پایان نامه مجازات اعدام و فلسفهی تشریع آن
چکیده:
رسالهٔ حاضر با عنوان «مجازات اعدام و فلسفهٔ تشریع آن» به بررسی مجازات اعدام در اسلام و بیان فلسفه و حکمت تشریع آن مطابق با فقه کیفری اسلام میپردازد. برای نیل به این منظور، رساله در سه فصل تنظیم شده است. در فصل نخست، مفاهیم و کلیات بحث مطرح شده است و در فصل دوم، انواع مجازات اعدام بنابر جرایمی که منجر به صدور این حکم میگردد مطرح گشته است. در فقه کیفری اسلام این مجازات در سه محور مطرح شده است. نخست اعدام از باب قصاص در جنایتهای منجر به سلب حیات قربانی، دوم اعدام در جرائم حدی و سوم اعدامهای حکومتی. در هر یک از محورهای فوق شرایطی که منجر به صدور حکم اعدام میگردد، تا آن جا که به فهم ما در ماهیت جرائم و چرایی صدور حکم اعدام برای آنها کمک میکند، مطرح شده است. در فصل سوم و آخرین فصل نیز، فلسفهٔ تشریع این حکم مطرح شده است. پس از بیان رویکردی کلی اسلام در باب فلسفهٔ مجازات، فلسفهٔ مجازات اعدام در پنج محور عدالت، بازدارندگی، حفظ نظم اجتماعی، تشفی و انتقام و تهذیب مجرم مورد بحث قرار گرفته است.
واژگان کلیدی: مجازات اعدام، فلسفه تشریع اعدام، فلسفه قصاص، فلسفه حدود.
فهرست محتوا
فهرست عناوین
پیشینه طرح فلسفه احکام درفقه. 11
4/1. زنای غیر مسلمان با زن مسلمان. 24
1/2.محاربه و افساد فی الارض…. 27
گفتار دوم: اعدامهای قصاصی.. 37
الف)تساوی در موقعیت اجتماعی.. 40
د) انتفای رابطهی پدر و فرزندی.. 44
گفتار سوم: اعدامهای از باب حکومتی.. 47
2/1. قیام در مقابل محاربه و افساد فی الارض…. 52
فلسفهی تشریع مجازات اعدام در اسلام 60
تامین عدالت در مجازات اعدام 65
عدالت در اعدامهای مرتبط با جرایم جنسی.. 69
گفتار دوم: حفظ نظام اجتماعی.. 72
گفتار سوم: پیشیگری از جرائم. 87
پیشگفتار
مجازات اعدام در حقوق موضوعه و حقوق اسلامی شدیدترین نوع مجازات است زیرا سالب حیات مجرم یعنی مهمترین و باارزشترین حق فطری او میباشد. نظرات و اقدامات پیرامون مجازات اعدام چنان متناقض است که برخی اجرای آن را حتی در مورد شدیدترین جرائم مانند نسلکشی و جنایات جنگی جایز نمیدانند و برخی دیگر با تأکید بر ضرورت و مشروعیت اعدام، اجرای آن را در راستای تحقق عدالت، حفظ نظم و امنیت و پیشگیری از جرائم لازم میدانند. هیچیک از دغدغههای حقوق بشری تاکنون مانند مسأله ابقاء یا الغاء اعدام بحثبرانگیز نبوده است. در بررسی جایگاه مجازات اعدام در جهان معاصر، روندی به سوی لغو این مجازات مشاهده میشود تا جایی که بسیاری از کشورها (عمدتاً کشورهای غربی) با ادعای حمایت از حقوق بشر، مجازات اعدام را از قوانین خود حذف کردهاند. از سوی دیگر این مجازات در برخی کشورها به ویژه کشورهای اسلامی همچنان اجرا میشود و مهمترین و بازدارندهترین مجازات تلقی میگردد که به اعتقاد این کشورها ناقض حقوق بشر هم نیست. رسالهٔ حاضر، به بررسی مجازات اعدام در فقه اسلامی و بیان فلسفهٔ تشریع آن، میپردازد تا دیدگاه اسلام در این باب روشن شود و قضاوت در بارهٔ آن، بر اساس اشراف نسبتاً کاملی بر دیدگاه اسلام و جوانب مساله باشد.
فصل اول
کلیات و مفاهیم
1. کلیات:
پیش از بیان مفاهیم، ابتدا کلیات این رساله تحت عناوین ذیل مطرح میگردد:
1/1. بیان مساله
وقوع جرائم در هر جامعهای اجتنابناپذیر است. با توجه به همین مساله، نظام قانونی جامعه مجازاتهایی را برای حفظ نظم و ارزشهای عمومی در نظر میگیرد. از زمانی که بشر به زندگی مدنی روی آورد، نظام کیفری و جزایی به عنوان یکی از ارکان حافظ نظم مدنی مطرح بوده است. این نیاز امروزه نیز مرتفع نشده است و علی رغم پیشرفت بشر در عرصههای مختلف، طبیعت سودجو و خود محور انسان همچنان موارد مختلفی از تجاوز و تعدی به حقوق دیگران و نقض و سرکشی در برابر قوانین و مقررات عمومی را در تمامی جوامع به وجود میآورد. در این میان، برخی از این جرائم چنان بزرگ و نابخشودنی هستند که مجازات اعدام را در پی دارند. اگر چه مجازات اعدام دیرزمانی است که در میان بسیاری از ملتهای جهان متداول و مرسوم بوده است و هنوز نیز در بسیاری از کشورها اجرا میگردد، لکن رویکردهای جدید حقوقی، به خصوص متأثر از رویکردهای اومانیستی و حقوق بشری، نگرش مثبتی به مجازات اعدام ندارند.
دین مقدس اسلام به عنوان شریعتی کامل و خاتم ادیان و شرایع گذشته مطرح است که برای تمامی عرصههای حیات اجتماعی انسان طرح و برنامه دارد. در بخش نظام جزایی و کیفری نیز این دین دارای سلسله قوانین کامل و جامعی است که با نگاه به ابعاد مختلف هستی انسان و با در نظر داشت شرایط و اقتضائات زندگی مادی و اجتماعی، قوانین مترقی و همه جانبهای را وضع کرده است تا هم نیازهای حیات اجتماعی و دنیایی انسان را پوشش دهد و هم موجبات سعادت اخروی و ابدی او را فراهم سازد. از جمله مجازاتهای در نظر گرفته شده در شریعت مقدس، مجازات اعدام است. آن چه مسالهٔ این نوشتار را تشکیل میدهد ترسیم موارد تشریع مجازات اعدام و نیز بیان فلسفه و حکمت تشریع این حکم در شرع مقدس است.
2/1. سؤال اصلی تحقیق
با توجه به آن چه در بخش بیان مساله عنوان شد، سؤال اصلی و محوری که این رساله به دنبال پاسخ دادن به آن است، این گونه قابل تقریر است:
موارد مجازات اعدام کدام است و فلسفهٔ تشریع آن چیست؟
3/1. سؤالات فرعی تحقیق
برای پاسخ دادن به سؤال اصلی این رساله، نخست باید برخی سؤالات دیگر را پاسخ دهیم. روشن شدن جواب سؤال اصلی در گرو روشن شدن پاسخ به سؤالات ذیل است:
- مفهوم اعدام و مفاهیم مشابه و یا مرتبط با آن در نظام جزایی اسلام کداماند و به چه معنا میباشند؟
- در نظام جزایی اسلام، مجازات اعدام در چه مواردی در نظر گرفته شده است؟
- فلسفهٔ تشریع مجازات اعدام در موارد مختلف، چیست؟
4/1. ضرورت تحقیق
مجازات اعدام یکی از مواردی است که در تمامی نظامهای جزایی همواره مورد بحث و کنکاش بوده است. با توجه به رواج دیدگاههای حقوق بشری امروزه مجازات اعدام با چالشهای بیشتری مواجه شده است. بسیاری از کشورهایی که پیش از این مجازات اعدام در آنها وجود داشته، امروزه یا ناچار به حذف این مجازات شدهاند و یا عملاً، از اجرای آن سر باز میزنند. بر همین اساس، یکی از اتهاماتی که به شرع مقدس اسلام وارد میشود و برخاسته از نگاههای غربزدهٔ تحت تأثیر اندیشههای اومانیستی و حقوق بشری است، متهم ساختن نظام جزایی آن به خشونت و عدم رعایت کرامت انسانی است. بر همین اساس، بیان فلسفهٔ تشریع مجازات اعدام و نقش آن در حیات طیب و طاهر انسانی و حراست از ارکان جامعه، دارای ضرورتی انکارناپذیر است.
5/1. پیشینهٔ تحقیق
متون و منابعی را که به عنوان پیشینهٔ تحقیق برای رسالهای با عنوان «مجازات اعدام و فلسفهٔ تشریع آن» بر شمرد، در چند گروه میتوان طبقهبندی کرد. نخست منابعی که به بیان مجازاتها و جرائم در سیستم کیفری اسلام پرداختهاند و جرائم و مجازاتهای مطرح شده را، اعم از آن که اعدام باشد و یا مجازاتهای سبکتر، مورد بحث قرار دادهاند. کتابهایی که به بحث دربارهٔ حدود و تعزیرات در شرع مقدس پرداختهاند و یا با نگاه حقوقی آن را مورد بررسی قرار دادهاند در این گروه جای میگیرند. عمدهٔ آثاری که در این رده قرار دارند، بیشتر به بیان مواردی که در شرع و قانون جرم مستحق مجازات تلقی میشود و مجازاتهای در نظر گرفته شده برای آنها و مباحث دیگری همچون نحوهٔ اثبات آنها، شرایط اجرای مجازات و … پرداختهاند و کمتر به مباحث فلسفهٔ تشریع مجازاتهای مذکور نظر داشتهاند. مضاف بر این که در این آثار تمرکزی بر بحث مجازات اعدام وجود نداشته است.
برخی دیگر از آثار، بر مباحث خاصی از مجازاتهای مذکور تمرکز کردهاند. مثلاً مجازاتهای حدی، مجازاتهای قصاصی و یا مجازاتهای مرتبط با جرائم جنسی و یا مجازاتهای مرتبط با جرائم امنیتی. در این آثار نیز کمتر عنایتی به مباحث فلسفهٔ تشریع مجازات اعدام وجود داشته است.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.