پایان نامه واکسن و ایمن سازی
مقدمه:
كليات واكسيناسيون
هر گونه اقدامي كه به منظور جلوگيري از بروز عفونت و يا تخفيف شكل طبيعي بيماري در فردي با تجويز آنتي بادي يا آنتي ژن بعمل آيد ايمن سازي گفته مي شود .
با تزريق عضلاني يا وريدي آنتي بادي ايمني غير فعال يا انتقالي ايجاد مي گردد . دوام اين نوع ايمني كوتاه است و بستگي به نيمه عمرآنتي بادي در بدن فرد دريافت كننده دارد و اين مدت در حدود 3 تا 4 هفته مي باشد .
در صورت تجويز آنتي ژن كه شامل ميكرو ارگانيسم ضعيف شده ، كشته شده و يا اجزاء آن مي شود دستگاه ايمني فرد دريافت كننده تحريك و به طور فعال آنتي بادي توليد مي كند . ايمني بدست آمده در اين حالت را ايمني فعال گويند . دوام اين نوع ايمني ، طولاني تر از نوع غير فعال است .
ايمن سازي فعال يا واكسيناسيون
واكسيناسيون اقدام بسيار مهم و با ارزشي است كه به وسيله آن با هزينه كم مي توان از ابتلاء به بيماريهاي عفوني جلوگيري كرد . با اجراي برنامه واكسيناسيون همگاني در جهان ، شيوع بسياري از بيماريهاي خطرناك در بين شيرخواران ، كودكان و بالغين كاهش بارزي پيدا كرده است به طوري كه اكنون شيوع بيماريهاي خطيري چون ديفتري ، كزاز ، سياه سرفه ، سرخك و فلج كودكان با واكسيناسيون همگاني با موفقيت كنترل و در بسياري از كشورها عملاً
به حداقل ميزان خود رسيده است ، يا ببيماري آبله كه با واكسيناسيون همگاني و پيگيري جهاني ريشه كن شده است .
براي بيش از 20 بيماري انسان ، اكنون واكسن تهيه شده است كه تعدادي از آنها بطور همگاني و بقيه در شرايط خاصي ، مورد استفاده قرار مي گيرند .
تصميم براي تهيه و استفاده از واكسن ، جهت يك بيماري بر اساس نتيجه موازنه دو موضوع ، يكي ميزان احتياج به واكسن و ديگري خطرات و عوارض ناشي از آن گرفته مي شود .
ميزان اثر پيشگيري كننده واكسن يك بيماري ، از مقايسه تعداد مبتلايان دو گروه افراد واكسينه شده و نشده اي كه به طور تصادفي در معرض بيماري قرار مي گيرند بدست ميآيد .
موثرترين واكسنها آنهائي هستند كه مكانيسم پيشگيري حاصل از مرحله بهبودي در شكل طبيعي بيماري را تقليد كنند .
رابطه بين نوع واكسن با ايمني حاصل
واكسن هاي با اجرام زنده كه از قدرت بيماريزايي آنها كاسته شده است ، معمولاً با دو واحد مي توانند ايمني موثر و طولاني نسبت به واكسن هاي كشته شده ايجاد كنند . اين واكسن ها علاوه بر سيستم ايمني هومورال سيستم ايمني سلولي را نيز تحريك مي نمايند ، اين نوع واكسنها تمايل دارند واكنشهاي مشابه شكل طبيعي بيماري به خصوص در افراد با نقص ايمني را ايجاد كنند .
براي اينكه با واكسنهاي كشته شده ايمني كافي و بمدت طولاني بدست آيد ، بايستي اين واكسنها ابتدا در چند نوبت تزريق گردند و براي جلوگيري از كاهش سطح آنتي بادي و ادامه ايمني اغلب لازم است كه تزريق واكسن در آينده يادآوري شود .
تاريخچه واكسيناسيون
جان ميليونها نفر با استفاده از پني سيلين ، سولفاتيل آميد و داروهاي باكتري كش مشابه نجات يافته است . اما شايد با اثر پيشگيري كننده ايمن سازي – كه از ديگر اكتشافات تصادفي است – جانهاي بيشتري نجات يافته باشند . تا بيش از سده نوزدهم يكي از بزرگترين بلايايي كه دامن گير بشر مي شد آبله بود . تنها دو بيماري ،يعني طاعون و مالاريا ، به اندازه آبله قرباني داشته اند . چگونگي مبارزه با مالاريا با استفاده از كينين و داروهاي ضد مالاريا انجام مي شد حشره كشها نيز در حذف پشه هاي ناقل بيماري مفيد واقع شدند . پس از آنكه مشخص شد عامل انتقال طاعون كك هاي بدن موش هستند ، اين بيماري نيز سرانجام در مناطق توسعه يافته جهان با انجام اقدامات بهداشتي مهار شد . شهرت ادوارد جنر بدليل آشنا كردن جهانيان با واكسني است كه جان ميليونها نفر را از مرگ شوم ناشي از آبله رهانيده و چندين ميليون نفر ديگر را از ظاهر زشت و وحشتناكي كه بر اثر ابتلاء به اين بيماري ايجاد مي شود ، نجات داده است . جنر واكسن خود را
در پي كار طولاني و طاقت فرسا در آزمايشگاه كشف نكرد . در 19 سالگي شيردوشي به او گفته بود . كه هرگز به آبله مبتلا نخواهد شد ، چون قبلاً به آبله گاوي مبتلا شده بود . بعدها وقتي جنر پزشك شد و به بي فايده بودن تلاشهايش براي درمان اين بيماري پي برد ، جمله آن شيردوش را به خاطر آورد . او تحقيق كرد و دريافت شيردوشان تقريباًهرگز ، حتي وقتي از مبتلايان به آبله پرستاري مي كنند ، دچار آبله نمي شوند . به نظرش رسيد كه آبله گاوي را به افراد تلقيح كند ، تا آنها را از ابتلا به بيماري مرگبارتر آبله مصون سازد . اين بخت ياري حقيقي بود . بدون اينكه زحمتي بكشد ، دريافت كه آبله گاوي باعث ايمني در برابر آبله مي شود . قوه تشخيص او به اندازه اي بود كه توانست به ارزش اين حقيقت پي ببرد و از آن استفاده كند ادوارد جنر به سال 1749 در بركلي از توابع گلاسترشر انگلستان به دنيا آمد . شش ساله بود كه پدرش يك روحاني مسيحي ، درگذشت وبرادر بزرگترش مسئوليت تربيت او را به عهده گرفت تحصيلات ابتدائي خود را در مدارس محلي گذراند ،و در آنجا به تاريخ طبيعي علاقمند شد . تحصيل طب را زير نظر دانيل لادلو ، از جراحان سادبري آغاز كرد . در اين هنگام بود كه شيردوش ، رابطه بين آبله گاوي و آبله را برايش تعريف كرد . جنر در سال 1775 در زمينه عقايد روستائيان گلاسترشر درباره آبله به تحقيق پرداخت و دريافت كه دو نوع آبله گاوي وجود دارد ، و فقط يكي از آنها پيشگيري مي كند . همچنين تائين كرد كه نوع موثر آبله گاوي تنها وقتي اثر محافظتي دارد كه در مرحله خاصي از بيماري منتقل شود .
او براي آزمودن نظريه اش مقداري از مايع درون تاولهاي دست شيرفروشي را كه به آبله گاوي مبتلا بود بيرون كشيد و آن را به لندن برد و با دقت مايع آبله را به پسركي تلقيح كرد و همان طور كه جنر پيش بيني كرده بود پسرك به آبله دچار نشد . جنر از واژه واكسيناسيون استفاده نكرد ، بلكه به جايش لفظ مايه كوبي يا ((واريوله واكسينه ))را به كار برد معناي لغوي اصطلاح لاتيني اخير ((تاولهاي ريز گاو )) است . تا حدود يك قرن بعد ، مايع كوبي جنري آبله گاوي ، تنها روش ايمن سازي عليه بيماري بود . در سال 1880 لويي پاستور براي ايمن سازي مرغان عليه وبا ، كه در يك همه گيري ، 10% طيور فرانسه را از بين برده بود ، روشي ابداء كرد . او باكتري ايجاد كننده اين بيماري را جدا سازي كرد و با كشت شكل ضعيف شده و تلقيح آن به مرغان آنها را نسبت به حمله مرگبار بيماري ايمن ساخت . اصول كلي روش پاستور با روشي كه جنر براي مايع كوبي با آبله گاوي ابداع كرد يكي بود . قبل از آنكه ويروس آبله به شكل آبله گاوي به شيردوش منتقل شود ،در بدن گاو ضعيف شده بود . در سال 1881 ،پاستور با روي آوردن به سياه زخم كه از بيماريهاي گاو و گوسفند است ، باسيل آن را جدا كرد . او اين باكتري را در دمايي بالاتر از دماي بدن حيوان كشت داد تا مايعي براي تلقيح تهيه كند كه موجب حمله خفيف سياه زخم در جانور شود ، و حيوان را براي روزي كه دچار حمله شديد بيماري مي شود ، ايمن سازد . همان طور كه خود پاستور گفت ، او براي ارج نهادن به شايستگي و خدمات مهم يكي از بزرگترين انگليسيان ، يعني جنر واژه واكسيناسيون را به طور كلي براي روش مايع كوبي پيشگيري كننده وضع كرد . چهار سال بعد پاستور واكسني براي بيماري كه در حيوانات هاري و گاه در انسان آب گريزي خوانده مي شود ، ابداع كرد . پژوهش هاي پيش گامانه پاستور ، كه بر كشف بخت يارانه جنر مبتني بود ، ايمن سازي را به دانش بسيار كارآمد تبديل كرد ، و زمينه را براي وقوع انقلابي در مهار بيماريهاي عفوني آماده ساخت . شايد گذشته از كشف آنتي بيوتيكها ، هيچ اكتشافي چنين تاثير عميقي بر سلامت انسان نگذاشته باشد . به نوشته و . ر كلارك در پايه هاي تجربي ايمني شناسي معاصر (1986 ) گل سرسبد موفقيت ها در فرآيند ايمن سازي ريشه كني كامل آبله بوده است . در نيمه نخست اين قرن ،سالانه حدود 2 تا 3 ميليون مورد جديد گزارش مي شد .
در سال 1949 آخرين مورد آبله در ايالات متحده ، و در سال 1977 آخرين مورد تاييد شده سراسر جهان در سومالي گزارش شد .
واكسن چيست و چگونه توليد مي شود ؟
واكسن چيست ؟
موجود زنده ، مانند بدن انسان به خودي خود نيروي مقاومت و غلبه يافتن بر ميكروبها را دارد . اين حالت را ((مصونيت )) مي نامند . اما در برخي از موارد بايد بدن را از خارج كمك كرد ،تا چنين مصونيتي را پيدا كند . در بسياري از بيماريهايي كه از ويروس پديد مي آيند ، اگر انسان يك بار آن بيماري را بگيرد و خوب بشود ديگر در برابرآن مصونيت پيدا مي كند . مثلاًآبله ،سرخك و آبله مرغان از بيماريهايي هستند كه اگر يك بار انسان آنها را بگيرد ، براي هميشه از آنها مصونيت پيدا مي كند . يعني ديگر آنها را هرگز نخواهد گرفت . اما بيماريهاي ديگري مانند آنفولانزا ممكن است چند بار به سراغ انسان بيايند . پس براي رهايي از چنگ آنها مي آيند و به طور مصنوعي در انسان مصونيت ايجاد مي كنند . بدين طريق كه ويروس ضعيف شده آن بيماري را به بدن تزريق كرده ، انسان را دچار يك حالت خفيفي از آن بيماري مي نمايند . ولي چون اين بسيار ضعيف است ، انسان به زودي بهبودي مي يابد و پس از بهبودي كامل براي يك مدت طولاني در برابر آن مرض ، مصونيت مي يابد . واكسن زدن يعني تزريق ويروس ضعيف يك بيماري به بدن .
واكسن داراي ميكرب بيماري است كه البته آن را ضعيف و بيآزار ساخته اند واكسن از پي تزريق در بدن انسان ((پادزهر)) درست مي كند كه با ويروس بيماري وارد نبرد مي شوند و آنها را خنثي مي كنند .
طرز ساختن واكسن چگونه است ؟
واكسن را اين گونه مي سازند : نخست حيواني را عمداً دچار بيماري مورد نظر مي كنند . سپس ويروس آن بيماري را از بدن حيوان مزبور جدا مي سازند . مجدداً اين ويروس را به حيوان ديگر تزريق مي كنند و پس از بيمار شدنش ، باز ويروس را از بدنش جدا مي سازند . آنقدر اين عمل را تكرار مي كنند تا به قدري ويروس ضعيف گردد كه اگر آن را به بدن انساني تزريق كنند نه تنها او را بيمار نكند ، بلكه برايش مصونيت هم پديد آورد . راه ديگر واكسن سازي اين است كه آن را از ويروسهاي مرده يا بي فعاليت بدست مي آورند . با تزريق اين نوع واكسن ، بدن مشغول ساختن پادزهر مي شود و خود را آماده دفاع در برابر ميكروب اصلي مي كند . براي بيماري خواب و آنفولانزا از اين روش استفاده مي كنند . و بالاخره گاهي هم خود ويروس را بي آنكه ضعيفش گردانند از راه پوست به بدن تزريق مي نمايند . آن گاه چون ويروس از راه غير طبيعي وارد بدن گرديده ، باز در آن ايجاد مصونيت مي كند . طرز عمل واكسنها مزيت ايمن سازي بر سرم درماني ، در طول مدت حفاظت از طريق مايع كوبي است . واكسنها ،علاوه بر توليد فعال پابتنهاي در گردش ، در موارد خاص ،و در هنگام بروز آلودگي هاي بعدي سريعاً موجب واكنش ليمفوسيتها گرديده و دستگاه حساس ايمني را طوري سامان مي دهد كه مي تواند نسبت به حمله اجرام خارجي واكنش سريع نشان دهد ، اين نوع واكنش را پاسخ يادآور يا خاطره اي مي نامند . براي سهولت امر ، مي توان واكسنها را به دو دسته مشخص تقسيم نمود :
الف ) واكسنهاي باكتريايي
1 ) واكسنهاي زنده تخفيف حدت يافته : ب . ث . ژ
2) واكسنهاي كشته : سياه سرفه ، حصبه ، وبا
3) نازهر (توكسوئيد): ديفتري ،كزاز
4) واكسنهاي پلي ساكاريدي : مننگوكوكسي C,A ، پنوموكوكسي
ب ) واكسنهاي ويروسي
1) واكسنهاي زنده تخفيف حدت يافته : فلج اطفال خوراكي ،سرخجه ، سرخك ، اوريون ،تب زرد
2) واكسنهاي كشته كامل : آنفولانزا ، فلج اطفال تزريقي ، هاري
3) واكسنهاي كشته (بخشي از پادگن ): هپاتيت ب
توكسوئيدها فقط در قبال اگزوتوكسينها ايجاد ايمني مي كنند و كيفيت آنها به لحاظ خلوص و قابليت انحلال پادگن بسيار عالي است . ايمني خلطي حاصل از آنها نيز به سادگي قابل اندازه گيري است .
در واكسنهاي باكتريايي كه از ياخته كامل استفاده مي شود ، پادتن هايي توليد مي شوند كه بعضي ازآنها احتمالاً جزء اپسونينها هستند . اين واكسنها نقش يك ادجووان (ياور) را دارند و همراه با ديگر واكسنها موجب افزايش پاسخ ايمني مي شوند . در مورد ب . ث . ژ وضعيت فرق مي كند اين واكن بيشتر ايجاد ايمني سلولي مي كند و پادتن خلطي قابل اندازه گيري توليد نمي نمايد . اين حالت از ايمني سلولي همراه با افزايش حساسيت تاخيري است كه از طريق آزمون حساسيت به توبركولين اندازه گيري مي شود .
واكسن آبله (ويروس واكين) كه قديمي ترين واكسن ويروسي است پس از تزريق به انسان به علت قرابت پادگني ، ايجاد ايمني عليه آبله (ويروس واريول) مي كند ايمني واكسن عمدتاً از نوع سلولي است و به طور كلي پاسخ پادتني ضعيف است .
استفاده از واكسنهاي زنده تخفيف حدت يافته در افراد مبتلا به نقص دستگاه ايمني سلولي رسماً ممنوع است .
ساير واكسنهاي ويروسي زنده يا تخفيف حدت يافته ، ايجاد ايمني خلطي همراه با پادتن هاي درگردش مي كند كه به روشهاي متداول سرم شناسي نظير سرونوتراليزاسيو ،واكنش ممانعت از هم اگلوتيناسيون ،بررسي ايمني به كمك مواد راديو ايزو تپ ،اليزا و غيره قابل اندازه گيري است . آزمون هاي افزايش حساسيت تاخيري بعضاًدال بر ايمني با واسطه سلولي است .
بعضي واكسنها نظير واكسن خوراكي فلج اطفال يا واكسنهايي كه از طريق بيني تجويز مي شوند ،علاوه بر ايمني خلطي ، ايجاد ايمني موضعي مي نمايند و بدنبال آن ايمونوگلو بولين نوع A توليد مي شود كه موجب ايمني موضعي بسيار قوي خواهد شد و از دخول ويروس از طريق آن مجاري جلوگيري خواهد كرد . نهايتاً،واكسنهاي مننگوكوكسي C,A ، و پنوموككسي پلي والان بر اساس نوع كپسول و پلي ساكاريد موجود در واكسن ،ايجاد پادتن اختصاصي مي نمايند .
1) آّبله :
بيماري ويروسي حاد بسيار واگيري است كه توسط Variola virus ايجاد مي شود . در مرحله مقدماتي با علائم غير اختصاصي به صورت تب ،سردرد ، كمر درد ، استفراغ و گاهي تشنج به ويژه در كودكان شروع مي شود و بعد از آن بثورات جلدي بروز مي نمايد . ابتدا بثورات آبله به صورت Rash (لكه هاي سرخرنگ) مي باشد كه گرايش به مركز دارند و پشت سرهم چند مرحله را به ترتيب سرخ دانه ، چرك دانه و پوست اندازي را گذرانده و جاي جوش بر جا مي ماند .
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.