پایان نامه بررسی آثار و احکام حقوقی اعتبارات اسنادیِ
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- چکیده …………………………………………………………………………………………………………………………………1
- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………..2
- فصل اول: کلیات
- بخش اول: تاریخچه و زمینههای پیدایش ………………………………………………………………………………….4
- بخش دوم: انواع روشهای پرداخت وجه …………………………………………………………………………………5
- بخش سوم: تعریف و ماهیت اعتبار اسنادی ………………………………………………………………………………..8
- گفتار اول: تعریف …………………………………………………………………………………………………………………..8
- گفتار دوم: ماهیت اعتبار اسنادی ……………………………………………………………………………………………….9
- بخش چهارم: ویژگیها، معایب و مزایای استفاده از اعتبارات اسنادی …………………………………………..11
- گفتار اول: ویژگیهای اعتبارات اسنادی ………………………………………………………………………………….11
- گفتار دوم: مزایاو معایب استفاده از اعتبارات اسنادی …………………………………………………………………12
- بند اول: مزایا از نگاه کلی ………………………………………………………………………………………………………12
- بند دوم: مزایا و معایب از نگاه فروشنده …………………………………………………………………………………..13
- الف) مزایا ……………………………………………………………………………………………………………………………13
- ب) معایب …………………………………………………………………………………………………………………………..13
- بند دوم: مزایا ومعایب از نگاه خریدار ……………………………………………………………………………………..14
- الف) مزایا ……………………………………………………………………………………………………………………………14
- ب) معایب …………………………………………………………………………………………………………………………..14
- بخش پنجم: نحوه عملکرد یک اعتبار اسنادی ……………………………………………………………………………15
- گفتار اول: گشایش اعتبار ……………………………………………………………………………………………………….15
- گفتار دوم: طرفهای درگیر در اعتبار اسنادی …………………………………………………………………………..18
- بخش ششم: قوانین، مقررات و اصول حاکم بر اعتبارات اسنادی …………………………………………………..19
- گفتار اول: قوانین و مقررات حاکم بر اعتبارات اسنادی ازابتدا تاکنون …………………………………………..19
- بند اول: مقررات ملّی اعتبارات اسنادی …………………………………………………………………………………….20
- بند دوم: عرفها و رویههای متحدالشکل اعتبارات اسنادی (یوسی پی)………………………………………..20
- بند سوم: عرفها و رویههای اعتبارنامههای تضمینی بین المللی (آی اس پی 98)………………………….21
- بند چهارم: مقررات راجع به ضمانت نامههای عندالمطالبه …………………………………………………………22
- بند پنجم: کنوانسیون سازمان ملل متحد ……………………………………………………………………………………22
- بند ششم: ماده 5 کد متحدالشکل تجارت آمریکا ……………………………………………………………………….23
- بند هفتم: قوانین حاکم و مراجع ذیصلاح در داخل ایران …………………………………………………………….24
- گفتار دوم: اصول حاکم بر اعتبارات اسنادی ………………………………………………………………………………26
- بند اول: اصل استقلال اعتبارات اسنادی …………………………………………………………………………………….26
- بند دوم: اصل انطباق دقیق اسناد با شروط اعتبار …………………………………………………………………………26
- مسائل و پروندههای فصل اول: ……………………………………………………………………………………………….28
- فصل دوم: انواع اعتبارات اسنادی و دسته بندی آنها
- بخش اول: انواع اعتبارات اسنادی …………………………………………………………………………………………….33
- اعتبار اسنادی برگشت پذیر و اعتبار اسنادی برگشت ناپذیر ……………………………………………………..33
- اعتبار اسنادی تأیید شده و اعتبار اسنادی تأیید نشده ……………………………………………………………….34
- اعتبار اسنادی دیداری و اعتبار اسنادی مدت دار …………………………………………………………………….35
- اعتبار اسنادی گردان ………………………………………………………………………………………………………….. 36
- اعتبار اسنادی قابل انتقال و اعتبار اسنادی غیر قابل انتقال …………………………………………………………37
- اعتبار اسنادی اتکایی …………………………………………………………………………………………………………..37
- اعتبار اسنادی سبد خرید ……………………………………………………………………………………………………..37
- اعتبار اسنادی پوششی …………………………………………………………………………………………………………38
- اعتبار اسنادی فعال و اعتبار اسنادی غیرفعال …………………………………………………………………………..38
- اعتبار اسنادی با عبارت قرمز ………………………………………………………………………………………………39
- اعتبار اسنادی قابل معامله نزد هر بانکی ……………………………………………………………………………….39
- اعتبار اسنادی ترکیبی …………………………………………………………………………………………………………39
- بخش دوم: دسته بندی اعتبارات اسنادی به تجاری و تضمینی ……………………………………………………….40
- گفتار اول: اعتبارات اسنادی تجاری ……………………………………………………………………………………………40
- گفتار دوم: اعتبارات اسنادی تضمینی ………………………………………………………………………………………….40
- مسائل و پروندههای فصل دوم …………………………………………………………………………………………………44
- فصل سوم: قابلیت انتقال و عدم قابلیت انتقال در اعتبارات اسنادی
- بخش اول: اعتبار اسنادی قابل انتقال ………………………………………………………………………………………….49
- ماده 38 یوسی پی 600: اعتبارات قابل انتقال ………………………………………………………………………………..50
- بند الف) ………………………………………………………………………………………………………………………………50
- بند ب) ………………………………………………………………………………………………………………………………..51
- بند ج) ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 54
- بند د) ………………………………………………………………………………………………………………………………… 54
- بند ه) ………………………………………………………………………………………………………………………………….56
- بند و) ………………………………………………………………………………………………………………………………….57
- بند ز) ………………………………………………………………………………………………………………………………… 58
- بند ح) …………………………………………………………………………………………………………………………………63
- بند ط) …………………………………………………………………………………………………………………………………64
- بندی) …………………………………………………………………………………………………………………………………65
- بند ک) ………………………………………………………………………………………………………………………………..65
- بخش دوم: اعتبار اسنادی اتکایی………………………………………………………………………………………………. 66
- بخش سوم: واگذاری عواید در اعتبارات اسنادی…………………………………………………………………………..76
- گفتار اول: شیوههای واگذاری عواید …………………………………………………………………………………………79
- بند اول: اعلام واگذاری عواید حاصل از اعتبار …………………………………………………………………………….79
- بند دوم: صدور دستور پرداخت برگشت ناپذیر ……………………………………………………………………………80
- گفتار سوم: شرایط واگذاری ………………………………………………………………………………………………………81
- گفتار چهارم: اصلاح و تغییر درخواست واگذاری عواید ……………………………………………………………….82
- مسائل و پروندههای فصل سوم ………………………………………………………………………………………………..82
- فصل چهارم: مزایا، معایب و مقایسه روشهای مختلف حفظ منافع اشخاص ثالث در چارچوب اعتبار با یکدیگر
- بخش اول: مزایا و معایب …………………………………………………………………………………………………………87
- گفتار اول: مزایاو معایب اعتبار اسنادی قابل انتقال ……………………………………………………………………….87
- بند اول: مزایا ………………………………………………………………………………………………………………………….87
- بند دوم: معایب ……………………………………………………………………………………………………………………….89
- گفتار دوم: مزایا و معایب اعتبار اسنادی اتکایی ……………………………………………………………………………90
- بند اول: مزایا ………………………………………………………………………………………………………………………….90
- بند دوم: معایب ……………………………………………………………………………………………………………………….90
- گفتار سوم: مزایا و معایب واگذاری عواید ناشی از اعتبار ……………………………………………………………..91
- بند اول: مزایا ………………………………………………………………………………………………………………………….91
- بند معایب ………………………………………………………………………………………………………………………………92
- بخش دوم: مقایسه و بیان تفاوتها …………………………………………………………………………………………..92
- گفتار اول: تفاوت بین انتقال اعتبار و واگذاری عواید حاصل از اعتبار …………………………………………….92
- گفتار دوم: تفاوت بین اعتبار اسنادی قابل انتقال و اعتبار اسنادی اتکایی …………………………………………94
- گفتار سوم: تفاوت بین اعتبار اسنادی اتکایی و واگذاری عواید ناشی از اعتبار ………………………………..95
- نتیجه گیری و پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………..96
- فهرست منابع …………………………………………………………………………………………………………………………99
- پیوست ………………………………………………………………………………………………………………………………..103
چکیده
یک اعتبار اسنادی میتواند به انحا مختلف به منافع شخص یا اشخاص ثالث ارتباط پیدا کند. این ارتباط میتواند از ابتدای گشایش در اعتباراسنادی لحاظ شود، آن چنانکه در مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی تحت عنوان اعتبار اسنادی قابل انتقال آمده است. لیکن در صورتی که از ابتدا به دلایل گوناگون سخنی از منافع شخص ثالث در اعتبار به میان نیاید و به عبارتی اعتبار غیر قابل انتقال باشد دو حالت دیگر برای تأمین منافع شخص ثالث با استفاده از اعتبار گشایش یافته متصور است. یکی در قالب اعتبار اسنادی اتکایی که نامی از آن در مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی برده نشده و دیگری در قالب واگذاری عواید ناشی از اعتبار که مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی آن را مجاز دانسته است. تفاوتهای فی مابین و بیان این موضوع که از دیدگاه هریک از طرفین اعتبار اسنادی، کدام یک از اعتبارات قابل انتقال و اتکایی ریسک بالاتر و کدام یک وضعیت بهتری را برای آنها به وجود میآورد موضوع نوشتار حاضر خواهد بود. همچنین به بررسی این موضوع پرداخته خواهد شد که ذینفع در اعتبار اسنادی و واگذارکننده در واگذاری عواید چگونه میتوانند بیشترین بهره را از اعتباراسنادی به دست آورند و مخاطرات پیش رو را مدیریت کنند. اطلاعات و منابع به شیوه کتابخانهای جمع آوری شده و روش تحقیق نیز توصیفی میباشد.
واژگان کلیدی: اعتبار اسنادی، مقررات متحدالشکل، قابل انتقال، اتکایی، واگذاری عواید
مقدمه
بانکها نقش اساسی و تعیین کنندهای در تجارت بین الملل بر عهده دارند. از یک سو انجام یک دادوستد فرامرزی بدون همکاری و دخالت بانکها امکان پذیر نیست و از سوی دیگر حجم قابل توجهی از عملیات و خدمات بانکی برای تسهیل در حوزه بین الملل انجام میشود. لذا درک ابعاد گوناگون امور بانکی نظیر اعتبارات اسنادی و سایر شیوههای تأمین مالی برای فعالان تجارت بین الملل لازم و ضروری است.
طرفین یک معامله تجاری بسته به نوع نیاز خود و توافقی که بر سر نحوه پرداخت ثمن معامله مینمایند از یکی از انواع روشهای پرداخت وجه استفاده میکنند. در حال حاضر روش اعتبار اسنادی کارآمدترین و رایجترین روش پرداخت وجه در دنیا میباشد. دو گونه از انواع اعتبارات، اعتبار اسنادی قابل انتقال و اعتبار اسنادی اتکایی هستند. با مروری بر کتابها ومقالاتی که در این زمینه در ایران نوشته و یا ترجمه شدهاند درمی یابیم که در اغلب موارد در حد یک الی دو صفحه به بیان کلیات و تعریف این دو نوع اعتبار اسنادی پرداخته شده است. در حالی که در مقررات متحد الشکل اعتبارات اسنادی که از سوی اتاق بازرگانی بین المللی پیرامون قوانین حاکم بر اعتبارات اسنادی تدوین شده، درماده 38 این مقررات و در 10 بند، احکام ونحوه به کارگیری اعتباراسنادی قابل انتقال بیان شده است. هرکدام از بندهای این ماده همانند قوانین داخلی که حواشی بسیاری بر آنها نوشته شده، نیاز به توضیح و تفسیر دارد. مضاف بر این، اعتبارات اسنادی قابل انتقال و اتکایی و همچنین واگذاری عواید ناشی از اعتبار در جهت تأمین منافع اشخاص ثالثی به کار میروند که در معامله اولیه مبنای اعتبار نقشی ندارند و به این خاطر افراد بیشتری در این فرآیند درگیرند و این خود باعث پیچیدگی روند کار خواهد شد. در نتیجه فراگیری کارکرد این دو اعتبار تا اندازهای از سایر انواع اعتبارات اسنادی مشکلتر است. از طرفی ریسک گشایش و استفاده از این دو نیز برای طرفین درگیر در اعتبار اسنادی به مراتب بیشتر است. بنابر این انتخاب موضوع پایان نامه در خصوص بررسی آثار و احکام حقوقی اعتبارات اسنادی قابل انتقال و اتکایی تلاشی است در جهت فهم عمیقتر مسائل و جزییات این دو نوع اعتبار.
در همین راستا سعی شده از مطالبی که در قالب کتاب، مقاله، رساله دانشجویی و فصلنامههای بانکی و بازرگانی (تا زمان نگارش این پایان نامه) پیرامون این موضوع به زبان فارسی به رشته تحریر درآمده استفاده شود. همچنین با عنایت به این نکته که این ابزار تجاری یک ابزار خارجی است و توسط کشورهای توسعه یافته وارد ادبیات حقوقی و بانکی ما شده و کشورهای توسعه یافته نیز روز به روز درصدد آسان سازی روند تبادلات تجاری و بانکی هستند، تلاش کردیم احکام و رویههای جدید در رابطه با اعتبارات اسنادی را در حد بضاعت از منابع خارجی دریافت کرده و در نوشتار خود بگنجانیم. برخی از مفیدترین مطالب پایان نامه حاضر مواردی هستند که حاصل مشورت بامسئولین دایره ارزی بانکهای ملی و صادرات میباشند، چرا که ایشان به طور عملی با نحوه عملکرد اعتبارات اسنادی آشنا هستند و نقاط قوت و ضعف، معایب و مزایای دو اعتبار قابل انتقال و اتکایی را میشناسند. در پایان هر فصل نیز به چند مسئله و پرونده بانکی اشاره شده تا جنبه کاربردی و عملی کار حفظ شود و بر غنای آن افزوده گردد. مسائل مطرح شده حاوی نکات مهمی هستند که اغلب در متن پایان نامه مجالی برای توضیح آنها فراهم نشده لذا به شکل پرسش و پاسخ در پایان فصول بیان شدهاند.
واگذاری عواید ناشی از اعتبار اسنادی نیز با وجودی که در عنوان پایان نامه اسمی از آن برده نشده، از آنجا که یکی از راههای کم هزینهٔ حفظ منافع اشخاص ثالث به شمار میرود، آثارو احکام حقوقی و نحوه به کارگیری آن در فصل سوم بیان شده است.
فصل اول: کلیات
بخش اول: تاریخچه و زمینههای پیدایش
همزمان با پیشرفت تمدن و نیاز بشر برای تأمین مایحتاج زندگی خود، ضرورت دادوستد آشکار شد. در آن زمان منظور از داد و ستد، فعالیتی بود که به موجب آن یک طرف در قبال به دست آوردن یک کالا، اعطای کالا یا انجام خدماتی دیگر را برای طرف مقابل میپذیرفت که این عمل اصطلاحاً “معامله پایاپای” خوانده میشد. بعدها سکه و اسکناس ابداع شد و نماد ارزش کالا وخدمات گردید. با پیدایش پول و البته وسایط نقلیه به ویژه کشتی امکان تجارت در کشورهای دوردست فراهم شد.[1] تا اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم و قبل از هجوم استعمارگران اروپایی به قارههای آسیا، آفریقا و آمریکا دادوستد در سطح جهانی تقریباً بدون تغیییر جریان داشت. خریدار یا نماینده او شخصاً به فروشنده مراجعه میکرد و پس از انتخاب کالای مورد نظر، آن را نقداً خریداری و با خود حمل مینمود. مخاطرات این روش تجارت قابل انکار نیست و طبیعی است که در این روش، تجارت بین الملل در یک حالت کم و بیش وقفه و رکود قرار بگیرد. اما با هجوم استعمار و گشایش دروازه سرزمینهای جدید و دوردست، تحول عظیمی درکسب وکارهای بین المللی به وجود آمد. انقلاب صنعتی اروپا و سپس آمریکا، پیچیدگیهای صادرات و واردات را بیشتر کرد. ظهور ماشین آلات صنعتی و به دنبال آن تولیدات انبوه کارخانجات، خریداران را با مشکلات جدیدی روبرو کرد زیرا دیگر تنها پول برای خرید این اقلام کافی نبود و دیگر حضور در محل تولید و انتخاب کالا به سهولت سابق میسر نمیشد و دادوستد به دلیل فقدان ابزار لازم نمیتوانست از شکوفایی کافی برخوردار شود. خریدار که میخواست کالایی را از نقاط دوردست خریداری و با آن تجارت نماید نمیتوانست بدون اینکه کالا را به نوعی در تصرف خود داشته باشد بهای آن را بپردازد. فروشنده نیز به نوبهٔ خود حاضر نبود کالای خود را قبل از آنکه قیمت آن را دریافت نماید، تحویل دهد.
انگلستان که وسیعترین امپراتوری استعماری را در اختیار داشت با انتخاب نمایندگان تجاری در سرزمینهای تحت سلطه خود و اقدام به خرید و فروش توسط نمایندگان مزبور، تا حدودی گره این مشکل را گشود. این چنین تجارتی خواه ناخواه مکاتباتی را به وجود میآورد و ارائه اسنادی را ایجاب میکرد. اسنادی از این قبیل به تدریج تکامل یافت و به تعبیر برخی، همین موضوع پایه اعتبارات اسنادی را بنا نهاد.[2] عدهای معتقدند که زمان پیدایش اعتبار اسنادی اواخر قرن هجدهم است چرا که فرم اصلی اعتبار اسنادی از آن زمان تاکنون اساساً تغییری نکرده و فقط مقررات ناظر بر موارد کاربرد آن به تدریج پیچیدهتر شده است.[3] نظر سوم و معتبری نیز وجود دارد چنانکه بیان میدارد، فنلاندیها اولین ملتی بودند که برای واردات قهوه از برزیل در سال 1840 از اعتبار اسنادی که شباهت زیادی به سازو کار امروزی داشت استفاده نمودند.[4] با توجه به کاربرد ضمانتی اعتبار اسنادی مشاهده میشود در طی دورانی که این ابزار تجاری سپری کرده تا به شکل کنونی رسیده هرزمان که اوضاع سیاسی و اقتصادی مشوّش و نامطمئن بوده خصوصاً در زمان وقوع جنگ جهانی اول و دوم و پس از آن در دوران جنگ سرد، استفاده از اعتبار اسنادی به عنوان ابزار ضمانت بیشتر صورت گرفته است. پس از دوران جنگ سرد و برقراری صلح بین کشورها، همگان انتظار داشتند ه بکارگیری این ابزار در مراودات تجاری کمتر شود ولی این انتظار برآورده نشد و تعداد اعتبارات صادره و ابلاغ شده روز به روز افزایش یافت. تا پیش از این زمان، به کارگیری اعتبار اسنادی تنها در شرکتها و معاملات بزرگ صورت میگرفت حال آنکه بعد از آن، در بسیاری شرکتها و صنایع متوسط و کوچک در امر واردات و صادرات استفاده از اعتبار اسنادی به امری رایج بدل شده بود. علت این تغییر نگرش تغییر معنادار الگوی تجارت بود.
بخش دوم: انواع روشهای پرداخت وجه
یکی از موضوعات اساسی در هر قراردادپرداخت بهای قرارداد و چگونگی اجرای تعهدات طرفین است. فروشنده با در نظر گرفتن میزان اعتمادی که نسبت به طرف معامله خود یعنی خریدار و وضعیت سیاسی و اقتصادی کشور او دارد روشهای مختلفی را برای انجام معاملات خود انتخاب میکند. مهمترین روشهای پرداخت وجه در معاملات به شرح زیر است.
- پرداخت بر اساس حساب باز[5]
در این روش فروشنده کالا را برای خریدار به صورت امانی ارسال نموده و زمانی که خریدار کالا را به فروش رساند وجه مورد توافق را به حساب فروشنده واریز مینماید. ترتیب پرداخت ممکن است به این صورت باشد که مثلاً خریدار در پایان هر ماه یا یک ماه پس از هر حمل، نسبت به واریز وجه اقدام نماید. ولی در حین این مدت اسناد مربوط و خود کالا برای خریدار مستقیماً ارسال میگردد تا به ترتیب مقتضی و در اسرع وقت نسبت به ترخیص کالا اقدام کند. مشخصات و شرایط لازم برای انجام تجارت براساس روش حساب باز به قرار زیر است:
الف) فروشنده باید اعتماد کامل به خریدار داشته باشدکه در زمان معین، او نسبن به پرداخت وجه اقدام خواهد کرد.
ب) فروشنده مطمئن شود که دولت کشور خریدار قوانینی وضع نمینماید که براساس آن انتقال ارز مربوطه را لغو نموده و یا به تأخیر اندازد.
ج) فروشنده باید دارای نقدینگی کافی باشد که بتواند چنین اعتباری را در اختیار خریدار قرار دهدو یا دسترسی به اعتبارات بانکی برای سرمایه گذاری و تأمین مالی مشتری و شرکتهای زیر مجموعه را داشته باشد. این روش مطلوبترین روش از نگاه خریدار میباشد زیرا او پس از دریافت کالا و اطمینان از اینکه آن کالا کاملاً منطبق با شرایط مورد نیاز اوست در زمان معین نسبت به پرداخت اقدام خواهد نمود و از نظر قانونی نیز محدودیت خاصی وجود ندارد بلکه تنها براساس حسن اعتماد متقابل کار انجام میپذیرد. اما روش حساب باز برای فروشنده دارای بالاترین ریسک بوده و در صورتی میتواند از این طریق دست به فروش کالاهای خود بزند که شرایط فوق الذکربرای وی محقق و مسلّم شده باشد و در غیر این صورت باید از این کار خودداری نماید. البته پرداخت با حساب باز به انجام سریع کار کمک و امر فروش را تسهیل میکند. همچنین زمانی که کالا در بازار داخلی اشباع شده و فروشنده ترجیح میدهد به جای پرداخت هزینههای نگهداری و انبارداری، کالای تولیدی خود را وارد بازارهای جدید نماید.[6] این روش پرداخت در تجارت داخلی خیلی معمول اما در تجارت بین الملل نادر است. به جز در موارد معدود بین کشورهایی که روابط تجاری و احیاناً سیاسی عمیقی با یکدیگر دارند. حدود 60 درصد تجارت بین انگلیس و کشورهای عضو بازار مشترک اروپا بدین طریق انجام میپذیرد.[7]
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.