پایان نامه تاثير متقابل ادبيات داستاني مدرن و تئاتر نو
فهرست:
فصل یک : ادبيات مدرن ؛ تعريف ، ويژگيها 1
1-6-5-ادبيات در مقام شاخهاي از دانش…. 29
فصل دوم : تأثير ادبيات مدرن بر تئاتر نو. 30
2-3- برجستهسازي سبك در تئاتر نو. 47
2-3-2- چندگانگي زبان در « تئاتر نو». 48
2-3-3- كاربست زيباييشناسي پراكنده 50
فصل سوم : تأثير تئاتر نو بر ادبيات مدرن.. 64
جدول 1- جلوه هایی از تأثیرات متقابل تئاتر نو و هنرمدرن.. 66
تأثير تئاتر نو بر آثار مارگريت دوراس…. 76
پرداخت شخصيت در آثار دوراس و تئاترنو. 79
تقدیم به…
تکیهگاه همیشگیام پدر بزرگوارم
که راه چگونه زیستن و محبت را به من آموخت
آرامشبخش زندگیم مادر عزیزتر از جانم
که گوهر عشق را در وجودم پرورد
پشتوانههای زندگیام برادران مهربانم
که معرفت را برایم معنا کردند
استاد گرامیام
که راه تحقیق کردن را به من آموخت
تقدير و تشكّر :
تشكّر و سپاس بي پايان مخصوص خدايي است كه بشر را آفريده و به او قدرت انديشيدن داده و تواناييهاي بالقوّه را در وجود انسان قرار داده و او را امر به تلاش و كوشش نموده و راهنماياني را براي هدايت بشر فرستاده است..
پس از ارادت خاضعانه به درگاه خداوند بي همتا لازم است از استاد ارجمند جناب آقاي نوشیروانی به خاطر سعة صدر و رهنمودهاي دلسوزانه كه در تهيه ي اين تحقيق مرا مورد لطف خود قرار دادند و راهنماييهاي لازم را نمودند تشكّر و قدرداني نموده، موفقيّت همگان را از درگاه احديت خواهانم.
براي دستيابي به تحليلي دقيق از تأثيرپذيري «تئاتر نو» از ادبيات داستاني مدرن، ابتدا لازم است بر خصوصيات و مشخصات ادبيات مدرن به طور نسبي احاطه يابيم؛ ويژگيهايي كه به تمايز ادبيات مدرن از آثار ادبي پيش از خود انجاميده است. اين تمايز يا حاصل ابداعات تكنيكي است كه به صورت اغراق در استفاده از صناعات ادبي پيشين و يا كشف امكانات جديد سبكي در آثار مدرن جلوه مييابد، و يا از گرايشات فكري و فلسفي مدرن منتج ميشود كه در قالب نوعي نگرش و يا محتوا قابل بررسي است.
اگرچه در اين فصل، بحث بر سر وجوه صرفاً ادبي در باب مدرنيسم ممكن است به اطناب كشيده شود و اين خود دوري از بحث اصلي – يعني ريشههاي ادبي تأثيرگذار بر بدعت تئاتر «نو» – را سبب ميشود، اما بيشك فهمي دقيق از ساختارشكني ادبي تئاتر نو بحثي جدي و تخصصي در باب ادبيات را طلب ميكند.
مدرنيسم در ادبيات را مفهومي مقيد به زمان در نظر گرفته اند كه در اين صورت آنرا مربوط به سالهاي 1890 تا 1930 ميشمارند ؛ با توجه به اينکه از اواسط قرن نوزدهم رشد يافته و در اواسط قرن بيستم رفته رفته تأثيرخود را از دست داده است ) چایلدز، 1382،12). اما بيشك دهة 20، يعني دهه ظهور اوليس « جيمز جويس » ، سرزمين باير «تي.اس.اليوت »، خانم دالووي « ويرجينيا وولف» و بخشي از مجموعه سترگ در جستجوي زمان از دست رفته «مارسل پروست» را بايد دورة اوج مدرنيسم دانست. (دیویس وفینک، 1383، 1)
«هنرمند حساس درمييابد كه باد تندي وزيدن گرفته است.» از اينروست كه «ويرجينيا وولف»[1] اين گسست عظيم از سنت، اين فروپاشي كامل تاريخ چندصدساله كلاسيسيزم، در عرض كمتر از ده سال را به گونهاي شهودي با چند جمله ماندگار خويش به استقبال ميرود: «حدود دسامبر سال 1910 شخصيت انساني تغيير كرد.[…]تمامي روابط انساني تغيير كردهاند- روابط بين اربابان و خدمتكاران، زن و شوهر، والدين و فرزندان. همزمان با تغيير روابط انساني، گسستهايي نيز در دين و رفتار و سياست و ادبيات به وقوع ميپيوندد.» (دیویس و فينك، 1383، 2)
از سوي ديگر مدرنيسم در ادبيات را ميتوان خارج از محدودة زمان، در قالب نوعي نحله فكري و گرايشي سبكي و سنتشكن، در مقابل ادبيات كلاسيكِ همواره متمايل به رئاليسم، نگريست. در اين صورت (با ناديده انگاشتن جنبشهايي پراكنده و بي قاعده) بايد ظهور زودهنگام رمان تريسترم شندي (1760) اثر لارنس استرن[2] را مقدمة شكلگيري زيباييشناسي و بازي فرمي ادبيات مدرن دانست. (بازياي كه از طريق شيوه روايتگري، نوآوري در استفاده از« نقطه» و« ويرگول» و« خط تيره» و نيز فصلهاي يك سطري و صفحات سفيد و جملههاي ناتمام حاصل ميشود.) «تريسترم شندي در واقع اولين رماني است كه در آن تكنيك، آگاهانه به نمايش درميآيد. همچنين اين رمان طليعه يا پيشدرآمد مهم ادبيات داستاني «ذهني»[3] جيمز جويس[4] و ويرجينيا وولف است.» (سلدن، 1375، 64)
اما در زمينه تئوريك و به صورت ديدگاهي منسجم و چالشگر، مدرنيسم ريشه در ادعاهاي گوستاو فلوبر[5] مبني بر برتري «شكل» بر مفهوم دارد كه در نهايت به سوداي خلق «كتابي دربارة هيچ» ميانجامد. زيباييشناسي راديكالي فلوبر در قالب گرايش مفرط به «سبك» به عنوان «ارزش» غايي و غيرشخصي و قائم به ذات كردن ادبيات، آموزههايي است كه او را به عنوان اولين نظريه پرداز مدرن رمان به شهرت مي رساند.
واژهنامه اصطلاحات نقادي مدرن ، مدرنيسم را چنين تعريف مي کند: «هنري آزمايشگر، به لحاظ فرم بغرنج، فشرده و موجز، همراه با تصوراتي در باب فاجعه و بلاياي فرهنگي …» (چايلدز، 1382، 11) .
ميتوان به اين فهرست خصوصياتي همچون دروننگري عميق، گرايش شديد به ضمير آگاه يا ادراك، بازيهاي فرمي، بدعتهاي زباني، نظريهپردازي فلسفي، كاربرد متفاوت زمان، گرايش به طنز و كنايه، درونگرايي ادبي، همراه با نوعي انسانيتزدايي از اثر و اغراق در بهكارگيري فنون و صناعات ادبياي همچون هزل، تقليد، تلميح، تركيب و چندگانگي سبكي و تكنيك ضرباهنگ را افزود.
ريشههاي فلسفي و علمي اين گرايشات را البته بايد در نحلههاي فكري و انقلابهاي ايدئولوژيك پيشگامان آن دانست؛ انديشمنداني كه در فاصله زمانيِ كوتاهي مفهوم انسان، مذهب، تاريخ، علم، زبان و زمان را دچار تغييرات بنيادين كردند.
كتاب زوال داروين بيش از نظريه «تكامل» او در ادبيات و هنر رسوخ كرد. ادبيات دهههاي 1880 و 1890 ادبياتِ انسانِ رو به نابودي بود. انساني كه از كشف ريشههاي اجدادي خود به لرزه درآمده بود و با وحشت از «اصل انتخاب طبيعي» تباهي خويش را به انتظار نشسته بود. انساني از مذهب بريده كه ديگر نه به سِفر پيدايش باور داشت و نه به افسانه رستگاري دلخوش بود.
«فرويد» با اصل انگاشتن درونِ انسان و مهمتر از آن با مطرح كردن «ضمير ناخودآگاه» به عنوان مركز كنش و دلالتگري رفتار و همچنين با نشان دادن نقش «گذشته» در ترسيم «حال» شخصيت، چيزي را رقم زد كه «من» گرايي مشخص شخصيتهاي آثار مدرن، از تأثيرات آن است.
درك متفاوت «هانري برگسون» از زمان با تغيير مفهوم ثابت و مشخص آن و تقسيم آن به زمان روانشناسانه و فردي و نيز تقسيم ديرش[6] يا كشش زماني حيات انسان بين «خاطره» و «ميل» اساس تكنيك «جريان سيال ذهن» در رمان مدرن بود. اغراق نيست اگر رمان برجستة در جستجوي زمان از دست رفته « مارسل پروست»[7] را پاداش دنياي هنر به اين كشف برگسون بدانيم.
از سوي ديگر، نظريه نسبيت اينشتين اگرچه كل نظام فلسفي و ارزشي پس از خود را تحت تأثير قرار داد، ولي به طور اخص در ادبيات در قالب نسبيت در روايتگري، تعدد زاويه ديد، ظهور راوي اعتمادناپذير و مطلقستيزي جلوه كرد.
اما شايد تأثيرگذارترين متفكران در شكلگيري قالب مدرن، «كارل ماركس» و «فردينان دو سوسور» باشند.
نقش آموزههاي ماركس بر تفكر و هنر مدرن غيرقابل انكار است. بيدليل نيست كه بزرگترين و تأثيرگذارترين مكتب انتقادي مدرنيسم، يعني «مكتب فرانكفورت»، مكتبي عميقاً ماركسيستي است. حركت ادبيات مدرن ، گاه در همراهي با ماركسيسم و گاه در ضديت با آن به خلق گرايشات فكري و ابداعات تكنيكي بسياري انجاميده است. شيئگرايي محصول جامعه مصرفي، نمود زندگي بيگانه شده شهري و جلوه زيباييشناسي «آشفتگي» در قالب تكنيكهايي همچون مونتاژ، كولاژ، چندگانگي زاويه ديد، گزارش گونگي و ساختار اپيزوديك از يك سو با تأييد ماركسيسم و جلوه كردن فقدان هويت جمعي و گرايشات عميقاً فردي و ضدتاريخي و نيز انزواي هنرمند در نظام توليدي از سوي ديگر و در رد ماركسيسم ، بخش نسبتاً كوچكي از تغييرات بنيادين ادبيات پس از ماركس است. (سلدن، 1375، 296 و 297)
و در پايان بايد به نقش «سوسور» به مثابه نقطه نهايي تفكر سنتي و منبع تقريباً تمامي مكاتب كاملاً مدرن قرن بيستم در زمينه هنر، ادبيات، سياست، جامعهشناسي، روانشناسي نيز توجه کرد.
در پايان از نويسندگان شاخص ادبيات مدرن نام ميبريم. نويسندگاني مانند «هنري جيمز»، «جوزف كنراد» ، «دي.اچ لارنس»، «فورد مدوكس فورد»، «اي.ام.فورستر»، «گرترود استاين»، «مارسل پروست»، «ويرجينيا وولف »و «جيمز جويس»، كه به نوآوريها و ويژگيهاي سبكي خاص هر يك از آنها اشاره خواهيم كرد.
اساس بخشبندي اين رساله، طرح ويژگيهاي اساسي و نمونهوار ادبيات داستاني مدرن در قالب بخشهايي با گرايشات محتوايي يا تكنيكي است. بديهي است كه مجزا كردن اين ويژگيها تنها براي ساده كردن و كمك به شناخت كل مبحث است و هر يك از آنها ممكن است در بخشهايي با ديگري همپوشي داشته باشد.
[1] – Virginia Woolf (1941-1882) رماننويس انگليسي.
[2] – Laurence Sterne (1768-1713) رماننويس انگليسي.
[3] – subjective
[4] – James Joyce (1924-1882) رماننويس ايرلندي.
[5] – Gustave Flaubert (1880-1821) رماننويس فرانسوي.
[7] – Marcel Proust (1922-1871) رماننويس فرانسوي.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.