پایان نامه افراز منافع و دیون در حقوق ایران و فقه امامیه
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- مقدمه………………………………..……..……….…………………………………………1
- فصل نخست: کلیات…………………………………………………………………………………………………………………….…6
- مبحث نخست: مفهوم منفعت، افراز دیون و مفهوم ماهیت مالکیت مشاعی و چگونگی تصرف در آن …..………..……8
- گفتار نخست: مفهوم منفعت وچگونگی تصرف در آن………………………………….……..….……8
- بند نخست: مفهوم منفعت ……………..……….…..……………………………………..…….9
- بند دوم: مفهوم افراز دیون……………………………………………………………………………………………………………………………11
- بند سوم: مفهوم تصرف …………………………………………………………………..……14
- گفتار دوم: مفهوم مالکیت مشاعی و ماهیت آن ……….…………………………..…………….…………21
- بند نخست: مفهوم مالکیت مشاعی………..………………….….………………………………………….22
- بند دوم: ماهیت فقهی و حقوقی مالکیت مشاع…… ……………..………….……..………… ……23
- مبحث دوم: مفهوم تقسیم و افراز و بررسی عناوین همسو……………………………………………………..………….25
- گفتار نخست: مفهوم تقسیم…………………………………..……..………………..……………..26
- بند نخست: تعریف تقسیم……..…..…….……………………..….………………….………26
- بند دوم: انواع تقسیم……..……….…………….………..……………..……..…………….27
- بند سوم: روش تقسیم………..……………….…………….……………………..………….27
- بند چهارم: شرائط اساسی تقسیم………..…..……..…….………………………………..…………..29
- گفتار دوم: مفهوم افراز منافع و مهایات…………………………………………………………..……………………………………….35
- بند نخست: مفهوم افراز و تفکیک….………..……………………………………………………………………………………………….35
- الف- مفهوم تفکیک ……..…………………………..…………………..…..………………….35
- ب- مفهوم افراز …………………………………………….…………..…….……………….36
- عنوان صفحه
- ج-تفاوت افراز وتفکیک……..……………………………..………………………………………………………………..38
- د- چگونگی افراز و تفکیک…….……..………….……………………………………………..……39
- بند دوم: مفهوم و اقسام مهایات………………………………………………………………………………………………………………………………40
- الف- مفهوم مهایات..…..…………..…………… ………….…………………………………………………………..…40
- ب- اقسام مهایات….………………….… ………………………………………………………..……….42
- فصل دوم: ماهیت حقوقی افراز و انطباق آن بر سایر نهادهای حقوقی مشابه ………………………..44
- مبحث نخست: ماهیت افراز در حقوق و فقه امامیه ………….………………………………………….46
- گفتار نخست: ماهیت افراز در فقه امامیه…..…………………..…………….…………….………..46
- گفتار دوم: ماهیت افراز در حقوق ایران ……………………………………………………………………………………..54
- بند نخست: افراز منافع در حقوق……………….……..…………….……………………….56
- بند دوم: بررسی آرا حقوقدانان در مورد افراز منافع ….…………………….……………..…….. 58
- مبحث دوم: افراز منافع و انطباق آن با نهادهای حقوقی مشابه……………..………………………………….60
- گفتار نخست: انطباق افراز با مالکیت زمانی ………………………………………………….…………………60
- بند نخست: مفهوم مالکیت زمانی…………………….…….…………….…………..……………61
- بند دوم: تاریخچه مالکیت زمانی ……………………………….………….……………………..62
- بند سوم: ماهیت مالکیت زمانی…………………………………………………………………………………………………………………………64
- گفتار دوم: انطباق افراز با اجاره و سایر نهادهای حقوقی……………………………………….……………….67
- بند نخست: انطباق افراز با اجاره ……………………………………………………………………………………68
- بند دوم: انطباق افراز منافع با نهادهای حقوقی مشابه ………..…………………………………………………………….80
- الف-افراز منافع وحق انتفاع…………………….……………………………………………………………………………81
- ب- افراز منافع و مهایات …………………..………………………………………………………………………….85
- ج- افراز منافع با عقد بیع……………….….………..……………………………………………………….87
- د- افراز منافع با عقد صلح……………………………………………………………………………………………………..89
- بند سوم: افراز دیون……………………………………………………………………………………………………………………………91
- فصل سوم: احکام و آثار افراز منافع …………………………………………………………………………………………………..94
- مبحث نخست: آثار و شرایط……………………………………………………………………………………………………………………………………95
- گفتار نخست: شرائط انعقاد قرارداد افراز منافع………………………………………………………………………………………………………………………….95
- بند نخست: شرائط عمومی………………………………………………………………………………………………………………………………………………….95
- بند دوم: شرایط اختصاصی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….96
- گفتار دوم: آثار قرارداد افراز منافع…………………………………………………………………………………………………………………………………………….98
- بند نخست: اثر عقد نسبت به طرفین………………………………………………………………………………………………………………………………….99
- بند دوم: اثر عقد نسبت به اشخاص ثالث ………………………………………………………………………………………………………………………..101
- گفتار سوم: انحلال قرار داد افراز منافع……………………………………………………………………………………………………………………………………..102
- بند نخست: اسباب انحلال…………………………………………………………………………………………………………………………………………………102
- بند دوم: اقاله …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….103
- بند سوم: انحلال ارادی یا فسخ قرارداد……………………………………………………………………………………………………………………………..103
- مبحث دوم: احکام، دعاوی و آیین دادرسی افراز منافع…………………………………………………………………………………………………………….104
- گفتار نخست: دعاوی افراز اعیان ……………………………………………………………………………………………………………………105
- بند نخست: افراز اعیان در مراجع اداری……………………………………………………………………………………………105
- بند دوم: افراز اعیان در مراجع قضایی………………………………………………………………………………………………106
- گفتار دوم: دعاوی افراز منافع ………………………………………………………………………………………………………………………108
- بند نخست: نمونهٔ کاربردی افراز منافع در قالب بیع زمانی………………………………………………………………………109
- الف- نظریات اداره کل حقوقی و تدوین قوانین قوه قضائیه…………………………………………………………………………110
- ب – نمونه پرونده قضائی:………… ………………………………………………………………………………………………………..111
- ج – رأی دادگاه:…………………………………………………………………………………………………………………………………113
- د- تحلیل رأی دادگاه:………………………………….………………………………………………………………………………………..114
- بند دوم: نمونه کاربردی افراز منافع در قالب اجاره زمانی ………………………………………………………………………………………..115
- الف – نظریه اداره کل حقوقی و تدوین قوانین قوه قضائیه……………………………………………………………………………117
- ب- نمونه پرونده قضائی………………………………………………………………………………………………………………………………….119
- ج- رأی دادگاه:…………………………………………… ………………………………………………………………………………………..119
- بند سوم: نمونه کاربردی افراز منافع در قالب صلح زمانی منافع:……… ………………………………………………………………………120
- الف– نمونه کاربردی……………………………………………………………….……………………………………………………121
- ب- نمونه پرونده قضائی:………….……………………………………………………………………………………………..123
- ج–رای دادگاه.….….………………………………………………………..………………………………………………………124
- نتیجه…….………………………………………………………………………………………………………..125
- نظر پیشنهادی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….126
- منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….127
- چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..131
چکیده
افراز منافع شکلی از تسهیم منافع مال مشاع است که در آن مالکین مشاعی، مالک منافع مفروز در بازههای زمانی میگردند. رویه معمول افراز مالکیت مالکین مشاعی افراز عین و منافع با رویه متداول قانونی است. اما در افراز منافع با حفظ مالکیت مشاعی در اعیان منافع آن به صورت مفروزی در بازههای زمانی یا مکانی در مالکیت موضوعی احد از مالکین مشاعی یا شخص ثالث قرار میگیرد. موجد چنین مالکیتی توافق شرکا در قالب عقود معین یا غیر معین و در صورت عدم توافق با اجبار قضایی است که نتیجه آن حق استعمال یا انتفاع از منافع مال مشاعی برای شرکا بطور مستقیم یا غیر مستقیم در بازه زمانی است. فقدان عنصر قانونی برای این نهاد حقوقی نوین، تحقیقات زیادی را میطلبد تا نهادهای حقوقی مشابه در فقه تحت عنوان مهایات و سایر کشورهای که نهاد حقوقی قانونی به نام تایم شر یا مالکیت زمانی دارند را بررسی و مفاهیم افراز منافع، مهایات و مالکیت زمانی و انطباق آن با یکدیگر و نظریات حقوقدانان، فقها و مقالات را به عنوان مستند موضوع ذکر و پس از ذکر نظرات موافق و مخالف به دفاع حقوقی در تثبیت آن برداشته شود. بروز اختلافات و تشکیل پروندههای قضایی و آرا صادره به عنوان نمونه کاربردی این نهاد حقوقی نوین است که بخشی از این پایان نامه به آن پرداخته است.
واژگان کلیدی: افراز منافع – مالکیت منافع – دیون – مهایات – تقسیم مال مشاع – تصرف در مال مشاع
مقدمه
در عصر حاضر با توجه به رشد تکاملی و سریع علوم، جامعهای جایگاه تکامل در بین جوامع خواهد داشت که با رهروان قافله علم و دانش همراه و هماهنگ باشد. گسترش رشد و تکامل علمی جهان معاصر که با شتاب فراوان به سوی افقی ناپایدار در حرکت است، هیچ شاخهای از دانش بشری را بی نصیب ننهاده و هر روز شاهد زایش فرزندی جدید در عرصهٔ گوناگون علوم میباشیم.
یکی از این زایشها و نوزادان دانش عصر جدید که مدتی است در جهان غرب ظهور نموده و تبلور عینی پیدا کرده است، تحت قرارداد مالکیت زمانی است. البته فقهاء و قدما فقه اسلامی در اعصار قدیم در قالب موضوعی تحت عنوان مهایات در کتب فقهی بحث موضوعی در این خصوص نمودهاند. یا به رویهٔ معمول وسنتی مردمعصر قدیم تحت عنوان تقسیم میاه، مهرصحت و تائید فقهی زدهاند.
الف) بیان مسئله:
قانون مدنی ایران و نویسندگان صرفاً از اعیان صحبت کردهاند و موضوع افراز منافع که هم اکنون در حقوق خارجی و آراء و نوشتههای فقها مطرح بوده و دارای آثار حقوقی فراوانی میباشد مورد بحث قرار نگرفته است. در حالی که یکی از مهمترین آثار این مسئله امکان طرح دعوای الزام به افراز منافع در حقوق ایران و رویه قضایی میباشد که در حال حاضر محاکم قضایی ما نسبت به آن بیگانه هستند. در حالی که این دعوا میتواند در مورد مال مشاع در صورتی که شرکاء به توافقی برای نحوه استفاده برسند. راه حل منطقی و در عین حال منطبق با موازین حقوقی باشد. بعد بحث افراز دیون بستانکاران نیز یکی دیگر از مباحثی است که میتواند به صورت جدی در حقوق ایران و رویه قضایی مطرح گردد و جایگاه حقوقی برای آن ایجاد شود.
دانش حقوقی که رسالت و هدف قانون مند کردن فعالیتهای فردی و جمعی را در جامعه به عهده دارد. نباید در برابر پدیدهای نوظهور و رفتارهای اجتماعی حالت انفعالی داشته باشد.
در این نوشتار سعی شده تا این رفتار اجتماعی را جنبه قانونی بخشد و از آن دفاع حقوقی نماید. در حقوق ما با بررسیهای بعمل آمده، راهکارهایی وجود دارد که تا حدودی میتوان این خواسته را برآورده ساخت. با بررسی تحقیقات به عمل آمده در این نوشتار جایگاه این قرارداد در نظام فقه امامیه یافت شده و در حقوق ایران نیز مستلزم یافتن مفاهیم مشترک و آشنایی با این نظام میباشد. هرچند این نهاد حقوقی تاکنون در حاله ای از ابهام و تعریف مشخصی از آن بعمل نیامده است.
راه حل صحیح و منطقی در برخورد با این پدیده جدید و یا تأسیس حقوقی ناشناخته که در سیستم و نظام فقهی امامیه با الفاظ خاصی تحت عنوان «مهایات» از آن بحث شده و یا در سیستم حقوقی کشورهای اروپایی تحت عنوان تایم شر از آن سخن گفته و عمل میشود و اکنون میخواهیم با تحقیقات علمی به نظام حقوقی خود وارد نماییم باید اولاً ماهیت آن در هر یک از نظامهای حقوقی مذکور شناخته شود و آثار و نتایج آن مورد بررسی قرار گیرد ثانیاً به بررسی و کاوش در نظام حقوقی خود پرداخته و با نهادی حقوقی رایج و مشابه همچون افراز اعیان، صلح زمانی، بیع زمانی و… انطباق و صحت و بطلان آن روشن گردد.
فقدان نهاد حقوقی صریح جهت رفتارهای معمول اجتماعی در مالکیت مشاعی که شرکاء حاضر به تقسیم یا تسهیم مفروزی سهم مشاعی خود نیستند یا نوع مال به نحوی است که امکان افراز آن وجود ندارد و با توافق یا اجبار اقدام به استفاده زمانی یا مکانی از مال مشاعی خود مینمایند. میتواند مشکلاتی از این ناحیه ایجاد گردد لذا لازم است در جهت قانون مند کردن آن اقدام شود که هدف این نوشتار با عنایت به نیاز مذکور، تنظیم و ایجاد و تعریف جایگاه حقوقی جهت چنین قراردادی در حقوق ایران، و فقه امامیه میباشد و به بررسی اعتبار و نفوذ آن میپردازد.
ب) پرسش تحقیق
1) ماهیت افراز منافع چیست؟
2) چگونه میتوان منافع را مانند اعیان افراز نمود؟
3) به چه صورت میتوان دیون را افراز نمود؟
ج) فرضیه تحقیق
1) به نظر افراز منافع، معادل هیچیک از عقود معین حتی صلح نیست و نظر عدهای از حقوقدانان که آن را عقد اصلی، معاوضه یا حق انتفاع میپندارند، صحیح به نظر نمیرسد و اگر مهایات را اذن انتفاع بدانیم، عملاً شرکاء حق برخی تصرفات اعتباری و مادی را از دست میدهند، در حالیکه عملاً و عرفاً چنین اقتضایی از افراز منافع مستفاد نمیگردد. در حقیقت تا زمانیکه مقررات قانونی در مورد مهایات پیشبینی نشده است، این عمل حقوقی، در حدود قراردادهای نامعین موضوع ماده 10 قانون مدنی منشاء اثر میباشد-.
2) منافع هم مانند اعیان و به همان روشها از قبیل؛ افراز، تعدیل و به رد قابلیت افراز را دارند.
3) در صورت حصول توافق بین شرکا افراز دیون محقق میگردد. و در صورت عدم حصول توافق بین شرکا، حاکم میتواند دخالت کند و الزام به افراز نماید.
د) پیشینه تحقیق
افراز منافع قبل از هر چیز در نظام فقهی امامیه معروف و مشهور بوده و تحت عنوان مهایات از آن بحث شده و فقها قدما، بر آن وجه صحت گذاشتهاند. در نظام حقوقی کشورهای صنعتی و اروپایی، به منظور استفاده از مناطق تفریحی در مصادیق مختلفی از قبیل استفاده از مکانهای تفریحی کوهها، جنگلها، سواحل دریاها، استفاده زمانی از قایقها، کشتیهای اقیانوس پیما و… جریان داشته و از آن تحت عنوان time share تعریف میشود. این نوع مالکیت، زمانی در ایران مطرح شد که شرکتی به نام «مجتمع توریستی آبادگران ایران» اقدام به فروش هفتگی آپارتمانها و ویلاهای توریستی واقع در جزیره کیش نموده و درآگهی تبلیغاتی خود از عنوان تایم شر استفاده نمود.
بر این اساس در حقوق ایران تحقیقات جامعی صورت گرفته و مفهوم این تأسیس در نظام حقوقی ما در حاله ای از ابهام میباشد. و به جز مقالات منتشر شده از قبیل مقاله افراز منافع دکتر لنگرودی و مقاله بیع زمانی دکتر شریعتی، در چند سال اخیر و با رونق آن در کشور، از قبیل ساخت، فروش آپارتمان در شهرهای زیارتی و تفریحی سعی و تلاش دانشجویان و اساتید حقوق باید بر تحقیقات بیشتر در دفاع و تدوین این نهاد تازه تأسیس باشد که این نوشتار استناد به پیشینهٔ تاریخی و استفاده از نهادها و اصطلاحات حقوقی مشابه مندرج، سعی در دفاع از آن پرداخته است.
ه) اهداف و ضرورت تحقیق
مهمترین اثر کاربردی افراز منافع در مراجع قضایی و دوایر اجرای است. در مورد پرونده مطروحه توسط شرکتهای تفریحی که اقدام به فروش منافع واحدهای آپارتمانی خود در مراکز تفریحی، زیارتی در بازههای زمانی یک هفته یا ماه در سال میباشد از دیگر اهداف کاربردی این نوشتار و استفاده آن در مؤسسات آموزشی و تحقیقاتی است که میتواند با جمع بندی تحقیقات جهت نهادینه نمودن آن و ایجاد پایگاه قانونی اقدام نماید.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.