پایان نامه بررسی عوامل موثر در ارتقای جایگاه درس تربیتبدنی مدارس از دیدگاه معلمان ورزش
فهرست محتوا
چکیده
هدف از اجرای این تحقیق بررسی عوامل مؤثر در ارتقای جایگاه درس تربیتبدنی مدارس از دیدگاه معلمان ورزش استان خراسان شمالی در سال تحصیلی 91-1390 میباشد. این تحقیق از نوع کاربردی است و به منظور جمعآوری دادهها از پرسشنامه محقق ساخته از نوع مقیاس 5 ارزشی لیکرت استفاده شد که روایی صوری پرسشنامه با نظر اساتید مورد تأیید قرار گرفت. پایایی پرسشنامه به شیوه آلفای کرونباخ، 97٪ به دست آمد. جامعه آماری تحقیق شامل معلمان ورزش استان و نمونه آماری شامل 173 نفر از معلمان ورزش (92 نفر زن و 81 نفر مرد) است که به شیوه نمونهگیری خوشهای و تصادفی انتخاب شدند. به منظور تجزیه و تحلیل دادهها علاوه بر شاخصهای آمار توصیفی، از تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش متعامد برای تعیین و شناسایی عوامل و از آزمون کالموگراف- اسمیرنوف برای بررسی طبیعی بودن توزیع دادهها و از آزمونهای ناپارامتری فریدمن و آزمون تعقیبی ویلکاکسون و آزمون پارامتری t مستقل و آزمون پیرسون و تحلیل واریانس یک راهه و آزمون تعقیبی توکی استفاده شد. سطح معنیداری آماری در سطح (05/0> p) تعیین شد. در ضمن تجزیه و تحلیل دادهها به وسیله نرمافزار SPSS انجام شد. نتایج نشان داد که از دیدگاه معلمان ورزش پنج عامل امکانات و تجهیزات، نگرش و شناخت گروههای مرتبط، بعد روانی، تخصص معلمان و نظارت و ارزشیابی در ارتقای جایگاه درس تربیتبدنی تأثیرگذار هستند. یافتههای تحقیق نشان داد بین عوامل مؤثر در ارتقای جایگاه درس تربیتبدنی در بین زنان و مردان تفاوت معنیداری وجود نداشته است که نشان میدهد تمام عوامل در بین معلمان زن و مرد اهمیت یکسانی دارد. بین سابقه و عوامل مؤثر در ارتقای جایگاه درس تربیتبدنی رابطه معنی دار وجود نداشت. این نشان از اهمیت یکسان این عوامل در بین معلمان با سابقه و کم سابقه داشته است. بین عوامل مؤثر در ارتقای جایگاه درس تربیتبدنی در بین معلمان با تحصیلات مختلف تفاوت معنی دار مشاهده شد و میانگین عامل نگرش و شناخت گروههای مختلف در معلمان کارشناسی ارشد بالاتر از معلمان کاردانی بود که نشان میدهد معلمان با تحصیلات بالاتر عامل نگرش را مهمتر دانسته و توجه به آن را در ارتقای جایگاه درس تربیتبدنی ارجح میدانند. عوامل مؤثر در ارتقای جایگاه درس تربیتبدنی، طبق آزمون فریدمن به ترتیب تخصص معلمان، بعد روانی، نگرش و شناخت گروههای مرتبط، نظارت و ارزشیابی و امکانات و تجهیزات، الویت بندی شد. از آنجا که رسیدگی به تمام عوامل به منظور حل مشکلات تربیتبدنی به طور همزمان در مدارس امکان پذیر نیست، این الویت بندی به سیاست گذاران و برنامه ریزان درس تربیتبدنی کمک خواهد کرد تا سرمایه گذاریها بر روی عواملی صورت پذیرد که اهمیت بیشتری دارند.
کلید واژه: درس تربیتبدنی، معلم تربیتبدنی، جایگاه
فهرست مطالب
- فصل اول
- 1-1) مقدمه. 1
- 1-2) بیان مسئله. 2
- 1- 3) ضرورت و اهمیت تحقیق.. 3
- 1-4) اهداف، سؤالات و فرضیات پژوهش…. 5
- 1-4 -1) هدف کلی پژوهش…. 5
- 1-4-2) اهداف اختصاصی.. 5
- 1-4-3) سؤال پژوهش…. 5
- 1-4-4) فرضیات… 5
- 1-5) محدودیتهای تحقیق.. 5
- 1- 5- 1) محدودیتهای قابل کنترل. 5
- 1- 5-2) محدودیتهای غیر قابل کنترل. 5
- 1-6) تعریف واژه ها و اصطلاحات تحقیق: 6
- 1-6-1) تعریف نظری.. 6
- 1-6-2) تعریف عملیاتی.. 6
- فصل دوم
- 2 – 1) مقدمه. 8
- 2- 2) مبانی نظری.. 8
- 2-2-1 )اهمیت درس تربیتبدنی در آموزش و پرورش… 8
- 2- 2- 2) اهمیت تربیتبدنی و ورزش در دورهی نوجوانی.. 9
- 2- 2- 3) اهداف درس تربیتبدنی در مدارس… 11
- 2- 2- 4) استانداردهای برنامه تربیتبدنی در مدارس… 13
- 2- 2- 5) وضعیت اجرای درس تربیتبدنی در مدارس کشور. 14
- 2- 2- 6) وضعیت اجرای درس تربیتبدنی در مدارس جهان. 16
- 2- 2- 7) مفهوم نگرش… 20
- 2- 2- 7-1) نگرش گروه های مختلف نسبت به درس تربیتبدنی و فعالیتهای ورزشی.. 21
- 2- 2- 8) امکانات ورزشی مدارس… 22
- 2- 2- 9) تخصص معلمان ورزش… 23
- 2-3) پیشینه پژوهشی.. 24
- 2-3-1) تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 24
- 2-3-2)تحقیقات انجام شده در خارج از کشور. 34
- 2- 3-3) جمع بندی از تحقیقات داخل کشور. 39
- 2- 3-4) جمع بندی از تحقیقات خارج از کشور. 39
- فصل سوم
- 3-1) مقدمه. 47
- 3-2) روش پژوهش…. 47
- 3-3) جامعه و نمونه آماری.. 47
- 3-4) ابزاراندازه گیری.. 47
- 3- 5) روش جمع آوری اطلاعات… 48
- 3-6) روش تجزیه و تحلیل آماری.. 48
- 3-7) تحلیل عاملی، روشی برای تأیید روایی سؤالات پرسشنامه. 49
- فصل چهارم
- 4-1) مقدمه. 50
- 4-2) توصیف ویژگیهای فردی آزمودنیها 50
- 4-3) تحلیل عاملی اکتشافی پرسشنامه عوامل موثر بر ارتقای جایگاه درس تربیتبدنی.. 51
- 4-5) بررسی طبیعی بودن توزیع دادهها 53
- 4-6) آزمون فرضیه های پژوهش…. 54
- فرضیه اول. 54
- فرضیه دوم. 55
- فرضیه سوم. 55
- فرضیه چهارم. 56
- فصل پنجم
- 5-1) مقدمه ……………………………………………………………………………..58
- 5- 2) خلاصه تحقیق.. 59
- 5- 3) بحث و نتیجه گیری.. 60
- 5-3-1) تخصص معلمان. 61
- 5-3-2) بعد روانی.. 61
- 5-3-3) امکانات و تجهیزات… 62
- 5-3-4) نگرش و شناخت گروه های مرتبط.. 63
- 5-3-5) نظارت و ارزشیابی.. 64
- 5- 4) پیشنهادهای تحقیق.. 65
- 5- 4- 1) پیشنهادهای کاربردی.. 65
- 5- 4- 2) پیشنهادهای پژوهشی.. 66
- منابع. 66
- پیوست… 76
- Abstract 78
فصل اول کلیات تحقیق
1-1) مقدمه
آموزش و پرورش از نقشی زیربنایی در فرایند تکامل و توسعه نیروهای انسانی برخوردار است که با پیروی از اهداف عمومی تعلیم و تربیت و در جهت شکوفایی و پرورش استعدادهای بدنی و مهارتی، شناختی و علمی، فنی و حرفهای، عاطفی-اجتماعی و اخلاقی-معنوی دانش آموزان گام برمی دارد [26]. وجود هر یک از دروس مدرسه در تأمین این اهداف ضروری به نظر میرسد و در این میان، درس تربیتبدنی و ورزش از ماهیت ویژهای برخوردار است و به مثابهٔ بخش پویای برنامههای آموزشی، ابزار مناسبی برای دستیابی به اهداف تعلیم و تربیت است [3]. این درس به علت سازگاری با نیازهای فطری دانش آموزان نقش مهمی در تحقق اهداف تربیتی دارد [2]؛ و علاوه بر تأمین سلامت جسمانی و روانی دانش آموزان، اعتماد به نفس آنان را افزایش میدهد، تصور مثبت و مناسبی نسبت به خویشتن[1] در فرد ایجاد میکند. همچنین فرصتهایی برای لذت بردن، یادگیری مهارتهای حرکتی جدید، مشارکت و همکاری با دیگران فراهم میکند و آگاهیهایی در رابطه با شیوهٔ یک زندگی سالم در اختیار قرار میدهد [26].
مرکز ملی پیشگیری از بیماریهای قلبی و ارتقای تندرستی[2] (1997) درس تربیتبدنی را برنامه و دستورالعملی میداند که بر مشارکت لذت بخش بر فعالیتهای جسمانی تاکید و به دانش آموزان کمک میکند تا معلومات، نگرشها، مهارتهای حرکتی، مهارتهای رفتاری و اعتماد به نفس خود را افزایش دهند [110]. وست و بوچر[3] (2003) نیز درس تربیتبدنی را به مثابهٔ فرایندی آموزشی تعریف کردهاند که فعالیتهای جسمانی این درس راهی برای کمک به دانش آموزان است تا از آن برای کسب مهارتها، آمادگی، دانش و نگرش مثبت در جهت رشد مطلوب و تندرستی استفاده کند [108].
خیرخواهان جوامع و علمای تعلیم و تربیت دریافتهاند که تربیت شهروندانی مسئول، سالم و سرزنده جزء در مدارس امکان پذیر نمیباشد و نیز دریافتهاند که بخش مهم این تربیت بر عهده تربیتبدنی است. به این دلیل، فعالیتهای جسمانی و ورزش در برنامهٔ روزانه درسی دانش آموزان گنجانده شده است [36]. به این ترتیب میتوان گفت که تربیتبدنی و ورزش یکی از پایههای اصلی تعلیم و تربیت هر جامعه بوده که به عنوان یک روش تربیتی در جهت متعادل ساختن و تکامل یافتن ابعاد وجودی انسان در زندگی او مطرح است [42]. امروزه دانش تربیتبدنی و علوم ورزشی، در نظام آموزش و پرورش جهان، جایگاهی بس ارزشمند و پر اهمیت یافته است. به طوری که در برنامه و دورههای تحصیلی مدارس با فراهم آوردن فرصتهای لازم برای دانش آموزان، آنها را در زمینههای مختلف جسمی، عاطفی، ذهنی و مهارتی یاری میدهند [42].
آثار مثبتی که درس تربیتبدنی بر ابعاد مختلف وجودی دانش آموز میگذارد، آن را به مثابهٔ درسی ضروری در برنامهٔ درسی دانش آموزان قرار داده است. توجه به این درس در مدارس تا حدی اهمیت پیدا کرده که در ماده اول منشور یونسکو[4] (1978) تربیتبدنی و ورزش حق بنیادی تمام کودکان و نوجوانان معرفی شده است [2]، اما به نظر میرسد با وجود همهٔ آثار مثبتی که این درس برای دانشآموزان دارد، از موقعیت مناسبی در نظام تعلیم و تربیت برخوردار نیست. اگر چه عوامل مختلفی مانند کمبود امکانات، نیروی متخصص، نبود کتاب و یا برنامهٔ مدون و عوامل مختلف ساختاری در شکل گیری و ایجاد این موقعیت نقش دارند.
1-2) بیان مسئله
تربیتبدنی، فرایندی آموزشی است که در آن از فعالیت جسمانی به عنوان راهی برای کمک به دانش آموزان به منظور کسب مهارت، آمادگی، دانش و نگرش مثبت در راستای رشد مطلوب، کسب سلامت عمومی و به حداکثر رساندن فرصتها برای اجرای فعالیتهای بدنی استفاده میشود [8]. فریمن (1988) معتقد است که اهداف تربیتبدنی در راستای اهداف عمومی آموزش و پرورش است و توسعه و شکوفایی جسمی، ذهنی و عاطفی دانش آموزان را در بر میگیرد [75]. به عبارت دیگر، تربیتبدنی بخش مهمی از تعلیم و تربیت به حساب میآید و نقش حیاتی در تحقق اهداف عمومی آموزش و پرورش و تربیت نسلی آگاه و با نشاط دارد. سازمان آموزش و پرورش که متولی تعلیم و تربیت افراد، به ویژه نونهالان، نوجوانان و جوانان است، مسئولیت تأمین سلامت جسم و روح آنان را از راه توسعهٔ برنامههای تربیتبدنی در مدارس نیز بر عهده دارد. از این رو، گسترش برنامههای تربیتبدنی در مدارس از نیازهای اساسی تعلیم و تربیت بوده و لزوم استمرار آن در همهٔ مقاطع تحصیلی انکار ناپذیر است [52].
بخش اعظم اهداف تعلیم و تربیت از طریق شرکت دانش آموزان در فعالیتهای ورزشی و حرکتی قابل تحقق میباشد. تربیتبدنی به عنوان یکی از شاخههای تعلیم و تربیت نقش مهمی در فرایند رشد جسمانی و روانی فراگیران ایفا مینماید. از اینرو به عنوان یکی از دروس اصلی در بسیاری از کشورها بوده و مرتباً برنامههای درسی آن مورد بازنگری و اصلاح قرار میگیرد [15]. از آنجا که تربیتبدنی و ورزش یکی از قویترین نهادهای تأثیرگذار در فرهنگ جامعه و ملل محسوب میشود، میتوان با گسترش فعالیتهای تربیتبدنی و ورزش در مدارس، سطح تواناییهای جسمی، روحی و قوای عقلانی دانش آموزان را افزایش و تنشهای روانی و ناراحتیهای جسمانی را کاهش داد [35].
با وجود تحقیقات بسیار فراوان در زمینههای مختلف درس تربیتبدنی، به جنبههای نرمافزاری و کیفی این درس کمتر توجه شده است. برخی از این تحقیقات به بررسی نگرش آزمودنیها نسبت به درس تربیتبدنی پرداختهاند. اسماعیلی (1383) یکی از مشکلات ریشهای درس تربیتبدنی را نبود نگرش مثبت نسبت به درس تربیتبدنی از سوی والدین و برنامهریزان آموزشی میداند [2]. نتایج تحقیقات کارلسون[5] (1995)، سافی سی[6](1999) و ناصراللهیبی[7] (2008)، نشان داد که دانشآموزان درس تربیتبدنی را در جایگاه پایینتری نسبت به بقیه دروس قرار میدهند و عقیده دارند تربیتبدنی اهمیت و ارزش چندانی در زندگیشان ندارد [65، 98، 57]. در تحقیق دقیقه رضایی (1371) نیز 5/87 درصد دبیران ورزش، معتقدند اولیای دانشآموزان پیشرفت ورزشی فرزندان خود را کمتر از سایر دروس دیگر پیگیری میکنند [24]. به نظر میرسد ماهیت عملی درس تربیتبدنی در تقابل با کسب موفقیتهای تحصیلی و دانشگاهی قرار گرفته است. این نوع برداشت به نحوی است که بسیاری از دانش آموزان تربیتبدنی مدارس را به عنوان یک درس تلقی نمیکنند و والدین نیز این درس را نوعی اتلاف وقت فرزندان خود میدانند [52]. در مقابل رضایی (1374)، فلاح (1380) و انوشه (1386) نگرش اولیای دانشآموزان را نسبت به درس تربیتبدنی و ورزش مثبت ارزیابی کردهاند [9،46،20].
با نظر به دیدگاهها و نظریات اکثر علمای تعلیم و تربیت که در امر آموزش و پرورش به تمام ابعاد وجودی انسان توجه داشتهاند، (نظیر ابو نصر فارابی، استاد شهید مطهری، ابو علی سینا و…) تربیتبدنی را میتوان حقیقتاً به عنوان یکی از ارکان اساسی تعلیم و تربیت به حساب آورد. اما واقعیت چیز دیگری است. چرا که امروزه بیشتر دستاندرکاران تربیتبدنی مدارس، معتقدند که درس تربیتبدنی، جایگاه اصلی و واقعی خود را در مدارس پیدا نکرده و در سطح مطلوبی اجرا نمیگردد. این شکاف موجود بین واقعیت و حقیقت، موجب جدایی برنامههای تربیتبدنی از اهداف اساسی آن در مدارس شده که زمینه ساز بروز مشکلات و اختلالات روانی و به خصوص انحرافات جسمانی که آمار و ارقام تکان دهنده و غیر منتظرهای را به ارمغان آورده، شده است [29].
بنابراین موضوع اصلی تحقیق حاضر، بررسی دیدگاه معلمین ورزش، نسبت به عوامل تأثیرگذار در ارتقای جایگاه درس تربیتبدنی در مدارس است. به عبارت دیگر، هر چقدر میزان توافق بین دیدگاههای معلمین ورزش در مورد اثر مؤلفههای تأثیرگذار بیشتر باشد، میتوان آن مؤلفه را به عنوان عاملی که در ارتقای جایگاه درس تربیتبدنی مؤثر است، به شمار آورد.
مسأله دیگر، مشخص کردن اولویت عوامل تأثیرگذار در ارتقای جایگاه درس تربیتبدنی از دیدگاه معلمان ورزش است. همچنین مقایسه دیدگاههای معلمین ورزش زن و مرد در مورد عوامل تأثیرگذار از مسائل دیگر تحقیق حاضر است.
1- 3) ضرورت و اهمیت تحقیق
درس تربیتبدنی از نظر ضوابط آموزشی تقریباً مشابه سایر دروس دیگر مدرسه است، اما در عمل از نظر ارزش و اهمیت مساوی با سایر دروس نیست [52]. شاید پایین بودن ارزش این رشته به ماهیت عملی بودن آن مربوط است، زیرا در برنامههای آموزشی، فعالیتهای ذهنی برتر از فعالیتهای جسمانی است [52] و این موضوع با بالا رفتن پایههای تحصیلی بیشتر نمود پیدا میکند، تا جایی که در دورهٔ پیش دانشگاهی عملاً از برنامهٔ درسی دانشآموزان حذف میشود. این موضوع نشان دهندهٔ عدم درک صحیح اهمیت و جایگاه این درس از دیدگاههای مختلف است. ارائهٔ تصویری نادرست از درس تربیتبدنی از سوی مدیران و پرسنل اجرایی مدرسه، تاکید بیش از حد والدین بر مفاهیم شناختی و موفقیت فرزندانشان در دروس تئوری و همچنین عدم اطلاعات کافی دانش آموزان از اثرات عمیقی که درس تربیتبدنی میتواند بر زندگی آنها داشته باشد، جایگاه این درس را متزلزل ساخته است [52]. با این حال بسیاری از دانشآموزان از درس تربیتبدنی لذت میبرند، البته نه به عنوان یک درس بلکه به عنوان زنگ تفریحی برای سایر دروس مدرسه. در صورتی که کلاس درس تربیتبدنی، مکان بسیار مناسبی برای اجرا و نهادینه کردن رفتارهای مطلوب شناخته شده است و میتواند بسیاری از مشکلات و معضلات جسمانی و روانی ناشی از عادات بد کم تحرکی را در تمام طول عمر برطرف نماید [3].
بیشترین، مستعدترین و آموزش پذیرترین افراد جامعه در طبقهٔ ورزش مدارس قرار دارند و اگر این افراد در دوران تحصیل بتوانند از نظر کمی و کیفی، ورزش را تجربه کنند و به آن بها دهند، احتمالاً در دوران جوانی و بزرگسالی نیز مشارکت ورزشی فعال خود را ادامه خواهند داد [27]. اگر دانشآموزان حرکت و فعالیت بدنی را به درستی در مدارس تجربه نکرده باشند، نمیتوان انتظار داشت که در آینده جامعهای سالم و تندرست داشته باشیم. همچنین این درس مسئولیت انتقال بخشی از ارزشهای اجتماعی و فرهنگی را بر عهده دارد و رفتارها و ارزشهای خاصی را به فرهنگ عمومی جامعه انتقال میدهد [27]. دانشآموزان با قرار گرفتن در گروههای ورزشی، احساس تعلق و امنیت میکنند. همچنین تجارب ارزشمندی که در محیط اجتماعی واقعی آینده مشاهده، تجربه و تکرار میشوند را میآموزند. بازی و ورزش روشی تربیتی و دارای پتانسیل آموزش ارزشهای اخلاقی و اجتماعی است [29]. همچنین فعالیتهای جسمانی در مدرسه کارکردهای تحصیلی را از طریق افزایش جریان خون در مغز افزایش میدهد و موجب افزایش حوصله و هوشیاری ذهنی دانشآموزان میشود [61]. گرایش به سمت ورزش و فعالیتهای جسمانی بر خلاف تصور عموم باعث افت تحصیلی نمیشود [8].
درس ورزش یا تربیتبدنی به دلیل برخی مسائل کمی و کیفی جایگاه اصلی خود را در آموزش و پرورش کسب نکرده است ولی نقش معلم تربیتبدنی در این زمینه میتواند بسیار مؤثر واقع شود. ورزش و تربیتبدنی، نه تنها پرورش جسم و تندرستی است بلکه به موازات آن نتایج تربیتی و اخلاقی بسیاری به دنبال خواهد داشت. با توجه به نقش اساسی معلمان تربیتبدنی و ورزش، این نکته نباید فراموش شود که معلمان ورزش زمانی بیشترین کارایی را در مدارس خواهند داشت که مشکلات و مسائل آنها برای اجرای درس تربیتبدنی به حداقل برسد [23].
بسیاری از تحقیقات به بررسی وضعیت درس تربیتبدنی پرداختهاند و موقعیت این درس را در مدارس نامطلوب میدانند. بدیهی است شناخت نگرشها و آگاهی از برداشتها و عقاید معلمان تربیتبدنی در مورد عوامل تأثیرگذار بر ارتقای جایگاه این درس، نقاط ضعف و قوت آن را آشکار میسازد و به دبیران، مدیران و دست اندر کاران بخش آموزش کمک میکند که در صدد رفع ضعفها برآیند و نقاط قوت را تقویت بخشند و محیط لذت بخش تری برای دانش آموزان فراهم کنند.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.