پایان نامه بررسی تدلیس و کلاهبرداری در حقوق ایران
فهرست محتوا
چکیده
در حقوق کیفری مقرره خاصی که تدلیس در معاملات در معنای عام را مستقلاً جرم شناخته باشد به چشم نمیخورد با این وجود قانونگذار مصادیق خاصی از تدلیس در معاملات را تحت عنوان تدلیس در معاملات دولتی در ماده 599 ق.م.ا جداگانه جرم انگاری نموده است. از دیگر موارد میتوان به تدلیس در نکاح در قانون مجازات، ماده 219 لایحه اصلاحی قانون تجارت «اطلاعات نادرست برای تشویق مردم به تعهد خرید اوراق بهادار شرکت سهامی» ماده 92 قانون تجارت، «وادار کردن دیگری به خرید سهام یا تأدیه قیمت آن و غیره با صحنه سازی و فریب طرف قرارداد»، ماده 2 قانون راجع به انتقال مال غیر مصوب 1308 «انتقال مال غیر با صحنه سازی متقلبانه در معاملات» اشاره نمود. به رغم آنکه میان کلاهبرداری و تدلیس در معاملات اشتراکاتی در حوزه عناصر مادی و معنوی مجازات دارد و اما این دو از لحاظ ارکان تشکیل دهنده و مجازات تفاوتهای بارزی نیز با یکدیگر دارد. از این در این پژوهش به تحلیل وجه افتراق و اشتراک جرم گلاهبردای و تدلیس در معاملات از ابعاد مختلف پرداخته میشود.
کلید واژگان: کلاهیرداری- تدلیس کیفری- تدلیس در معاملات- حلیه و تقلب در قرارداد- معاملات دولتی.
فهرست مطالب
- مقدمه. 1
- تعریف مسأله: 2
- سابقه و پیشینه تحقیق: 2
- ضرورت انجام تحقیق: 2
- بیان سؤالات تحقیق: 3
- فرضیه ها 3
- هدف ها و کاربردهای مورد انتظار از انجام تحقیق: 4
- جنبه جدید بودن و نوآوری طرح.. 4
- بیان روش تحقیق: 4
- قلمرو مکانی و زمانی تحقیق: 4
- فصل اول: واژه شناسی و عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری
- بخش اول : واژه شناسی.. 6
- گفتار اول : معاملات… 6
- 1- معاملات به طور کلی.. 6
- 2- معاملات دولتی.. 7
- 3- تدلیس در معاملات 7
- گفتار سوم : کلاهبرداری.. 8
- بخش دوم : عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری . 8
- گفتار اول : عنصر قانونی.. 9
- گفتار دوم : عنصر مادی.. 10
- 1- فعل مثبت مادی.. 10
- 2- شرایط و اوضاع احوال : 12
- الف) توسل به وسایل متقلبانه. 12
- ب ) اغفال مالباخته. 16
- ج ) مصادیق وسایل متقلبانه. 22
- د ) نتیجه حاصله. 27
- گفتار سوم ) رکن روانی کلاهبرداری.. 37
- 1- سوء نیت عام. 38
- 2- سوء نیت خاص…. 41
- 3-علم به تعلق مال به غیر. 44
- گفتار چهارم : مجازات جرم کلاهبرداری.. 45
- 1- مجازات های اصلی.. 45
- 2- مجازات های تبعی و تکمیلی ( تتمیمی ) 48
- فصل دوم: ارکان تشکیل دهنده جرم تدلیس در معاملات
- بخش اول : عناصر عمومی جرم تدلیس در معاملات… 52
- گفتار اول : مفهوم تدلیس در معاملات… 52
- گفتار دوم : ارکان تدلیس در معاملات… 53
- 1- کاری که سبب فریب است… 53
- الف) لزوم ارتکاب کار فریبنده 53
- ب-تاثیر خطای مغرور در تحقق تدلیس… 54
- ج-امکان تحقق یا عدم تحقق تدلیس با سکوت عمدی.. 55
- د-عمدی بودن فریب… 56
- هـ-منسوب بودن کار فریبنده به طرف قرارداد. 57
- و-نا متعارف بودن کار فریبنده 59
- 2 -فریب طرف معامله. 61
- الف ) لزوم تاثیر. 61
- ب-معیار تمیز فریب (شخصی بودن یا نوعی بودن ) 62
- بخش دوم : جرم انگاری تدلیس در معاملات… 65
- گفتار اول : جرم نبودن تدلیس در معاملات در معنای عام. 65
- گفتار دوم : مصادیق جرم انگاری شده تدلیس… 66
- 1- تدلیس در کسب و تجارت… 66
- 2- تدلیس در معاملات در قانون تجارت… 66
- الف) تدلیس در پذیره نویسی سهام یا خرید اوراق بهادار شرکت سهامی.. 66
- ب) تدلیس در معاملات در شرکت های مختلط سهامی.. 68
- 3- انتقال مال غیر بدون مجوز قانونی.. 70
- الف)انتقال مال غیر بدون اطلاع انتقال گیرنده 73
- ب)شرایط تحقق انتقال مال غیر و مجازات آن. 73
- 4- تدلیس در معاملات از طریق تبانی در معاملات دولتی.. 75
- 5- تدلیس در معاملات در قانون مجازات اسلامی.. 78
- الف- تدلیس در نکاح.. 78
- ب) عنصر مادی جرم تدلیس در نکاح.. 79
- ج)شرایط و اوضاع و احوال. 81
- 1)زودگذر و تصنعی و خلاف عرف بودن متعلق تدلیس… 81
- 2) تدلیس موجب فریب طرف عقد شود. 81
- 3) منسوب بودن فریب به زوجین.. 81
- هـ)نتیجه مجرمانه. 82
- و)عنصر معنوی.. 83
- ز)مجازات تدلیس در نکاح . 83
- فصل سوم: مجازات تدلیس و مشابهت ها و تمایز آن با کلاهبرداری.. 85
- بخش نخست : مجازات تدلیس در معاملات… 86
- گفتار نخست : مجازات های اصلی.. 86
- 1- مجازات تدلیس در کسب و تجارت… 86
- الف ) تدلیس دز پذیره نویسی با سهام یا خرید اوراق بهادار شرکت سهامی.. 86
- ب) تدلیس در تعهد سهام یا تادیه قیمت سهام در شرکت مختلط سهامی . 88
- 2- مجازات تدلیس در انتقال مال غیر. 88
- 3-بحث نظری در موارد سه گانه که به ماده 238 ق.م.ع ارجاع شده است… 89
- 4 – مجازات تدلیس در قالب تبانی در معاملات دولتی.. 90
- 5- مجازات تدلیس در معاملات دولتی.. 91
- الف) مجازات اشخاص غیر نظامی.. 91
- ب) مجازات افراد نظامی.. 91
- ج) تفاوت مجازات تدلیس در قانون مجازات با مجازات تدلیس در قانون نیر وهای مسلح.. 91
- گفتار دوم: مجازات تبعی و تکمیلی.. 92
- 1-تخفیف مجازات تدلیس در معاملات… 92
- 2-تخفیف مجازات تدلیس های در حکم کلاهبرداری.. 93
- 3-تعلیق مجازات تدلیس در معاملات… 95
- 4-تعلیق مجازات تدلیس در حکم کلاهبرداری.. 95
- بخش دوم : مشابهت های جرم تدلیس در معاملات و کلاهبرداری.. 96
- گفتار نخست : مشابهت در عنصر مادی.. 96
- 1- رفتار فیزیکی.. 96
- 2- شرایط اوضاع و احوال. 96
- الف-متقلبانه و فریبنده بودن وسایل مورد استفاده 96
- ب) مقدم و علت غایی بودن عملیات متقلبانه برای نتیجه مجرمانه. 97
- ج) اغفال و فریب قربانی.. 98
- 3- نتیجه مجرمانه. 98
- گفتار دوم : تشابه درعنصرمعنوی.. 99
- 1-سوء نیت عام در ارتکاب عمل متقلبانه. 99
- 2-اشتراک در سوء نیت خاص…. 100
- گفتار سوم: اشتراک در مجازات… 100
- 1-اشتراک در نوع مجازات… 100
- 2-چگونگی اشتراک در میزان مجازات… 102
- مبحث سوم : تفاوتهای جرم کلاهبرداری و تدلیس در معاملات… 102
- گفتار نخست : تمایز در عنصر مادی.. 102
- 1- رفتار فیزیکی ( تحقق تدلیس با ترک فعل و اختصاص کلاهبرداری به فعل ) 102
- 2-تمایز در اوضاع و احوال. 105
- الف) لزوم ضابطه عرفی در اغفال قربانی در تدلیس و عدم ضرورت آن در کلاهبرداری.. 105
- ب) اختصاص تد لیس به معاملات ، امکان تحقق کلاهبرداری در معاملات خارج از قرارداد. 106
- 3- تمایز در نتیجه مجرمانه. 108
- الف) لزوم بردن مال غیر در کلاهبرداری و کفایت تحقق عقد در تدلیس… 108
- ب)لزوم اضرار مادی در کلاهبرداری و تحقق تدلیس با ضرر معنوی : 110
- گفتار سوم: تمایز در عنصر معنوی سوء نیت خاص…. 111
- گفتار چهارم: تمایز در مجازات… 111
- نتیجه گیری و پیشنهادات… 111
- فهرست منابع. 116
مقدمه
بدست آوردن منفعت از طریق اعمال تقلب و تدلیس نسبت به دولت و یا سوء استفاده از مقام و موقعیت سازمانی و اداری، توسط کارگزاران دولت که در انعقاد معاملات دولتی دست اندرکارند، یک شیوه نامشروع کسب منفعت از بیتالمال است که متاسفانه در سطح دستگاههای دولتی رواج یافته است و دولت همه ساله از قبل این اعمال ضررهای هنگفتی را متحمل میشود. باتوجه به اینکه حجم معاملات و قراردادهای مالی دولت بسیار زیاد است و قسمت اعظم بودجه عمومی کشور سالیانه از طریق انعقاد معاملات و قراردادهای دستگاههای دولتی با سایر بخشهای دولتی، خصوصی و تعاونی به مصرف میرسند لذا منطقی و ضروری است که قانونگذار با اتخاذ شیوههای مناسب با این امر برخورد نموده و با پیش بینی مجازاتهای مناسب نسبت به این شیوه سوءاستفاده از بیت المال عکسالعمل نشان دهد. با این حال با وجود اهمیت موضوع، متاسفانه جای بحث در نوشتهها و مقالات حقوقی خالی است و تاکنون کاری جدی در این باب صورت نگرفته است و صرفاً جرائم مالی کارمندان دولت تحت عنوانهای ((اختلاس)) و ((ارتشاء)) در موارد متعدد مورد بحث و بررسی حقوقدانان قرار گرفتهاند.
به این دلیل نگارنده مایل شد با تدوین این پایان نامه باب بحث را در این زمینه گشوده و توجه متخصصین و مسوولین امر را تا حدودی به این موضوع پراهمیت معطوف نماید تا بررسیهای بعدی به کامل شدن آن کمک نمایند. موضوع از جهات مختلف قابل بحث، بررسی و توجه است: از نظر سیاست کیفری و اتخاذ شیوههای مناسب برخورد یا بزه، از باب جرمشناسی علل و عوامل ارتکاب جرم، از نظر بزه دیدهشناسی و شناخت نقش دولت و دستگاههای دولتی در ازدیاد جرم و تجری مرتکبین آن، از باب کیفرشناسی و تناسب یا عدم تناسب کیفر با جرم و منافع و مضار حاصل از آن و بالاخره شناخت حقوقی و قضایی جرم. هدف ما در این پایاننامه معرفی جرم و ایجاد شناخت کلی خصوصاً در ابعاد حقوقی آن است، اما این کار نمیتواند تأمین کننده جنبههای جرمشناسی و مباحث اجتماعی جرم در تمامی ابعاد باشد اما طرح این جنبه صرفاً به لحاظ اهمیت آن و به انگیزه ایجاد توجه به این بعد از موضوع بوده است که باید کارهای دقیق و بیشتری در این زمینه صورت گیرد تا هدف و منظور حاصل گردد.
تعریف مسأله:
پیشرفت روزافزون علم در عرصههای مختلف و تحولات اجتماعی ناشی از آن، پیچیدهتر شدن افزایش جرائمی چون کلاهبرداری و ترلیس در معاملات در معنای عام را باعث شده است به گونهای قانون گذار نوعی خاصی از تدلیس در معاملات را تحت عنوان تدریس در معاملات دولتی به جهت آن ضرر متوجه منافع عمومی جامعه میشود. در ماده 599 قانون مجازات اسلامی جداگانه جرم انگاری و برای آن مجازات خاصی مقرر نموده و تدریس در معاملات دولتی را نیز در قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح با تفاوتهای بسیاری نسبت به ماده 599 عنوان جزای داده است.
در قوانین خاص دیگری نیز به اغفال و فریب و صحنه سازی متقلبانه در معاملات که رکن اصیل تدریس در معاملات و کلاهبرداری است بر میخوریم که قانون گذار ضمانت اجرای حقوقی و اخلاقی را کافی ندانسته و به ضمانت اجرای کیفری متوسل شده است از آن جمله میتوان به ماده 219 لایحه قانون اصلاحی قسمتی از قانون تجارت (ارائه اطلاعات نادرست برای تشویق مردم به تعهد خرید اوراق بهادار شرکت سهامی). ماده 180 قانون تجارت (وادار کردن دیگری به خرید سهام یا تأدیه قیمت آن و غیره و یا صحنه سازی، ماده 2 قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر 1308 (انتقال مال غیر با صحنه سازی معاملات) اشاره نمود. بر این اساس این پایان نامه را به بررسی کلاهبرداری و تدریس در معاملات اختصاص دادیم. که به دنبال پاسخ به سؤالات ذیل است.
سابقه و پیشینه تحقیق:
تا آن جا که جستجو به عمل آمد تحقیق مستقلی که تدلیس در معاملات در معنای اعم را به نحو تفضیلی از حیث عناصر تشکیل دهنده، ماهیت، قلمرو آن، مجازات آن، وجه افتراق و اشتراک آن یا جرائم مشابه قرار دهد، به نگارش در نیامده است و نویسندگان حقوقی در کتب حقوقی کیفری به اختصار مطالبی به تدلیس در معاملات دولتی بیان نموده متعرض به وجه تمایز و افتراق آن اشاره یا کلاهبرداری نشده است، اما در خصوص جرم کلاهبرداری نویسندگان کیفری مطالب ارزندهای نوشتهاند که در این پایان نامه نیز مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
ضرورت انجام تحقیق:
نبود تحقیق مستقل که به کیفیت این پایان نامه جرم تدلیس در معاملات و قلمرو و وجه اشتراک و افتراق آن را با جرم کلاهبرداری جرائم مشابه تبیین نماید، پراکندگی مواد قانونی مرتبط با تدلیس در معاملات، اجمال و ابهام بسیار در خصوص تدلیس، انجام تحقیقی مستقل را در این خصوص ضروری مینمود.
بیان سؤالات تحقیق:
- ماهیت عناصر تشکیل دهنده کلاهبرداری چیست و چه مجازاتی را دارد؟
- ماهیت تدریس در معاملات و عناصر تشکیل دهنده آن چیست و چه مجازاتهای را در نظام کیفری دارند؟
- وجوه اشتراک و افتراق جرم کلاهبرداری و تدریس در معاملات کدام اند. آیا اساساً از نظر ماهیت جرمی نسبت به هم چگونهاند؟
فرضیهها
1) کلاهبرداری تحصیل مال دیگری از طریق توسط به وسایل متقلبانه و اغفال و فریب دیگری است که با عمد در توسط به وسایل متقلبانه قصد خاص بردن مال غیر تحقق مییابد. مجازات این جرم در اوضاع و احوال مختلف، با حدوث شرایطی خاص متفاوت خواهد بود.
2) تدریس در معاملات عبارت است از تحصیل مال یا نفع ناروا در انجام یک معامله حقوقی برای خود یا دیگری (در معنای) عام با منافع معنوی از طریق صحنه سازی و اغفال و فریب طرف دیگر معامله یا عمد در صحنه سازی، که در نظام کیفری به طور کلی جرم انکاری نشده بعضی از اشکال آن مانند تدریس در معاملات دولتی، انتقال مال غیر، برخی از حقوق آن در قوانین تجارت جرم انگاری شده است.
3) وجه اشتراک کلاهبرداری و تدریس در معاملات توسط به وسایل متقلبانه اغفال و فریب فریانی در عنصر مادی و سوء نیت عام در عنصر معنوی است و این دو جرم از لحاظ عنصر مادی در ضرورت بردن مال توسط شخص کلاهبردار و عدم شرط آن تدلیس، اختصاص تدلیس به اعمال حقوقی معاملات وش مولیت گسترده کلاهبرداری به غیر موارد معاملات، امکان تحقق تدلیس بدون بردن مال غیر (منافع معنوی)، ضرورت بردن مال غیر در کلاهبرداری با یکدیگر تفاوت دارند از لحاظ عنصر معنوی ضرورت سوء نیت خاص بردن مال غیر مشخص دو جرم است از حیث مجازات نیز این دو جرم تفاوتهای بسیاری دارند.
هدفها و کاربردهای مورد انتظار از انجام تحقیق:
مهمترین هدف این تحقیق کاربرد عملی آن در جهت حل مسائل مرتبط با کلاهبرداری به ویژه تدلیس در معاملات به عنوان مسائل مبتلا به جامعه و روش شدن اذهان مراجع قضایی در امور مذکور میباشد. اهداف دیگر این تحقیق را میتوان به شرح ذیل برشمرد.
- تبیین مفهوم و قلمرو و عناصر تشکیل دهنده تدلیس در معاملات.
- تبیین نواقص و معایب و محاسن جرم تدلیس در معاملات.
- تبیین قلمرو و عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری.
- روشن نمودن وجه افتراق و اشتراک این دو جرم.
- ارائه راهکارهای عملی و نظری در خصوص برطرف شدن نواقص
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.