پایان نامه قتل عمد غیر مستوجب قصاص
فهرست محتوا
چکیده:
مجازات قتل عمدی اصالتاً قصاص است اما همیشه اینطور نیست، یعنی صرف ارتکاب قتل عمد موجب قصاص نیست بلکه شرایط دیگری هم لازم است، که اگر این شرایط نباشد قصاص ممکن نیست. مواردی از قتل عمدی که قاتل قصاص نمیشود را میتوان به ۳ دسته تقسیم کرد: الف- قتلهایی که مشمول علل موجهه هستند (قتل عمدی شخص مهدور الدّم، قتل عمدی که در مقام دفاع مشروع ارتکاب مییابد، قتل در فراش) ب- قتلهایی که در آنها موارد سقوط قصاص وجوددارد. (گذشت ولی دم، مطالبه دیه، فوت قاتل….) ج- قتلهای عمدکه موجب قصاص نیست. (قتل فرزند توسط پدر، قتل دیوانه توسط عاقل ….). حال در این گونه موارد سؤال این است که در صورت عدم قصاص قاتل، برای برقراری نظم اجتماعی چه راهکاری وجود دارد که در این تحقیق به صورت کتابخانهای و بهره برداری از پروندههای قضایی مطروحه در محاکم قضایی به مصادیق رافع قصاص در قتل عمد و نحوه احقاق حق اولیا دم پرداخته شده است. هر چند در این میان افرادی که عزیزان خود را به هر دلایلی از دست دادهاند و قاتلشان مجازات نشده است، به امنیت اجتماعی و عدالت بدگمان هستند و این گروه در صورت عدم کنترل و هدایت چه بسا به هنجارشکنان جامعه تبدیل خواهند شد تا انتقام خود را از قانون، جامعه و امنیت اجتماعی بگیرند.
واژگان کلیدی: دیه، عمد، قتل، قصاص
فهرست مطالب
عنوان صفحه
|
1 |
الف) بیان مسئله ………………………………………………………………………………………………… | 1 |
ب) پرسشهای تحقیق ………………………………………………………………………………………… | 2 |
ج) فرضیههای تحقیق ……………………………………………………………………………………….. | 3 |
د) اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………………………….. | 3 |
ه) روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………. | 3 |
و) سابقه تحقیق ………………………………………………………………………………………………… | 4 |
ز) ساختار ………………………………………………………………………………………………………… | 5 |
فصل اول: کلیات پژوهش | |
مبحث اول: مفاهیم ……………………………………………………………………………………………. | 8 |
گفتار اول: مفهوم لغوی ………………………………………………………………………………………. | 8 |
بند اول: مفهوم لغوی قتل ………………………………………………………………………………….. | 8 |
بند دوم: مفهوم لغوی عمد ………………………………………………………………………………… | 8 |
بند سوم: مفهوم لغوی قصاص …………………………………………………………………………. | 8 |
بند چهارم: مفهوم لغوی دیه …………………………………………………………………………….. | 9 |
گفتار دوم: مفهوم اصطلاحی ……………………………………………………………………………… | 9 |
بند اول: مفهوم اصطلاحی قتل ……………………………………………………………………………. | 9 |
بند دوم: مفهوم اصطلاحی عمد ………………………………………………………………………… | 11 |
بند سوم: مفهوم اصطلاحی قتل عمد …………………………………………………………………. | 12 |
الف) ارکان قتل عمد ……………………………………………………………………………………….. | 13 |
ب) عنصر روانی عمد …………………………………………………………………………………….. | 16 |
ج) موارد قتل عمدی ………………………………………………………………………………………. | 17 |
بند چهارم: مفهوم اصطلاحی قصاص …………………………………………………………………… | 20 |
بند پنجم: مفهوم اصطلاحی دیه …………………………………………………………………………… | 24 |
الف) فقه…………………………………………………………………………………………………………. | 24 |
ب) حقوق موضوعه …………………………………………………………………………………………… | 26 |
ج) مواردپرداخت دیه از بیتالمال ………………………………………………………………………… | 27 |
مبحث دوم: پیشینه ……………………………………………………………………………………………… | 32 |
گفتار اول: جهان باستان …………………………………………………………………………………….. | 32 |
بند اول: روم باستان …………………………………………………………………………………………. | 33 |
بند دوم: یونان باستان ……………………………………………………………………………………. | 34 |
گفتار دوم: ایران باستان …………………………………………………………………………………… | 34 |
بند اول: هخامنشیان …………………………………………………………………………………………… | 34 |
بند دوم: اشکانیان ………………………………………………………………………………………………. | 36 |
بند سوم: ساسانیان …………………………………………………………………………………………….. | 37 |
گفتار سوم: ادیان الهی ………………………………………………………………………………………… | 38 |
بند اول: دین یهود ……………………………………………………………………………………………… | 38 |
بند دوم: دین مسیحیت……………………………………………………………………………………….. | 40 |
بند سوم: دین مقدس اسلام…………………………………………………………………………………… | 44 |
فصل دوم: موارد ومصادیق قتلهای عمدی غیرمستوجب قصاص | |
مبحث اول: موارد مستقیم قتل عمدی غیرمستوجب قصاص…………………………………….. | 50 |
گفتار اول: عدم برابری قاتل ومقتول درحریت و بردگی…………………………………………….. | 50 |
گفتار دوم: قتل فرزندتوسط پدر…………………………………………………………………………… | 50 |
بند اول: فلسفه عدم قصاص پدربه خاطرکشتن فرزند………………………………………………… | 51 |
بنددوم: دیدگاه امامیه………………………………………………………………………………………….. | 52 |
بند سوم: دیدگاه اهل سنت…………………………………………………………………………………… | 54 |
بند چهارم: قتل فرزندتوسط پدر درحقوق موضوعه ایران………………………………………….. | 55 |
گفتار سوم: قتل به اعتقادمهدورالدم……………………………………………………………………….. | 56 |
بند اول: قتلهای ناموسی…………………………………………………………………………………… | 58 |
بند دوم: قتل درفراش…………………………………………………………………………………………… | 59 |
بند سوم: قتل مرتد………………………………………………………………………………………………. | 59 |
الف) حربی………………………………………………………………………………………………………. | 59 |
ب) حکم مرتد از دیدگاه امامیه…………………………………………………………………………. | 61 |
ج) حکم مرتدازدیدگاه اهل سنت……………………………………………………………………… | 61 |
بند چهارم: قتل ساب النبی…………………………………………………………………………………….. | 62 |
الف) جرم سبّ النبی ازدیدگاه فقیهان اهل سنت…………………………………………………… | 64 |
گفتار چهارم: قتل کافرتوسط مسلمان………………………………………………………………….. | 66 |
بند اول: فقه امامیه……………………………………………………………………………………………….. | 66 |
بند دوم: اهل سنت………………………………………………………………………………………………. | 67 |
مبحث دوم: قتلهای مرددبین عمدی وقتل غیرعمدی……………………………………………. | 70 |
گفتار اول: قتل بالغ توسط کودک (صغر)………………………………………………………………. | 70 |
گفتار دوم: جنون……………………………………………………………………………………………….. | 75 |
بند اول: نحوه احرازجنون……………………………………………………………………………………… | 76 |
بند دوم: آثارجنون………………………………………………………………………………………………. | 76 |
گفتار سوم: قتل دیوانه توسط عاقل……………………………………………………………………….. | 77 |
گفتار چهارم: قتل در حال مستی………………………………………………………………………….. | 78 |
بند اول: مستی از نظر میزان تأثیر بر دستگاه عصبی ………………………………………………… | 80 |
الف) مستی تام………………………………………………………………………………………………….. | 80 |
ب) مستی نسبی……………………………………………………………………………………………….. | 81 |
ج) مستی بر مبنای قصد شخصی مست……………………………………………………………….. | 82 |
د) مستی ارادی………………………………………………………………………………………………. | 82 |
ه) مستی غیر ارادی…………………………………………………………………………………………. | 85 |
فصل.سوم: احکام.وآثارکیفری ومدنی قتل عمد غیرمستوجب قصاص | |
مبحث اول: تبدیل قصاص به دیه به علت فرارقاتل………………………………………………… | 89 |
مبحث دوم: مجازات قتل فرزندتوسط پدر ……………………………………………………………. | 90 |
گفتار اول: قتل فرزندتوسط مادردرحقوِق ایران………………………………………………………… | 93 |
مبحث سوم: مجازات قتل به اعتقادمهدورالدم………………………………………………………….. | 94 |
گفتار اول: احکام قتل درفراش……………………………………………………………………………… | 96 |
مبحث چهارم: احکام قتل کافرتوسط مسلمان…………………………………………………. | 105 |
گفتار اول: قصاص مسلمانان و کفار در قانون قدیم………………………………………………. | 105 |
گفتار دوم: قصاص مسلمانان و کفار در قانون جدید ……………………………………………… | 106 |
گفتار سوم: احکام و مقررات مربوط ……………………………………………………………………. | 107 |
مبحث پنجم: احکام قتل دیوانه توسط عاقل ……………………………………………………………. | 109 |
مبحث ششم: حکم قتل عمدتوسط صغیر ……………………………………………………………… | 109 |
مبحث هفتم: قصاص وحفظ نظم وامنیت اجتماعی …………………………………………………. | 110 |
گفتار اول: قصاص و حفظ نظم و امنیت اجتماعی …………………………………………………. | 110 |
بند اول: حیات ناشی از اجرای قصاص ……………………………………………………………….. | 118 |
بند دوم: حیات ناشی از تشریع قصاص ……………………………………………………………….. | 119 |
بند سوم: قصاص و پیشگیری از انتقام فردی (تشفی مجنی علیه یا اولیای دم) …………… | 123 |
نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………….. | 128 |
پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………… | 131 |
منابع ومآخذ………………………………………………………………………………………………………. | 133 |
چکیده انگلیسی |
مقدمه
در بسیاری از موارد از طریق افراد جامعه و رسانههای جمعی و یا در سمینارهای تخصصی در خصوص عدم قصاص برخی افراد با توجه به انجام قتل عمد خوانده یا شنیده بودیم و این موضوع که چرا برخی افراد که مرتکب جرم قتل عمد شدهاند قصاص نمیشوند سئوال بسیاری از افراد جامعه است که در ذهن با آن کلنجار میروند.
در کتب فقهی و حقوقی و احادیث، قصاص به عنوان یکی از مجازاتهایی است که مقنن در تقسیم بندیهای بعمل آمده از انواع مجازات، در قانون مجازات اسلامی و در ماده 14 و 16 بدان اشاره کرده است در واقع مجازاتی که جانی بدان محکوم میشود و باید با جنایت وی برابر باشد که این جنایت میتواند منجر به قتل شود یا منجر به جراحت در فرد مجنی علیه گردد. اما همیشه قصاص در حق جانی اجرا نمیگردد چرا که مواردی در قانون پیش بینی شده است که بنا به شرایط خاصی قصاص ساقط میگردد.
لذا در این تحقیق به طور مبسوط به بررسی مفهوم لغوی و اصطلاحی حقوقی و فقهی قتل عمد و قصاص، دلایل رافع و شرایط عدم قصاص قاتل از دیدگاه اهل سنت و امامیه و همچنین حقوقدانان و تطبیق نظریات فقها و حقوقدانان اهل سنت و امامیه و چرایی عدم قصاص و نتیجه آن بر امنیت اجتماعی مورد بحث قرار گرفته است.
الف: بیان مسئله
تشریع مجازات قصاص یک گام بسیار مهم در ایجاد یک نظام کیفری عادلانه و به دور از هرگونه افراط و تفریط است.
از سویی عدم قصاص قاتل در جامعه باعث جریتر شدن مجرمین میگردد. مهمترین هدفی که برای اعمال مجازات بیان شده، بازداشتن و جلوگیری از وقوع مجدد جرم در جامعه است. جرمی که اتفاق افتاده و عملی که مربوط به گذشته است و بدی حاصل از آن را غالباً نمیتوان از بین برد، در حالی که از جرائم بعدی میتوان جلوگیری کرد و به همین دلیل پیشگیری از جرم، هدف اصلی مجازات و توجیه عمده آن به حساب میآید.
مواردی که قصاص ساقط میشود گاهی مربوط به شخص قاتل و گاهی مربوط به شخص مقتول و گاهی هم به تصمیم اولیاء دم مربوط میشود. برای اینکه بتوان قاتل را در برابر مقتول قصاص نمود لازم است شرایطی در قاتل و شرایطی هم در مقتول باشدکه در این رساله این شرایط را بیان کردیم.
اهم مباحث این تحقیق بررسی قتلهای عمد بدون قصاص میباشد یعنی قتلهای عمدی که در آن بنا به عللی قاتل قصاص نمیشود و ملزم به پرداخت دیه میگردد یا تعزیر میشود و در مبحثی دیگر نقش عدم قصاص در تأمین امنیت اجتماعی مورد بررسی قرار میگیرد.
ب: پرسشهای تحقیق
در این پایان نامه ضمن بیان دیدگاههای امامیه و اهل سنت و حقوق ایران در مورد قتل عمد غیر قصاص، سؤالات مختلفی مطرح شده است و در حد امکان و به فراخور بضاعت نگارنده پیشنهادات و جوابهایی به آن داده شده است که بخشی از این سؤالات عبارتند از:
1 ) قصاص در چه مواردی ساقط میگردد و آثار و احکام آن چیست؟
2 ) در قتل عمد غیرقصاص مجازاتهای اعمال شده تا چه میزان تأمین کننده نظم اجتماعی هستند؟
ج: فرضیههای تحقیق
1 ) مواردی که قتل عمد محقق میشود ولی موجب قصاص نیست شامل قتل فرزند توسط پدر، قاتل دیوانه و نابالغ، مقتول دیوانه، محقون الدم بودن مقتول و قتل در بیهوشی و خواب و … میباشد.
2 ) مجازاتهای مقرر شرعی و قانونی متفاوت است در پارهای از موارد مانند مجازات پدر بخاطر قتل فرزند یا قتل کافر توسط مسلمان تأمین کننده نظم اجتماعی نیست.
هدف اصلی این پژوهش بیان این مطلب است که هر قتل عمدی مشمول قصاص نمیشود و قاتل برای قصاص شدن باید دارای شرایطی باشد که بیان خواهد شد و گاهی انسانها برای دفاع از ناموس و جان خود مجبور به انجام قتل میشوند که یقیناٌ نباید قصاص شوند و برعکس، قصاص این افراد نشانه عدم عدالت و امنیت اجتماعی است.
شیوهای که در تدوین این پایان نامه مورد استفاده قرار گرفته روش تحقیق توصیفی است که با استفاده از منابع در اختیار از امامیه و اهل سنت، دیدگاههای فقهای اسلامی با حقوق موضوعه ایران پیرامون موانع قصاص تطبیق داده شده است.
ز: سابقه تحقیق
در خصوص قتل عمد غیر قصاص تاکنون تحقیقات جامع و مانعی صورت نگرفته است و به صورت پراکنده و جسته و گریخته مطالبی به رشته تحریر درآمده است. در یک تقسیم بندی کلی میتوان تحقیقات مذبور را به سه دسته کتب، مقاله و پایان نامهها طبقه بندی کرد.
الف ) کتب
مهمترین کتابهایی که در این زمینه به رشته تحریر درآمده است عبارتند از:
- ترمینولوژی حقوق تألیف آقای محمد جعفر جعفری لنگرودی که در سال 1388 تجدید چاپ شده است و اصطلاحات حقوقی و معانی از آن استخراج گردیده است و بهره کافی از آن در این تحقیق برده شده است.
- قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی تألیف آقای عباس زراعت در سال 1384 تجدید چاپ گردیده است و در استفاده از مادههای قانونی از آن بهره برداری شده است.
- آموزش و تحقیقات قوه قضائیه نشر قضا 1384، که به شبهات ایجاد شده در خصوص قتل عمد غیر قصاص از سوی قضات پاسخهایی را ارائه نموده است.
- اندیشه قضایی تألیف آقای محمد رضا دلاوری که به بررسی و تحلیل اندیشهها و تفکرات امامیه و اهل سنت در خصوص قتل عمد غیرقصاص پرداخته است.
- مقالات:
- قتل غیر عمد نوشته زهرا السادات قرشی که به بررسی انواع قتل بالاخص قتل غیر عمد و مجازات آن پرداخته است که در این تحقیق در بخش قتل غیر عمد از آن بهره برداری شده است.
- پیرامون قتل غیرمسلمان نوشته اسماعیل حسینی که در بخش قتل مرتد و عدم قصاص قاتل بدان اشاره شده و بهره گرفته شده است.
- دست نوشتههای دکتر شاه ملک پور که به موضوع قتل عمد غیرقصاص پرداخته است.
- پایان نامه:
- قصاص و موانع آن و عوامل رفع مسئولیت اثر قدیسه میرزایی
و: ساختار
در ابتدای پایان نامه، کلیات بحث قتل عمد غیر قصاص که شامل معنا و تعریف و تاریخچه قتل عمد و قصاص توضیح داده شده است.
پژوهش حاضر مشتمل بر سه فصل است که فصل اول شامل دو مبحث و چهار گفتار با موضوع بررسی قتل، قتل عمد، قصاص، دیه از دیدگاه اهل سنت و امامیه و حقوق ایران و در مبحث دوم فصل اول به بررسی پیشینه تاریخی قتل عمد در دوران قبل و بعد از اسلام پرداخته شده است.
فصل دوم نیز شامل دو مبحث و هشت گفتار به بررسی موارد مستقیم و مردد قتلهای عمدی غیر مستوجب قصاص پرداخته شده است.
در فصل سوم که شامل هفت مبحث است به بررسی احکام و آثار کیفری و مدنی قتل عمد غیر مستوجب قصاص و تأثیر آنها در امنیت اجتماعی پرداخته شده است و در پایان پس از نتیجه گیری به منابع و ماخذ مورد بهره برداری در این پژوهش اشاره شده است.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.