پایان نامه ضمانت اجراهای کیفری نقض حقوق مالکیت فکری در ایران
فهرست محتوا
چکیده
موضوع مالکیت فکری که ناشی از هنر و ابتکارات انسان است بحث نوینی نیست، بلکه با پیدایش انسان، مالکیت فکری نیز به وجود آمده است. در مورد حقوق مالکیت فکری به طورخلاصه میتوان گفت که حقوق مالکیت فکری، مفهوم حقوقی نوینی است که چگونگی حمایت و استفاده از آفرینشهای فکری بشر را تعیین میکند. این شاخه نوین حقوقی که دربردارنده حقوق مربوط به مؤلفان، هنرمندان، مخترعان، صاحبان علائم و نامهای تجاری وسایر آفریدههای ذهنی میباشد، با توجه به گسترش روزافزون آثاری که ناشی از قوه تفکر و تعقل افراد میباشد و لزوم حمایت از آن در راستای توسعه تمدن و اقتصاد، دارای اهمیت فراوانی میباشد. به همین دلیل لازم است که با وضع قوانین، حمایت از این حقوق و ضمانت اجراهای ناشی از نقض آن مشخص شود. دراین تحقیق که هدف آن شناخت حمایتهای کیفری موجود درقوانین داخلی جهت حمایت ازحقوق مالکیت فکری میباشد، بامطالعه قوانین و منابع مختلفی که در این زمینه وجود دارد، به بررسی ضمانت اجراهای کیفری این شاخه حقوقی پرداخته شده ومشخص شدکه به رغم اینکه ضمانت اجراهای کیفری مختلفی درراستای حمایت بهتر ازحقوق مالکیت فکری درقوانین داخلی وجود دارد، اما این قوانین به دلایل مختلف از جمله به روز نبودن قوانین، باتوسعه روزافزون این شاخه حقوقی سنخیت ندارد وباتوجه به میزان مجازات حبس و جزای نقدی اندکی که برای برخورد با برخی جرائم مربوط به حوزه پیش بینی شده است، عملاٌ درحمایت از این شاخه کارایی لازم را ندارد. حتی دربرخی موارد ازجمله اسرارتجاری که یکی ازشاخه های مهم حقوق مالکیت صنعتی میباشد، ضمانت اجراهای کیفری موجود با اهمیت این شاخه تطابق کافی ندارد و لازم است با تصویب قوانین جدید که همسو با پیشرفتهای این شاخه حقوقی باشد و تعیین ضمانت اجراهای کیفری متناسب با شدت جرائم ارتکابی وگنجاندن فصلی مستقل در قوانین مربوط به حمایت از مالکیت صنعتی و همچنین الحاق به قراردادهای بین المللی که حمایت بین المللی از این شاخه را برای پدیدآورندگان فراهم آورد، در جهت حمایت بهتر از این شاخه گسترده حقوقی اقدام شود.
کلید واژه: مالکیت فکری- مالکیت ادبی و هنری –مالکیت صنعتی- حقوق کیفری
فهرست مطالب
- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………1
- 1-1. بیان مسأله ………………………………………………………………………………………………………………………….2
- 1-2. سؤالات اصلی تحقیق …………………………………………………………………………………………………………..4
- 1-3. فرضیههای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….4
- 1-4. روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………4
- 1-5. سابقه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………5
- 1-6. ضرورت و اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………….6
- 1-7. موانع ومشکلات تحقیق………………………………………………………………………………………………………..7
- 1-8. ساماندهی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………8
- فصل اول: کلیات …………………………………………………………………………………………….10
- مفاهیم مالکیت فکری…………………………………………………………………………………………………………….11
- 1-1. مالکیت ادبی و هنری………………………………………………………………………………………………………….18
- 1-2. مالکیت صنعتی………………………………………………………………………………………………………………….26
- مبانی مالکیت فکری……………………………………………………………………………………………………………..39
- 2-1. مبانی شناسایی و حمایت از مالکیت فکری…………………………………………………………………………..40
- 2-1-1. نظریههای توجیه کننده عدم ضرورت حمایت از مالکیت فکری ………………………………………….40
- 2-1-1-1: ناسازگاری مالکیت فکری با قاعده تسلیط………………………………………………………………………40
- 2-1-1-2: ناسازگاری مالکیت فکری با رسالت و قداست علم…………………………………………………………..42
- 2-1-1-3: تلقی اموال فکری به عنوان سرمایه حکومت اسلامی ………………………………………………………..42
- 2-1-2. نظریههای ضرورت حمایت از مالکیت فکری…………………………………………………………………..42
- 2-1-2-1: قاعده حفظ نظام و دلیل عقل مستقل………………………………………………………………………………43
- 2-1-2-2: گسترش و توسعه در مفهوم ملکیت……………………………………………………………………………..43
- 2-2. مبانی حمایت کیفری از مالکیت فکری……………………………………………………………………………… 44
- پیشینه تاریخی پیدایش و حمایت از حقوق مالکیت فکری………………………………………………………….47
- 3-1: پیشینه تاریخی پیدایش مالکیت فکری…………………………………………………………………………………48
- 3-1-1. پیدایش و توسعه مالکیت ادبی و هنری……………………………………………………………………………49
- 3-1-1-1. مالکیت ادبی و هنری در جوامع بدوی……………………………………………………………………….49
- 3-1-1-2. مالکیت ادبی و هنری در دوران باستان……………………………………………………………………….50
- 3-1-1-3. مالکیت ادبی و هنری از قرون وسطی تا عصر جدید……………………………………………………….51
- 3-1-2. پیدایش و توسعه مالیکت صنعتی…………………………………………………………………………………52
- 3-2. پیشینه مالکیت فکری در جوامع اسلامی……………………………………………………………………………55
- 3-3: تاریخچه ضمانت اجراهای کیفری نقض حقوق مالکیت فکری درایران ………………………………………62
- 3-3-1. مالکیت ادبی و هنری…….. …………………………………………………………………………………………62
- 3-3-2. مالکیت صنعتی………………………………………………………………………………………………………….65
- 3-4. پیشینه ضمانت اجراهای کیفری مالکیت فکری در کشورهای اروپایی و آمریکا…………………………….66
- 3-4-1. آلمان………………………………………………………………………………………………………………………..66
- 3-4-2: ایتالیا………………………………………………………………………………………………………………………..68
- 3-4-3: انگلستان……………………………………………………………………………………………………………………69
- 3-4-4: ایالات متحده آمریکا……………………………………………………………………………………………………73
- 3-5: تاریخچه ظهور کنوانسیونهای بین المللی حمایت از مالکیت فکری …………………………………………76
- فصل دوم: جرائم ناشی از نقض حقوق مالکیت فکری ……………………………………………..82
- جرائم علیه مالکیت ادبی و هنری…………………………………………………………………………………………….84
- 1-1. نشر یا پخش یا عرضه اثر دیگری …………………………………………………………………………………………85
- 1-1-1. ارکان تشکیل دهنده جرم ………………………………………………………………………………………………..85
- 1-1-2. عناوین خاص مجرمانه در سایر قوانین ……………………………………………….. …………………………….91
- 1-1-2-1. نشر یا پخش یا عرضه کتب و نشریات و آثار صوتی ………………………………………………………..91
- 1-1-2-2. چاپ، پخش و نشر ترجمه دیگری ……………………………………………………………………………..93
- 1-1-2-3. نشر یا پخش یا عرضه آثار سمعی و بصری……………………………………………………………………95
- 1-2. به کار بردن نام، عنوان و نشان ویژه معرف اثر ………………………………………………………………………. 97
- 1-2-1. ارکان تشکیل دهنده جرم……………………………………………………………………………………………… 97
- 1-2-2. عنوان خاص مجرمانه در قانون مطبوعات ………………………………………………………………………… 99
- 1-3. اقتباس غیرقانونی……………………………………………………………………………………………………………..100
- 1-3-1. تعریف و شرایط اقتباس………………………………………………………………………………………………..100
- 1-3-2. ارکان تشکیل دهنده جرم …………………………………………………………………………………………….103
- 1-4. تغییر یا تحریف آثار ادبی و هنری ………………………………………………………………………………………104
- 1-5. سرقت آثار ادبی و هنری ………………………………………………………………………………………………….110
- 1-6 سایر جرائم …………………………………………………………………………………………………………………….112
- 1-6-1. جرائم مربوط به حقوق پدیدآورندگان نرم افزارها …………………………………………………………….112
- 1-6-2. جرائم ارتکابی توسط مؤسسات چاپ و نشر …………………………………………………………………….114
- جرائم علیه مالکیت صنعتی …………………………………………………………………………………………………..115
- 2-1. از قانون ثبت علائم و اختراعات 1310 تا قانون مجازات عمومی……………………………………………….116
- 2-2. از قانون تعزیرات 1362 تا قانون مجازات اسلامی 1375…………………………………………………………..117
- 2-3. جرائم علیه نشانههای جغرافیایی…………………………………………………………………………………………120
- 2-3-1. جرائم مندرج در قانون حمایت از نشانههای جغرافیایی 1383 ………………………………………………120
- 2-3-2. حمایت کیفری از نشانههای جغرافیایی از منظر قوانین دیگر ……………………………………………… 124
- 2-4. حمایت کیفری از مالکیت صنعتی در قانون تجارت الکترونیکی 1382 ……………………………………… 126
- 2-5. جرائم علیه حقوق مالکیت صنعتی درقانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی وعلائم تجاری ………….128
- 2-5-1. حمایت کیفری از حق اختراع ………………………………………………………………………………………..129
- 2-5-2 حمایت کیفری از علائم تجاری………………………………………………………………………………………136
- 2-5-2-1. اعمال مجرمانه مذکور در قانون ثبت اختراعات…………………………………………………………….136
- 2-5-2-2. اعمال مجرمانه پیش بینی شده در قانون مجازات اسلامی …………………………………………………137
- 2-5-3. حمایت کیفری از اسرار تجاری………………………………………………………………………………………140
- 2-5-3-1. اسرار تجاری در فضای واقعی……………………………………………………………………………………142
- 2-5-3-2. اسرار تجاری در فضای مجازی…………………………………………………………………………………..146
- فصل سوم: بررسی ضمانت اجراهای کیفری حقوق مالکیت فکری……………………………150
- بررسی ضمانت اجراهای کیفری مالکیت فکری در ایران…………………………………………………………….151
- 1-1. ضمانت اجراهای کیفری مالکیت ادبی و هنری……………………………………………………………………..151
- 1-2. ضمانت اجراهای کیفری مالکیت صنعتی……………………………………………………………………………..154
- بررسی ضمانت اجراهای کیفری مالکیت فکری در قلمرو بین المللی……………………………………………..159
- 2-1. ضمانت اجراهای مالکیت ادبی و هنری………………………………………………………………………………159
- 2-2. ضمانت اجراهای مالکیت صنعتی………………………………………………………………………………………164
- ارزیابی ضرورت توسل به ضمانت اجراهای کیفری …………………………………………………………………..168
- نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………………………………….174
- منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………179
- چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………186
مقدمه
بشر در طول تاریخ توانسته است با قدرت و توان فکری خود روز به روز پرده از طبیعت نامکشوف بردارد، با تفکر و تخیل پا از امور حسی فراتر نهاده، با هنر و ذوق فراوان، زیبایی را در آثار خارجی مجسم کند و در معرض انظار دیگران گذارد. بشر با خلاقیت و ابداع، ابزار سلطه هر چه بیشتر بر طبیعت را فراهم آورد. به طوری که کوچکترین تا بزرگترین موجودات را در حوزه دانش خود قرار داده است. این پیشرفت و توسعه هرچند بسیار کند آغاز شد، اما طی قرون اخیر و با وقوع انقلاب صنعتی سیر صعودی به خود گرفت و امروزه لحظه به لحظه به اطلاعات حوزه دانش و فنون بشر افزوده میشود. این پیشرفت و دانش مرهون زحمات بسیاری است که با سرمایه گذاری مادی و فکری فراوان زمینه ساز چنین تحول عظیمی شده است. اما نکته حائز اهمیت این است که دستاورد فکری با اینکه به سختی به دست میآید، اما به مدد فناوریهای نوین به راحتی و سهولت، تقلید پذیر و قابل تکثیر و توزیع است. اگر در گذشته کسی ابداعی میکرد، تکثیر انبوه آن به سختی میسر بود، به نحوی که هزینه صرف شده برای تکثیر، بر جنبه فکری و هزینه فکری آن غلبه میکرد. اما امروزه ابداع و اختراع و تألیف، پرهزینه و دشوار ولی تکثیر آن آسان است. نتیجه این وضع آن است که منافع مادی و معنوی امور فکری در دست تقلید و تکثیر کنندگان قرار گیرد و چنان چه پدیدآورنده حمایت نشود و نتواند از منافع اقتصادی اثر خود بهره لازم را ببرد، چه بسا دانش در دنیای تجارت به اسرار تجاری مبدّل گردد و کسی حاضر نشود اندوختههای خود را به راحتی در اختیار دیگران قرار دهد، حال آنکه جریان علم و رشد آن یک جریان به هم پیوسته است و علوم دانشمندان متأخر بر پایه اندوختههای علمی متقدمان است و به همین گونه دانش اندیشمندان امروز زمینه ساز پیشرفت دانش در آینده خواهد بود. بنابراین باید راهی یافت که اندیشمندان ضمن بهره بردن از فعالیت فکری خود حاضر باشند دستاورد فکری خود را در اختیار دیگران نیز قرار دهند؛ چرا که اگر سلسله ارتباط میان دانش کنونی وآینده قطع شود، پیشرفت جوامع بشری به کندی صورت خواهد پذیرفت. تنها راهی که بتواند این ارتباط را همچنان نگه دارد، حمایتی است که باید از اندیشمندان و صاحبان ایدههای ذهنی نو و خلاقانه صورت پذیرد. از همین رو خردمندان به مرورنظام مالکیت فکری راطراحی کردهاند تادرسایه آن مصالح پدیدآورندگان، تولیدکنندگان و مصرف کنندگان تأمین شود و نظام مالکیت فکری کنونی مرهون تلاشهای ذهنی و مباحث حقوقی و فلسفی اندیشمندانی است که با طرح مباحث مختلف مربوط به این شاخه حقوقی و بیان مبانی گوناگون آن توانستهاند مشروعیت حمایت از مالکیت فکری را موجّه سازند.
1 – 1. بیان مسأله
مال و مالکیت مفاهیمی هستند که ریشه در اعماق تاریخ زندگی بشر دارند. البته تملک مختص آدمی نیست. جانوران نیز به جمع آوری غذا و حتی اشیاء و اختصاص آن به خود میپردازند. البته محققان هدف از تملک را دربرآوردن حوائج و نیازهای اصلی انسان همچون گرسنگی ومسکن و…. دانستهاند. اما مالکیت به عنوان نهادی حقوقی و اجتماعی همواره وسیلهای بوده است برای نظم دهی به تخصیص ثروت و نیز کنترل نحوه استفاده از منابع. مقصود و منظور از مالکیت فکری، حقوق نشأت گرفته از فکر، اندیشه و قوه تعقل انسان میباشد. اگر در مورد اموال مادی، شخص در نتیجه کار خود بر منابع موجود در طبیعت تسلط مییابد، در مورد مالکیت فکری نیز شخص بر حاصل کار فکری و خلاقیت خود مسلط میشود. اگر در مورد اموال مادی، خمیرمایه و منبع اصلی در طبیعت موجود میباشد، در خصوص اموال فکری نیز خمیرمایه و منبع اصلی، دانشی است که از قبل موجود است و دستاورد فرهنگ و تمدن بشری محسوب میشود و بدون آن نه اثری ادبی خلق میشود و نه اختراعی میتواند صورت پذیرد.
نتیجه این گونه فعالیتهای غیرمجاز و تجاوزات به دستاوردهای فکری افراد، شکل گیری نظام مالکیت فکری بود که با ایجاد محدودیت برای دیگران، حقوق اقتصادی و اخلاقی بسیاری را برای پدیدآورنده طراحی کرد. در راستای حمایت از مالکیتهای فکری، دولتهای مختلف ضمانت اجراهای متنوعی را در قوانین خود گنجاندهاند تا حقوق افراد مختلف این شاخه حقوقی را تضمین کنند. حتی در سطح بین المللی نیز کشورها در جهت هماهنگ سازی حمایتهایی که باید از شاخههای گوناگون مالکیت فکری صورت پذیرد، اقدام به انعقاد معاهدهها و کنوانسیونهای متعددی نمودهاند که دولتها باعضویت در این معاهدهها، حمایت بین المللی از مالکیت فکری را متعهد میشوند. در ایران نیز قوانینی در جهت حمایت از حقوق نویسندگان، هنرمندان، مترجمان، مخترعین، صاحبان طرحهای صنعتی و علائم و نامهای تجاری به تصویب رسیده است. اما با توجه به اینکه این شاخه حقوقی کمتر مورد بحث و مداقه قرار گرفته است، قوانینی که در این زمینه به تصویب رسیدهاند، نیز کمتر مورد بحث و شناسایی قرار گرفتهاند
از آنجا که درعصرحاضر اهمیت حمایت از مالکیت فکری بر کسی پوشیده نیست ونقض هریک از زیرشاخههای این حقوق تازه بنیان شده، میتواند پیشرفت و توسعه فرهنگی، اقتصادی و صنعتی دولت را با اخلال مواجه کند، لذا حمایت از این حقوق صرفاٌ برپایه راهکارهای مدنی که طبیعتاٌ وصف بازدارندگی چندانی با خود ندارند، نمیتواند تضمینی کافی برای جلوگیری از تجاوزاتی که براین شاخه وارد میشود، ارائه دهد. بنابراین یکی از مهمترین انواع ضمانت اجراهایی که دولتها در جهت حمایت از مالکیت فکری بدان توجه دارند، ضمانت اجراهای کیفری است. با توجه به اینکه نقض حقوق شاخههای متنوع مالکیت فکری آثار مخرب اقتصادی و اجتماعی فراوانی در سطح جامعه به دنبال دارد، اغلب دولتها استفاده از راهکارهای کیفری را که از جنبه بازدارندگی بیشتری برخوردار بوده و نقش مهمی در پیشگیری از وقوع جرائم دارند، برای حمایت از مالکیت فکری بر میگزینند. در قوانین داخلی ایران نیز با توجه به اهمیت این رشته حقوقی استفاده از راهکارهای کیفری در قوانین مختلف برای تضمین چنین حمایتی مدّ نظر قانونگذار قرار گرفته است.
در این نوشتار به انواع جرائمی که در باب مالکیت فکری ممکن است به وقوع بپیوندداشاره میکنیم. همچنین به بیان ضمانت اجراهای کیفری شناخته شده در جهت حمایت از این شاخه حقوقی میپردازیم. با توجه به اهمیت موضوع این شاخه حقوقی و جلوگیری از جرائم و آشنا نمودن هنرمندان و مختراعان و سایر افراد ذی حق به حقوق قانونی خود بررسی این موضوع حائز اهمیت میباشد. چون در نهایت جلوگیری از وقوع چنین جرائمی به توسعه فرهنگ و تمدن و اقتصاد کشور کمک خواهد کرد.
1- 2. سؤالات اصلی تحقیق
در راستای موضوعی که دراین نوشتار در صدد بررسی آن هستیم، سؤالات زیر قابل طرح است:
- ضمانت اجراهای اتخاذ شده در ایران تا چه اندازه برای حمایت از حقوق مالکیت فکری مناسب به نظر میرسد؟
- قوانین موجود در سطح کشور تا چه اندازه از جامعیت پیش بینی جرائم علیه مالکیت فکری و بیان ضمانت اجراهای کیفری آن درجهت جلوگیری از تجاوز به حقوق فکری اشخاص برخوردار است؟
1- 3. فرضیههای تحقیق
1- به نظر میرسد در ایران ضمانت اجراهای در نظر گرفته شده برای حمایت از حقوق مالکیت فکری کافی نمیباشد و نیاز به بازنگری و تعیین ضمانت اجراهای مؤثرتر دارند.
2- در حقوق ایران هرچند مالکیت فکری به عنوان شاخه مستقلی در نظر گرفته شده است، اما این گونه احساس میشود که در راستای جلوگیری از تعرض به حقوق مالکیت فکری اشخاص، نیاز به آوردن فصل مستقلی در قانون مجازات اسلامی یا تدوین قانون جامع حمایت از مالکیت فکری، به عنوان حمایت کیفری از این حقوق ضروری و لازم باشد، چرا که به نظر میرسد ضمانت اجراهای موجود در قوانین مربوطه فاقد جامعیت و مانعیت میباشد.
1- 4. روش تحقیق
با لحاظ اینکه اقتضای عنوان تحقیق که بیان ضمانت اجراهای کیفری مربوط به جرائم علیه مالکیت فکری میباشد و با توجه به این امر که اکثر جرائمی که در حوزه نقض حقوق مالکیت فکری به وقوع میپیوندد، به سبب عدم آگاهی نویسندگان، ناشران و سایر افراد ذی حق به اینکه چه نقض حقوقهایی میتواند با توجه به قوانین داخلی جرم محسوب شده و قابل پیگیری باشد، بدون تعقیب باقی میماند و در واقع شکایتی علیه فرد مجرم صورت نمیگیرد، لذا در جهت غنای بیشتر مطالب وگستردگی تحقیق که بتواند اکثریت جرائم قابل وقوع در این شاخه حقوقی را تحت پوشش قرار دهد و همچنین آشنایی صاحبان فکر و ایده با تجاوزاتی که تحت عنوان جرائم علیه حقوق مالکیت فکری قابل طرح است، لذا روش تحقیق در نوشتار حاضر روش نظری است که به صورت کتابخانهای صورت گرفته است؛ بدین نحو که اطلاعات لازم در خصوص موضوعات متنوعی که در این تحقیق طرح آنها ضرورت دارد، از طریق مطالعه منابع مختلف اعم از کتابها، مقالات و پایان نامهها و دیگر آثار مکتوب که معمولاٌ در کتابخانههای عمومی یا تخصصی، سایتهای اینترنتی و مجلات گوناگون علمی وجود دارد، گردآوری گردیده و پس از آن از طریق تأمل بر روی اطلاعات مذکور موضوع شرح داده شده سپس مورد نقد، تعریف، تحلیل، استنباط و استنتاج قرار میگیرد.
1-5. سابقه تحقیق
از آنجا که نظام مالکیت فکری از بدو شکل گیری همواره مورد توجه اکثر نظریه پردازان و ازجمله حقوق دانان بوده است، لذا از دیرباز کتابها و مقالات مختلفی در این زمینه تألیف شده است. با توجه به اینکه موضوع تحقیق حاضر مطالعه ضمانت اجراهای کیفری مالکیتهای فکری بوده و مالکیت فکری مشتمل بر دوشاخه گسترده مالکیت ادبی –هنری و مالکیت صنعتی میباشد، باید به دنبال تحقیقاتی بود که در ارتباط با موضوع مورد نظر صورت گرفته است. دراین زمینه قبل از این تحقیق در سال 1382 پایان نامهای تحت عنوان بررسی مقررات جزایی ایران درخصوص علائم تجارتی واختراعات توسط آقای اسداللّه رشوند ملی دردانشگاه تهران (مجتمع آموزش عالی قم) تدوین شده است که با توجه به اینکه قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری در سال 1386 به تصویب رسید و قوانین قبلی در این زمینه ملغی گشتهاند، لذا عملاٌ استفاده از این پایان نامه در جهت تبیین موضوع تحقیق حاضر منتفی بوده و فقط در بحث تعاریف اطلاعاتی از این پایان نامه به تناسب موضوع مورد استفاده قرار گرفته است. در سال 1386 مقالهای تحت عنوان راهکارهای کیفری مقابله با نقض حقوق مالکیت صنعتی با لحاظ حقوق تطبیقی توسط خانم مریم شیخی تألیف شده که این مقاله نیز با توجه به اینکه مقدم بر تصویب قانون ثبت اخراعات 1386 میباشد، لذا فقط در بحث تاریخچه ضمانت اجراهای کیفری و بررسی قوانین قبل از تصویب قانون فوق الذکر مورد استفاده قرار گرفته است.
در سال 1386 نیز پایان نامهای با عنوان ضمانت اجراهای کیفری مالکیت ادبی و هنری در ایران و بررسی تطبیقی آن با آمریکا و قراردادهای بین المللی توسط خانم ساناز الستی در دانشگاه تهران تدوین شده است که از این پایان نامه نیز برای غنای بیشتر تحقیق حاضر به تناسب مباحث استفاده شده است. هرچند که این پایان نامه تنها مشتمل بر شاخه ادبی و هنری مالکیت فکری بوده و در مورد مالکیت صنعتی که از دیگر شاخههای حقوق مالکیت فکری میباشد، بحثی به میان نیامده است. البته مقالهای تحت عنوان جرائم علیه مالکیت فکری در قوانین کیفری ایران و مقررات بین المللی توسط آقایان محمدعلی حاجی ده آبادی و محمدمهدی عالمی طامه در سال 1387 تألیف شده و در سال 1388 در فصلنامه فقه و حقوق سال پنجم، شماره 20 چاپ شده که از این مقاله نیز در تبیین مبانی نظری جرم انگاری مالکیت فکری و همچنین بررسی جرائم علیه مالکیت فکری به تناسب تحقیق استفاده شده است. النهایه مقاله دیگری که در این راستا در تحقیق حاضرمورد استفاده واقع شده، مقالهای تحت عنوان حقوق مالکیت صنعتی: تفسیری بر راهکارهای کیفری قوانین ایران میباشد که توسط آقای میثم اکبری دهنو و خانم آسیه اکبری نگاشته شده در فصلنامه علمی پژوهشی سیاست علم و فناوری، سال پنجم، شماره 3، بهار 1392 به چاپ رسیده است.
1-6. ضرورت واهداف تحقیق
از آنجا که حقوق مالکیت فکری برخلاف سایر رشتههای حقوقی با سرعت بیشتری متحول میشود و آگاهی یافتن از تحولات آن تنها محدود قشر خاصی از جامعه نمیشود و لازم است که افراد مختلف اعم از پدیدآورنده، هنرمند، مخترع، تجّار و سایر افرادی که صاحب ایدههای خلّاقانه و ابتکاری هستند با حقوق قانونی خود آشنا شوند، لذا با توجه به اهمیتی که حمایت از مالکیت فکری بر ساختار اقتصادی و اجتماعی جامعه دارد و قوانین موجود در سطح جامعه اکثراٌ پراکنده بوده و افراد در آشنایی به حقوق خود دچار سردرگمی میشوند، بالاخص که برخی از حقوق موجود در این شاخه حقوقی از جمله حقوق مربوط به نرم افزار میتواند در هر دودسته مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی قرار گیرد، لذا نیاز به یک تحقیقی که بتواند اکثر جرائم علیه مالکیت فکری را در خود جای داده و محدود به مالکیت ادبی و هنری یا مالکیت صنعتی نباشد، احساس میشد. با لحاظ این امر اهدافی که در این تحقیق مدّ نظر میباشند عبارتند از:
1 – آشنایی پدیدآورندگان، هنرمندان، مخترعان و تجّار و سایر افرادی که به نوعی صاحب ایده و فکر هستند با حمایتهایی که در مورد حقوق مالکیت فکری در قوانین داخلی وجود دارد
2 – آشنایی با مفاهیم و مبانی جرم انگاری مالکیت فکری
3 – آشنایی با تضمینات پیش بینی شده برای حمایت کیفری از حقوق مالکیت فکری
4 – آشنایی حمایت از مالکیت فکری در حوزه حمایت از حقوق رایانهای اشخاص
5 – شناخت شرایطی که در قوانین داخلی و بین المللی برای حمایت از آثار فکری و ایدههای ذهنی افراد ضرورت دارد.
1-7. موانع و مشکلات تحقیق
با توجه به اینکه حقوق مالکیت فکری جزء شاخههای نوین حقوقی بوده و روز به روز نیز بر گستره این شاخه افزوده میشود و شاهد تحولات جدیدی در این شاخه هستیم، قوانینی نیز که در راستای حمایت از این شاخه حقوقی به تصویب میرسند نیز متناسب با این گونه تحولات دستخوش تغییر میشوند. لذا یکی از موانع عمده بر سرراه تحقیق حاضر عدم وجود منبعی خاص که به طور تشریحی به بیان انواع شرایط حمایت از حقوق پدیدآورندگان، بیان راهکارهای موجود در هر یک از قوانین در راستای حمایت از مالکیت فکری بپردازد، میباشد. علاوه بر این از آنجا که قانون واحدی در جهت حمایت از مالکیت فکری اعم از مالکیت ادبی – هنری و مالکیت صنعتی در سطح کشور وجود ندارد، لذا یکی دیگر از مشکلاتی که در سر راه تحقیق با آن روبرو هستیم، این است که با توجه به عدم وجود قانون واحد که در بردانده همه حمایتها و جرم انگاریهای لازم در زمینه حقوق مالکیت فکری باشد، مجبوریم برای یافتن همه حمایتهایی که در سطح کشور از حقوق مالکیت فکری صورت میپذیرد، به قوانین دیگر از جمله قانون مجازات اسلامی، قانون تجارت الکترونیکی، قانون حمایت از نشانههای جغرافیایی و سایر قوانین مرتبط رجوع کنیم که این امر با توجه به اینکه اکثر قوانین اخیر الذکر مستقیماٌ به بیان حمایت از مالکیت فکری نمیپردازند و باید در مورد هر جرم به طور خاص به تطبیق آن جرم با شاخههای گوناگون مالکیت فکری پرداخته شود، لذا کار تحقیق را با مشکل مواجه ساخته و روند انجام تحقیق بنا به دلایل مذکور به کندی صورت پذیرفت. ضمن این که با توجه به اینکه جهت غنای تحقیق برای اشاره به تاریخچه پیدایش مالکیتهای فکری ناگزیر از رجوع به منابع خارجی بودیم، کار ترجمه منابع خارجی به کندی صورت گرفت و روند انجام تحقیق را به تأخیر انداخت.
1-8. ساماندهی تحقیق
دراین تحقیق درابتدا به بررسی تعاریف گوناگونی که از حقوق مالکیت فکری ارائه شده است، اشاره میشود. سپس به بیان تعاریف انواع گوناگون زیرمجموعههای حقوق مالکیت فکری اعم از مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی و همچنین مفاهیمی که در هریک از این زیرمجموعهها جای میگیرند اشاره میشود. در ادامه با اشاره به مهمترین مبانی حقوق مالکیت فکری که مشروعیت حمایت از این نوع حقوق متلق به مردم را موجّه میسازد، به بیان تاریخچه پیدایش حقوق مالکیت فکری و پیشینهٔ مالکیت فکری در جوامع اسلامی خواهیم پرداخت. تاریخچه ضمانت اجراهای کیفری ناشی از نقض حقوق مؤلفان، هنرمندان، مخترعین و …. بحث دیگری است که در فصل اول تحقیق بدان اشاره میشود. در فصل دوم در راستای پاسخ به این پرسش که درحقوق کیفری ایران چه ضمانت اجراهایی برای حمایت ازحقوق مالکیت فکری افراد پیش بینی شده است؟ به بیان انواع جرائمی که در باب حقوق مالکیتهای فکری مورد شناسایی قرار گرفتهاند و همچنن ضمانت اجراهای کیفری خاص هر مورد اشارهای خواهیم داشت. البته در این مورد تنها به قوانین خاصی که در مورد حقوق مالکیت ادبی – هنری و مالکیت صنعتی به تصویب رسیدهاند اکتفا نخواهیم کرد و به بیان جرائمی که در قوانین مختلف در جهت حمایت از این شاخه حقوقی کاربرد دارند نیز خواهیم پرداخت. پس از اشاره به جرائم و ضمانت اجراهای کیفری مقرر در باب حقوق مالکیت فکری این پرسش مطرح میشود کهضمانت اجراهای اتخاذ شده در ایران تا چه اندازه برای حمایت از حقوق مالکیت فکری مناسب به نظر میرسد. جهت پاسخ به این سؤال به بررسی تک تک انواع جرائم خاص حقوق مالکیت فکری و ضمانت اجرای کیفری آن موردخواهیم پرداخت و درمورد تناسب میزان مجازات آن مورد با شدت جرم بحث خواهیم کرد. جهت شاخت بیشتر تناسب میزان مجازات با شدت جرائم ارتکابی به بیان حمایتهای بین المللی از حقوق مالکیت فکری که در قالب موافقتنامه ها و قرارداهای بین المللی ظاهر شدهاند، خواهیم پرداخت.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.