پایان نامه تبیین حدیث غدیر با توجه به آیات اکمال و تبلیغ و پاسخ به شبهات آن
چکیده
در این نوشتار ما به دنبال بررسی ادله شیعه و اهل سنت در مورد واقعه غدیر خم و اثبات امامت امیرالمؤمنین (ع) وپاسخ به شبهات آن هستیم.
ساختار بحث به این شکل است که در ابتداء بعد از مقدمه واژگان کلیدی (غدیر خم – دین – اکمال و اتمام – ابلاغ و تبلیغ – مولی) مطرح شده است. سپس روایاتی که واقعهٔ غدیر خم را ذکرکرده اند از باب سند و دلالت و گونهشناسی بررسی شده و ثابت میکنیم این خبر در نزد فریقین متواتر هست و دلالت آن با وجود قرینههای زیادی که وجود دارد بر امامت علی (ع) ثابت است و در زمینه گونهشناسی، قدیمیترین نقل و بعلاوه روایت مورد اتفاق فریقین را همراه با مقایسه بین آنها ذکر میکنیم، بعد وارد نقل شبهات مربوط به سند و دلالت حدیث و پاسخ به شبهات آنها میشویم، در ادامه نوبت به تفسیر آیات اکمال و تبلیغ میرسد و بعد از میان مهمترین اشکالات وارده از اهل سنت آنها را مورد نقد و بررسی قرار میدهیم.
بعداز بیان ساختارباتوجه به موضوع تحقیق واشتمال آن برمباحثی ازقبیل بررسی سندودلالت حدیث، تفسیرآیات مربوط به غدیروپاسخ به شبهات، ازروش توصیفی تحلیلی استفاده شده است. در آخر آنچه لازم به ذکر است اینکه در راستای این تحقیق دو مشکل وجود داشت یکی گستردگی و تکثر منابع این موضوع است گرچه این نکته فی نفسه نقطه قوتی است ولی از طرف دیگر کار رسیدگی وبررسی و انتخاب مطالب را دچار مشکل میکرد و نیاز به زمان زیادی داشت ونکتهٔ دوم عدم وفور منابع اهل سنت خصوصاً کتابهایی که اخیراً به چاپ رسیده و لذا جا دارد که این منابع به اندازهٔ کافی در دسترس محققین قرار گیرد.
فهرست مطالب
- تقدیر و تشکر. ت
- چکیده. ب
- فهرست مطالب…. أ
- مقدمه. 1
- بخش اول کلیات… 6
- فصل اول : کلیات… 7
- خاستگاه و جایگاه امامت در اندیشه اسلامی.. 7
- اولویت ولی الهی.. 10
- فصل دوم : واژه شناسی… 11
- غدیرخم : 11
- دین : 12
- اکمال و اتمام. 12
- ابلاغ و تبلیغ. 13
- مولی و واژه های همردیف… 14
- بخش دوم تبین سند و دلالت حدیث غدیر. 15
- فصل اول : گونه شناسی حدیث غدیر. 16
- گفتار اول : قصۀ غدیر به روایات شیعه. 17
- واقعه غدیر به روایت الغدیر. 17
- واقعۀ غدیر به روایت ارشاد شیخ مفید. 23
- واقعه غدیر به روایت احتجاج طبرسی.. 29
- گفتار دوم :«قصه غدیر به روایت اهل سنت » 45
- حدیث غدیر خم به روایت براء ابن عازب… 45
- قصه غدیر از زبان زید بن ارقم.. 46
- قصه غدیر به روایت شهر بن حوشب… 47
- احمد بن یحیی بلاذری و ماجرای غدیر. 47
- ابی سعید خدری در روایتی گوید : 48
- نسائی در کتاب الخصائص از سعد بن ابی وقاص…. 48
- ابن عبدریه در اسد الغابه به نقل از زهری.. 49
- جمع بندی و نتیجه گیری : 49
- فصل دوم: بررسی سند حدیث غدیر. 51
- 1…………………………………………………………………………………… راویان حدیث غدیر از اصحاب پیامبر(ص) 51
- 2…………………………………………………………………………………………………………. راویان حدیث غدیر از تابعان. 53
- 3…………………………………………………………………………………………………………………….. طبقات راویان از علما 55
- نویسندگان پیرامون حدیث غدیر. 59
- 5.حافظان مورد اطمینان و سرشناسان اهل سنت… 60
- 6…………………………………………………………………………………………………………….. داوری پیرامون سند حدیث… 62
- فصل سوم: دلالت و سبب صدور حدیث غدیر. 64
- نگرشی در معانی مولی.. 67
- محبّ و ناصر. 70
- امّا احتمال اوّل. 70
- و امّا احتمال دوم. 71
- امّا احتمال سوم. 71
- و احتمال چهارم. 71
- معانی قابل اراده از حدیث… 73
- قرینه های متصل و منفصل تعیین کننده معنای «مولی» 77
- فصل چهارم : پاسخ به شبهات ناظر به دلالت حدیث غدیر. 94
- استدلال به روایت نه قرآن. 95
- «ولی در لغت اسم کلمه وَلایت( به فتح ) است و معنای آن محبّت نصرت است » 96
- دو ولی در یک زمان. 99
- مراد از ولاء در غدیر خم ولای نصرت و محبّت… 100
- استدلال نکردن علی(ع) و اهل بیت(ع) به حدیث… 101
- اشکالات وارد بر قضیه حارث فهری.. 102
- مکی بودن سوره انفال. 103
- مکی بودن سوره معارج.. 103
- واقع غدیر در مکه یا مدینه. 104
- ثبت نشدن نام حارث فهری در فهرست اسامی صحابه. 105
- عذاب نشدن هیچ مسلمانی در عصر رسالت… 107
- نیامدن ماجرای حارث فهری در آیات و آثار. 108
- اشکال سندی بر حدیث غدیر. 110
- نیامدن حدیث در کتاب بخاری و مسلم.. 110
- ذکر حدیث فقط در مسند احمد. 111
- بخش سوم تبیین حدیث غدیر بر اساس آیه تبلیغ.. 113
- فصل اول : معنایابی واژگان آیه تبلیغ.. 114
- یا ایها الرسول( خطاب تشریفی و تکریمی خاص ) 114
- مراد از «ناس » 115
- فصل دوم : شأن نزول و دلالت آیۀ تبلیغ.. 116
- فصل سوم : تفسیر آیة تبلیغ.. 121
- سیاق درونی.. 121
- سیاق بیرونی : 121
- بررسی موانع احتمالی تبلیغ پیامبر(ص) 123
- حفظ شخصیت پیامبر(ص) 127
- حرمان کافر از هدایت تکوینی.. 128
- بخش چهارم تبیین حدیث غدیر بر اساس آیه اکمال.. 129
- فصل اول : معنا یابی واژگان آیه اکمال. 130
- واژه «الیوم » 130
- احتمالات نامعقول درباره «الیوم » 130
- احتمال معقول درباره «الیوم » 135
- واژه ی نعمت… 141
- فصل دوم: شأن نزول( زمان و مکان) و دلالت آیه اکمال… 142
- فصل سوم : تفسیر آیه اکمال… 144
- یأس کافران از نفوذ در اسلام. 144
- تهدید بزرگ کفران نعمت ولایت… 145
- نهی ارشادی.. 146
- علت نا امیدی کافران. 147
- دلیل تقدیم کلمه(الیوم) 147
- اشاره به ولایت در قالب جمله ای معترضه. 148
- بخش پنجم نقد و بررسی اشکالات اهل سنت بر آیات تبلیغ و اکمال.. 151
- فصل اول : نقد وبررسی اشکالات وارد بر آیه تبلیغ.. 153
- اختصاص آیه تبلیغ به اهل کتاب… 153
- پنهان سازی وحی.. 155
- اختصاص آیه تبلیغ به اصل دین و نزول آن در اوایل بعثت در مکه. 156
- حذف نام علی(ع) از آیه. 157
- فصل دوم : نقد وبررسی اشکالات وارد بر آیه اکمال. 158
- دروغ و رکیک بودن خبر ابوسعید خدری بر اثبات امامت علی(ع) 158
- آیه اکمال و بطلان ادعای شیعه بر منصوص بودن امامت علی(ع) 159
- نقصان دین لازمة آیة اکمال. 160
- نتیجه گیری.. 162
- فهرست منابع. 164
مقدمه
خداوند متعال اسلام را بهترین و کاملترین اصول بنیادین فکری واعتقادی برای جامعه بشری به قرار داده است.
چنانکه قرآن کریم از این حقیقت پرده بر میدارد و میفرماید: «الیوم یئس الذین کفروا من دینکم فلا تخشوهم و اخشون الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا….»[1]
«امروز کسانی که کفر ورزیدند، از دین شما نا امید گشتند. پس از اینان نترسید و از من ترسان باشید. امروز دینتان را بر شمال کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام ساختم و از اسلام به عنوان دینتان خشنودم.»
این بشارت چند پرسش جدی و اساسی را فرا روی مخاطبان و پژوهندگان آموزههای قرآنی – اسلامی قرار میدهد:
- آیا خدای متعال برای استمرار خط رسالت محمدی صلی الله علیه و آله وسلم و تداوم حیات مادی و معنوی امت مسلمان، رهبر و امامی را برای جامعه اسلامی برگزیده و به مردم معرفی کرده است؟
به بیان دیگر آیا برای تداوم خط نبوت و رسالت و رهبری امّت ضرورت عقلی یا نقلی وجود دارد؟ اگر پاسخ مثبت است، آیا لازم نیست تا خدای متعال فردی را به عنوان پیشوای مسلمانان مأموریت و مسئولیت دهد و او را از طریق آیات به مردم بشناساند؟
- اگر در انتصاب و معرفی رهبر و هدایت گر جامعه بزرگ مسلمانان بعد از عصر رسالت تا پایان تاریخ ضرورت عقلی یا نقلی وجود دارد، آیا در آیات کریمه قرآن و اخبار و آثار روایی مسلمانان از او نام برده شده است؟
- اگر نام وی در آیات و روایات آمده او کیست؟
از گذشته تا به امروز اندیشمندان مسلمان – شیعه و اهل سنت – با کاوش و کوشش در سدد بررسی و پاسخ گویی به مجموعه پرسشهای یاد شده بودهاند و بی هیچ زیاده گویی میتوان ادعا کرد که موضوع این پرسشها و پاسخ آنها از عمدهترین چالشهای فکری صاحب نظران بوده است. از این رو درهسته اصلی این پرسشها و پاسخها و گفتگوها موضوع جانشینی حضرت محمد مصطفی (ص) برای هدایت و رهبری امت نهفته است و کانون این مسأله مهم و بحث انگیز و سرنوشت ساز در حیات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی جامعه بزرگ مسلمانان بر محور امامت و ولایت اهل بیت رسول خدا قرار گرفته است.
نوشتار حاضر تلاشی برای کشف، فهم و دریافت پاسخ به پرسشهای یاد شده است.
یکی از مهمترین ادله اثبات ولایت و امامت حدیث معروف غدیر خم است که در آن امیر المؤمنین (ع) توسط وجود مبارک رسول اکرم (ص) به امامت و جانشینی بعد از خود منصوب شد، واقعه غدیر نقطه عطفی در تاریخ اسلام است و شاخصترین و زندهترین سند امامت بلا فصل امیر المؤمنین (ع) است، خطبه غدیر قانون نامه زیر بنائی و آبروی ابدی اسلام است که چکیدهٔ آن جملهٔ «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» است.
تبیین موضوع
حدیث غدیر یکی از احادیث مهم پیغمبر اسلام (ص) است، این حدیث به لحاظ جایگاهش از صدر اسلام مورد توجه علمای اسلام بوده است به گونهای که در معرض برداشتهای مختلف قرار گرفته و نتایج مختلفی خوصوصا عقیدتی را در جوامع اسلامی به همراه داشته است.
پژوهش حاضر در پی تبیین این حدیث از حیث سند و دلالت و ارتباط آن با آیات اکمال و تبلیغ است. و به علاوه بررسی دیدگاه شیعه واهل تسنن در تفسیر این حدیث و آیات مربوطه وتحقیق نظریهٔ صواب مورد توجه قرار گرفته وهمچنین شبهات وارده از سوی مخالفین خصوصاً ابن تیمیه در «منهاج السنه» و فیصل نور در «الامامه والنص» والقفاری در «اصول مذهب الشیعه الامامیه اثنا عشریه» مورد نفد وبررسی واقع شده است.
پیشینه تحقیق
درباره پیشینه تحقیق دقیقاتحت عنوان این مقاله مطلبی به دست نیاوردم ولی مطالب وموضوعات آن درلابلای کتبی که درموردحدیث غدیرنوشته وجوددارد این کتب بعضاً مستقلاً به این موضوع پرداخته و در بعضی کتب در لا به لای مباحث به این حدیث اشاره دارد، حال ما از باب نمونه اسامی تعدادی از این منابع را ذکر میکنیم:
- خطبة النبی (ص) یوم الغدیر از خلیل ابن احمد فراهیدی سنة 175 ق
- طرق حدیث الغدیر از علی ابن عمر دار قطنی سنة 385 ق
- طرق من کنت مولا از محمد عبدالله نیشابوری سنة 405 ق
- رسالة فی معنی المولی از محمد ابن محمد مفید سنة 413 ق
- طرق خبر الولایة از علی ابن عبد الرحمن قناتی سنة 413 ق
- دلیل النص بخبر الغدیر علی امامة امیر المؤمنین (ع) از محمد ابن علی کراجکی سنة 449 ق
- الدرایة فی حدیث الولایة از مسعود بن ناصر سجستانی سنة 477 ق
- خطبة یوم الغدیر از سید محمد ابی طالب حائری قرن دهم هجری
- طراز الکلم فی ما روی فی غدیر خم از محمد علی بن دمشقی سنة 953 ق
- رسالة فی حدیث الغدیر از سید علی بن خلف مشعشعی سنة 1088 ق
- رسالة فی الغدیر از مهدی بن نصیر استر آبادی سنة 1160 ق
- عقبات الانوار فی امامة الائمة الاطهار از سید حامد حسین بن محمدقلی کنتوری سنه 1306 ق
- رسالة غدیریة از سید جلال الدین بن محمد عی تهرانی سنة 1318 ق
- صهبای غدیر از جمعی از شعرای هند سنة 1344 ق
- ذکری عید الغدیر از موسی بن محمد علی یعقوبی سنة 1371 ق
- الدرة الغرویة و التحفة العلویة از محمد علی بن ابی القاسم اردوبادی سنة 1380 ق
- رسالة غدیریة از سید محمد علی بن حسین شهرستانی سنة 1386 ق
- در صحة غدیر از محمد مهدی بن محمد علی رکنی 1360 ش
- خطبة النبی الاکرم (ص) یوم الغدیر از حسین بن احمد عماد زاده سنة 1410 ق
سیری در الغدیر از محمد بن عبدالحسین امینی سنة 1412 ق
[1] مائده / 3
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.