پایان نامه بررسی تاریخچه بیمه در جهان و جهان امروزی و ایران
مقدمه :
تاريخچه بيمه در جهان:
اولين قرارداد بيمه اي كه بوجود آن پي برده اند قرارداد بيمه حمل و نقل است كه به سال هزار و سیصد و چهل و هفت ميلادي در شهر ژن ايتاليا منعقد شده است، بنابراين شايد شروع فعاليت بيمهاي به معني امروزي آن قرن چهاردهم ميلادي باشد.
پيدايش بيمه در قرن چهاردهم و يا احتمالاً يك قرن قبل از آن به اين معني نيست كه قبلاً بشر در صدد يافتن وسيله اي براي مقابله با آثار حوادث نبوده است.
آن طور كه از تالمود نقل كرده اند در قرون قديم بين دريانوردان حاشيه خليج فارس مرسوم بوده است كه هر گاه در كارواني يكي از حيوانات باربر مي میرد حيوان ديگري به هزينه افراد كاروان تهيه ميشود تا صاحب آن به تنهايي زيان وارده را تحمل نكند .
در يونان قديم مؤسساتي دولتي نظير سازمانهاي بيمه اجتماعي يا مددكاري وجود داشته كه به كمك درماندگان مي شتافته است و از جمله تأمين زندگاني افراد كهنسال از كار افتاده را به عهده داشته است در روم قديم نيز نمونه هايي از مستمري مادام العمر وجود داشته است. بديهي است محاسبات حق بيمه در اين نوع عمليات كه با بيمه امروزي به هر حال شباهتي دارد مبتني بر آمار درستي نبوده و به خصوص در مورد مستمري مادام العمر از جدول مرگ و مير حساب شده اي استفاده نمي شد.
بيمه در جهان امروز:
در دو قرن اخير فعاليتهاي بيمه اي در سرتاسر جهان توسعه يافته است. در كشورهاي صنعتي بيمه نقش مهمي را در ثبات وضع اقتصادي بازي ميكند و در كشورهاي جهان سوم نيز مزاياي اجتماعي و اقتصادي بيمه شناخته شده و عمليات بيمه اي به تدريج گسترش يافته است. بيمه حوادث با انواع مختلف آن در دو قرن اخير متداول شده است. از جمله بيمه حوادث شخصي كه زندگي فرد را در صورت نقص عضو و از كار افتادگي ناشي از حادثه تأمين ميكند و يا در صورت فوت ناشي از حادثه سرمايهاي در اختيار خانواده او مي گذارد.
در يك قرن اخير سازمانهاي بيمه اجتماعي كه توسط دولتها و يا زير نظر آنها اداره ميشوند نقش قابل ملاحظه اي در توسعه بيمه بازنشستگي، بيمه عمر و حادثه شخصي كارگران و كارمندان و ساير حقوق بگيران به عهده گرفته اند . در ابتدا پيدايش بيمه هاي اجتماعي موجب ركود نسبي اين نوع بيمه ها شد ولي به تدريج تعارض بين بيمه هاي اجتماعي و بيمه هاي بازرگاني منتقي گرديد زيرا آشنايي با يك نوع بيمه موجب توجه افراد به ساير انواع آن شد. با اختراع اتومبيل يك نوع جديد بيمه در حد وسيعي متداول شد. بيمه خسارات وارد بر اتومبيل بيمه شده و همچنين بيمه خسارات وارد به اشخاص ثالث كه در معرض تصادف هستند در هر نقطه اي از جهان وجود دارد و به اين ترتيب بيمه مسئوليت در مقابل اشخاص ثالث رواج پيدا كرد و بيمه مسئوليتهاي ناشي از اموال و فعاليتهاي حرفه اي افراد معمول شد و حتي مسئوليت ناشي از نواقص توليدات صنعتي و غذايي و دارويي متداول گرديد.
از جمله انواع جديد بيمه، بيمه هاي تمام خطر مهندسي است كه نقش قابل ملاحظهاي در توسعه صنعتي و اجراي طرحهاي عمراني كشورها دارد. در اين بيمه كليه خسارات وارد به كارفرما و مقاطعه كار حين ساخت بناهاي بزرگ، سدها و جادهها و اجراي طرحهاي لوله كشي، انتقال نيروي برق و همچنين نصب كارخانه ها و نيروگاهها اعم از آبي و حرارتي و يا اتمي مورد تأمين قرار ميگيرد. بيمه هاي مربوط به وسايل نقليه هوايي از جمله بيمه بدنه هواپيما و هليكوپتر، بيمه مسئوليتهاي ناشي از مسافرت هوايي، بيمه سرنشين، بيمه مسئوليت فرودگاهها از جمله بيمه هايي است كه در قرن اخير اهميت قابل ملاحظهاي يافته است.
با توسعه زندگي ماشيني و تمركز جمعيت در شهرها و تراكم داراييها و تأسيسات از يك طرف بيمه هاي اموال مانند بيمه آتش سوزي و انفجار و نظاير آن توسعه يافت و از طرف ديگر مسئوليت افراد در مقابل اشخاص ديگر به مناسبت خساراتي كه در اثر فعاليتها و وسايل و تأسيسات خود به ديگران وارد ميكنند رو به افزايش گذاشت و بيمه انواع مختلف مسئوليت متداول شد. بديهي است قوانين و رويه دادگاهها در تعيين و تشخيص مسئوليت و صدور حكم جبران خسارت اثر زيادي در رواج بيمه مسئوليت در هر كشور دارد. در كشورهاي صنعتي حق بيمه انواع مختلف بيمه مسئوليت رقم قابل ملاحظهاي از درآمد شركتهاي بيمه را تشكيل ميدهد.
تاریخچه بیمه در ایران
بيمه به مفهوم امروزي آن در ايران سابقه چنداني ندارد. در حدود سال “1280” هجري شمسي در دو مؤسسه روسي بنام “نادژدا” و “كافكازكوري” در ايران شروع به كار كردند كه پس از انقلاب بلشويكي تعطيل شدند. بعد از آن شركت بيمه انگليسي “آليانس” نمايندگي خود را در ايران تأسيس كرد و شركتهاي ديگر انگليسي و آلماني و سوئيسي در ايران شروع به فعاليت نمودند. بعدها شركت بيمه دولتي شوروي بنام “اينگستراخ” نيز در ايران شعبهاي تأسيس كرد و تعداد اين شركتها بتدريج افزايش يافت.
فعاليت شركتهاي بيمه خارجي در ايران كه در بدو امر مفيد به نظر ميرسيد به صورتي درآمده بود كه براي اقتصادي ملي به جار نفع، زيان آور بود از يك طرف اين شركتها با استفاده از عدم اطلاع بيمه گذاران در مقابل پوششهاي محدود حق بيمه كلاني مطالبه و دريافت ميكردند و به بهانه هاي گوناگون از پرداخت خسارت سرباز مي زدند و از طرف ديگر سالانه مقدار قابل توجهي ارز به صورت حق بيمه از كشور خارج مينمودند.
بيمه در ايران قبل از سال “1314” كه شركت سهامي بيمه ايران تأسيس گرديد، نمايندگي هاي خارجي يكي پس از ديگري تعطيل شده و فقط دو شركت كه نمايندگي شركتهاي بيمه “اينگستراخ” روسيه و “يوركشاير” انگليس را داشتند باقي ماندند و اين شركتها حتي تا بعد از تشكيل حكومت جمهوري اسلامي و قبل از تاريخ “4/4/58” كه شوراي انقلاب شركتهاي بيمه را ملي و نمايندگي هاي خارجي را منحل اعلام كرد به فعاليت خود در ايران ادامه ميدادند. قبل از انقلاب اسلامي در ايران يك شركت بيمه دولتي (شركت سهامي بيمه ايران) و چهارده شركت بيمه خصوصي و نمايندگي خارجي (شركتهاي بيمه: ملي، شرق، آريا، ساختمان و كار، حافظ، ايران و آمريكا، البرز، آسيا، اميد، تهران، پارس، دانا و شركتهاي نمايندگي اينگستراخ و يوركشاير) فعاليت ميكردند و از سال “1351” بيمه مركزي ايران جهت هدايت امر بيمه در كشور و نظارت بر شركتهاي بيمه تشكيل گرديد. بعد از انقلاب ابتدا در سال “1358” با مصوبه شوراي انقلاب شركتهاي بيمه خصوصي ملي شده و نمايندگيهاي خارجي تعطيل گرديد و از شهريور ماه “1360” به جز شركتهاي بيمه “آسيا” و “البرز” فعاليت ساير شركتهاي ملي شده متوقف گرديد. از سال “1367” براساس مصوبه مجلس شوراي اسلامي علاوه بر شركت سهامي بيمه ايران كه يك شركت بيمه دولتي بود، شركتهاي بيمه “البرز” و “آسيا” هم دولتي شد و يك شركت بيمه دولتي ديگر كه فقط اجازه فعاليت در بخش بيمه اشخاص به آن داده شد به نام شركت بيمه “دانا” تشكيل گرديد. در حال حاضر پنج شركت بيمه دولتي علاوه بر تهران كه مركز اصلي آنان است با ايجاد شبكه نمايندگي و تأسيس شعب در اغلب شهرهاي كشور به امر بيمه گري مي پردازد.
جايگاه صنعت بيمه بعد از انقلاب اسلامي ايران:
مؤسسات بيمه کشور تا قبل از پيروزي انقلاب اسلامي با تركيبي از يك شركت دولتي، دوازده شركت خصوصي و دو مؤسسه بيمه خارجي به صورت نمايندگي در سطح كشور فعاليت ميكردند. در چهارم تير 1358 بنابر تصميم شوراي انقلاب دوازده شركت خصوصي، ملي اعلام شدند و پروانه فعاليت دو نمايندگي خارجي نيز لغو گرديد. بدين ترتيب براساس مقررات قانون ملي شدن مؤسسات بيمه و مؤسسات اعتباري، تصدي امر بيمه و اداره دوازده شركت بيمه ملي شده به دولت واگذار شد و با تصويب قانون اساسي جمهوري اسلامي در 24 آبان 1358 كه طي آن نظام اقتصادي كشور به سه بخش دولتي، تعاوني و خصوصي تقسيم گرديد، صنعت بيمه در جوار شماري از صنايع مهم به صورت مالكيت عمومي در بخش دولتي در اختيار دولت قرار گرفت. شايان ذكر است كه متعاقباً ده شركت بيمه ملي شده به لحاظ فعاليت نامطلوب در يكديگر ادغام شدند و شركت بيمه دانا كه از آن پس منحصراً ميبايست در بخش بيمه هاي اشخاص فعاليت ميكرد تأسيس گرديد. در حال حاضر چهار شركت بيمه ايران، آسيا، البرز و دانا به امر بيمه گري اشتغال دارند. اخيراً ماده واحدهاي به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد كه به موجب آن بيمه دانا نيز همانند ساير شركتهاي بيمه در هر دو بخش بيمه هاي اموال و اشخاص فعاليت خواهد كرد. شركت بيمه صادرات و سرمايه گذاري نيز با مشاركت بيمه مركزي ايران، شركتهاي بيمه و بانكها در سال 1373 تأسيس و در زمينه بيمه هاي اعتباري و تضميني در چارچوب اساسنامه مصوب فعاليت مي نمايد.
تعریف بیمه:
بعضي معتقدند كه بيمه از كلمه “بيما”، از زبان هندي گرفته شده است و برخي ديگر نظر دادهاند كه بيمه از كلمه بيم (ترس) اخذ شده است و چنين استدلال ميكنند كه چون اولين بار روسها از ايران امتياز بيمه گرفتند (امتيازنامه حمل و نقل تأسيس اداره بيمه در مملكت ايران در سال 1308 هجري قمري در زمان ناصرالدين شاه قاجار) و بعدها نيز دو شركت روسي به نام قفقاز مركوري و نادژدا در ايران مشغول فعاليت بيمهاي شدند.
برخي از مؤلفان نيز كلمه بيمه را يك واژه پارسي قديمي ميدانند و به استناد كتاب مسالك و ممالك، تأليف ابواسحق ابراهيم اصطخري، ميگويند كه بيمه نام شهري در ديار طبرستان و ديلم بوده است.
به هر حال ريشه لغوي بيمه هرچه باشد مفهوم و مكانيسم فني و تعاوني آن يكي است و آن عبارتست از مؤسسه يا صندوق مشتركي كه كارش سازمان دادن به تعاون افراد در معرض خطر از طريق جمعآوري وجوهي معين طبق موازين آماري به منظور مقابله يا عواقب خطرها.
قانون بيمه ايران (مصوب ارديبهشت ماه 1316 شمسي) بيمه را چنين تعريف ميكند:
“بيمه عقدي كه به موجب آن يك طرف تعهد ميكند در ازاي پرداخت وجه يا وجوهي، از طرف ديگر در صورت وقوع حادثه خسارت وارد بر او را جبران نموده يا وجه معيني بپردازد.
متعهد را بيمهگر و طرف تعهد را بيمهگذار و وجهي را كه بيمهگر به بيمهگذار ميپردازد حق بيمه و آنچه كه بيمه ميشود موضوع بيمه مينامند.”
تعريف قانون بيمه بيشتر ناظر بر جنبه بيمه است و ماهيت تعاوني و مكانيسم فني بيمه را منعكس نميكند.
قديميترين كتاب لغتي كه معرف لفظ بيمه ميباشد (فرهنگ نفيسي) اينطور تعريف ميكند:
“اطمينان در مقابل مخاطرهاي كه محتملالوقوع باشد.”
تعریف صنعت بیمه :
بيمه ، اشخاصي را كه متحمل لطمه ، زيان يا حادثه ناخواسته اي شده اند قادر مي سازد كه پيامدهاي اين وقايع ناگوار را جبران كنند. خسارت هايي كه به اين قبيل افراد پرداخت ميگردد از پول هايي تأمين مي شود كه براي خريد بيمه نامه مي پردازند و با پرداخت آن در جبران خسارت همديگر مشاركت مي كنند. به بيان ديگر همه آن هايي كه خود را بيمه ميكنند با مشاركت در سرمايه اي كه متعلق به همه خريداران بيمه است ، در جبران خسارت و زيان هاي هريك از افراد بيمه شده ،شريك و سهيم مي شوند.
بيمه گران خطرهاي احتمالي را به خوبي مي شناسند و احتمال وقوع آن ها رامي دانند بنابر اين مي توانند ميزان حق بيمه اي را كه هر شخص بايد بپردازد به نحوي محاسبه كنند كه مبلغ جمع آوري شده براي جبران خسارت هايي كه پيش خواهد آمد، كافي باشد. بديهي است كه تنها تعدادي از آنان كه خود را بيمه كرده اندنياز به جبران خسارت از محل مبلغ جمع آوري شده خواهند داشت .
بر اين اساس ، مقدار حق بيمه مربوط به هر نفر متقاضي بيمه با توجه به دو عامل مهم محاسبه مي شود: نخست اين كه ، به طور كلي احتمال بروز خسارت در آينده چه قدر است و دوم ،آن كه احتمال وقوع حادثه براي بيمه گذار متقاضي بيمه بيشتريا كمتر از ميانگين احتمال خطر مزبور باشد. براي روشن شدن موضوع 3 مثال مي آوريم
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.