانه خالي نكنند.
هدف اصلي آموزشهاي جديد تنها پرداختن به ذهنيات و حافظه دانش آموزان نيست بلكه پرورش انسان سالم و با شخصيت مطلوب و خلاق ملاك اين امر مهم است. در اين پژوهش شناسايي راههاي تثبت كاركردهاي اردوهاي تربيتي – آموزشي به عنوان مكمل و تكميل كننده در نظام آموزش و پرورش است.
روش تحقيق
چون محقق سعي دارد نظرات و ديدگاههاي معلمين را نسبت به برگزاري اردوها و تأثير آن بر رشد شخصيتي دانش آموزان جويا شود، لذا مناسب به نظر ميرسد كه از تحقيق توصيفي استفاده شود.
روش جمع آوري اطاعات
براي جمع آوري اطلاعات پرسشنامهاي تهيه گرديده است كه داراي 28 سئوال بسته و 1 سئوال باز ميباشد كه اين پرسشنامهها در اختيار معلمان منطقه تبادكان قرار گرفته تا نظرات آنان در خصوص اردوها و تأثيرات آنها بر رشد شخصيت دانش آموزان بررسي شود.
جمعيت و نمونه آماري
جمعيت آماري در اين پژوهش، كليه دبستانهاي پسرانه منطقه تبادكان ميباشد كه شامل 120 آموزشگاه بوده و از بين آنها تعداد 60 دبستان به طور خوشهاي ساده انتخاب و از هر دبستان تعداد 1 معلم به طور خوشهاي به مرحله انتخاب رسيده است.
سابقه تحقيق
آنچه كه در خصوص برگزاري اردوها و رشد شخصيتي دانش آموزان در كتابها و منابع آمده است و يا توسط پژوهشگران ديگر مورد بررسي قرار گرفته است تحت عنوان سابقه تحقيق در فصل دوم مفصل بيان شده است. در اين قسمت تاريخچه و سير تحول اردوها و فلسفه اردو و انواع اردوهاي تربيتي – آموزشي و اهداف و اصول برنامهريزي و مديريت اردو و همچنين خصوصيات و ويژگيهاي كودكان دبستاني و پرورش خلاقيت و تعريف شخصيت و فايده و شناخت اصول و مراحل رشد و چهار مرحله رشد شناختي كودك از ديدگاه پياژه و بالاخره رشد و تكامل شخصيت مطلوب آمده است و در قسمت مطالعه علمي چند نمونه از كارهاي تحقيقي كه تا كنون توسط پژوهشگران انجام گرفته است به شرح ذيل ميباشد.
- بررسي نظرات دانش آموزان و مربيان در خصوص اردوهاي دانش آموزي در سال تحصيلي 74-1373 شهرستان فريمان در مقطع ابتدايي توسط آقاي جواد خوشه بست دانشجوي دورة كارشناسي
- ارزشيابي برنامههاي اردويي دانش آموزان ( پيشتازان – دانش آموزان ممتاز علمي و اخلاقي ) پسر مقطع متوسطه از ديدگاه دانش آموزان و مربيان آموزش و پرورش استان خراسان در سال تحصيلي 74-1373 توسط آقاي مجيد يعقوبي دانشجوي دورة كارشناسي به راهنمايي استاد آقاي حميد اصغري پور.
- بررسي و مقايسه نظرات دانش آموزان و مربيان در بارة اردوهاي دانش آموزي منطقه كلات در سال 1373 توسط دانشجويان حسين هاشميدر بندر و حسين وحيدي انجام گرفته است.
- اردوي تربيتي: چگونه و با كدام برنامه ( شامل تمام جزئيات و دستورالعملهاي اردويي در طي دو اردو كه در شهرستان نوشهر انجام گرفته است. ) توسط آقاي قاسم كريمي و خانم پروانه سبزه پرورد كه در زمستان 1374 به چاپ رسيده است.
- جزوات اصول بهداشت محيط، ويژة آموزش اردويي مربيان، كه توسط معاونت پرورشي آموزش و پرورش خراسان، كارشناسي كانونهاي فرهنگي و تربيتي و امور اردوگاهها تكثير شده است.
- جزوه اردوهاي يك روزه كه توسط اداره كل اردوها و اماكن تربيتي در سال 1374 در آموزش و پرورش ناحيه 5 مشهد تكثير شده است.
- جزوات آموزشي مربيان تربيتي ويژه آموزشهاي اردويي دومين دوره آموزش اردويي مربيان، شامل معرفي چند بازي « كاغذ و تا » توسط كارشناسي فعاليتهاي گروهي واحد دانش آموزي 1371
- جزوات مديريت اردويي – سرپرستي در كوه، توسط آقاي ابوالقاسم آريان پور تهيه و تنظيم شده و به وسيله انجمن كوهنوردي آموزشگاههاي سبزوار درتابستان 76 تكثير گرديده است.
- آمار، گزارش و خاطره يك نگارنده از نحوه برگزاري اردوهاي كانون اصلاح و تربيت زندانهاي كشور در روزنامه رسالت
10-گزارش يك خبرنگار از اردوهاي كانون اصلاح و تربيت كودكان و نوجوانان و نامه يك جوان به مسئولين اردوها در تاريخ سه شنبه 17 شهريور 1371 در روزنامه رسالت به چاپ رسيده است.
[1] – سنجر موسوي، سيد عسگر، اردو و اردوداري
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.