پایان نامه محدودیت های پیشگیری وضعی از جرم در اسلام
فهرست محتوا
چکیده
محدودیتهای پیشگیری وضعی از جرم در اسلام
پیشگیری وضعی به عنوان یکی از روشهای پیشگیری از وقوع جرم، مجموعه تدابیرو روشهای کاهش یا حذف فرصتهای ارتکاب جرم است که تلاش دارد با کاهش زمینههای مساعد جرم زا یا ایجاد مانع در مسیر ارتکاب جرم بزهکار را منصرف ساخته یا فرصت وقوع جرم را از وی سلب نماید. گرچه جهت گیری اسلام در پیشگیری عمدتاً ناظر بر پیشگیری اجتماعی از طریق هدایت و تشویق افراد به سوی خودسازی است لکن شیوه پیشگیری وضعی نیز به نحوغیر صریح مورد توجه و اشاره سیاست جناحی اسلام قرار گرفته و مفهوم آن از کلام دانشمندان اسلامی در ترجمه و توضیح عبارت دفع المنکر که همانا ناتوان نمودن مرتکب از جرم بیان گردیده مستفاد میشود. این نوع پیشگیری، هر چند فرایند گذار از اندیشه به عمل را با مانع مواجه میکند لکن امری نیست که به هر بهائی مجاز و ارزشمند باشد بلکه مبتنی بر آموزههای دین مبین اسلام رعایت اصول، قیود و ضوابطی ضرورت دارد. معیارها و اصولی مانند: احترام به حوزههای خصوصی افراد، حق مالکیت آنها، آزادیهای فردی، کرامت انسانی، منع تجسس و ملاحظات حقوق بشری از جمله محدودیتهایی هستند که این شیوه با آنها مواجه میباشد. رفع تزاحم در این میان بسته به اینکه جرم در زمره جرائم حق الهی یا حق الناسی قرار گیرد بر اساس قواعد اهم و مهم، مصلحت غالب، منع تجسس و تسلیط متفاوت بوده و راهکارهای مختص به خود را میطلبد که بررسی ابعاد آن، موضوع این پژوهش میباشد.
کلید واژه:
پیشگیری وضعی، محدودیتهای پیشگیری وضعی، رفع تزاحم، منع تجسس، جرائم حق الهی و حق الناسی
فهرست مطالب
- عنوان صفحه
- مقدمه 2
- بخش اول: تدابیر پیشگیرانه سیاست جنایی اسلام: پیشگیری اجتماعی مبنا، پیشگیری وضعی مکمل
- فصل اول: تدابیر پیشگیرانه ناظر به اشخاص………………………………………………………………………… 11
- مبحث اول: تدابیر پیشگیرانه در سطح خرد:………………………………………………………………….. 12
- گفتار اول: تدابیر فردی و شخصیتی:…………………………………………………………………………. 12
- بند اول: عوامل اعتقادی 13
- بند دوم: عوامل عبادی………………………………………………………………………………………….. 17
- گفتار دوم: تدابیر خانوادگی………………………………………………………………………………………… 23
- بند اول- روابط همسران با یکدیگر………………………………………………………………………. 24
- بند دوم- روابط والدین و فرزندان………………………………………………………………………… 26
- گفتار سوم: تدابیر ارتباطات و تعاملات (همسالان)…………………………………………………… 30
- مبحث دوم: تدابیر پیشگیرانه در سطح کلان…………………………………………………………………. 32
- گفتار اول: تدابیر اقتصادی………………………………………………………………………………………….. 32
- گفتار دوم: تدابیر فرهنگی………………………………………………………………………………………….. 34
- گفتار سوم: تدابیر سیاسی 37
- عنوان صفحه
- فصل دوم: تدابیر پیشگیرانه ناظر بر موقعیتها……………………………………………………………………. 40
- مبحث اول: تبیین پیشگیری وضعی از جرم و شیوههای آن………………………………………… 40
- …………………………………………………………………………………………………………… گفتار اول: مفهوم پیشگیری وضعی 40
- گفتار دوم: شیوههای پیشگیری وضعی از جرم………………………………………………………… 42
- ……………………………………………………………………………………………… بند اول: دشوار یا نا ممکن نمودن وقوع جرم 42
- بند دوم: انگیزه زدایی……………………………………………………………………………………………. 43
- مبحث دوم: صورتهای پیشگیری وضعی از جرم در اسلام…………………………………………. 43
- گفتار اول: اقدامات………………………………………………………………………………………………………. 44
- بند اول: امر به معروف و نهی از منکر…………………………………………………………………. 44
- بند دوم: کنترل و مبارزه با فساد جنسی…………………………………………………………….. 48
- بند سوم: حجاب……………………………………………………………………………………………………. 51
- گفتار دوم: کنش گران………………………………………………………………………………………….. 52
- نهاد حسبه و محتسب……………………………………………………………………………………… 52
- نتیجه بخش دوم 55
- بخش دوم: حدو مرز تدابیر پیشگیری وضعی از جرم در اسلام و شیوههای
برون رفت از تزاحمات - فصل اول: حدو مرز پیشگیری وضعی در اسلام…………………………………………………………………… 60
- مبحث اول: حریم خصوصی مهمترین چالش فرا روی پیشگیری وضعی در اسلام…….. 60
- گفتار اول: مفهوم و مصداق حریم خصوصی……………………………………………………………… 61
- بند اول: مفهوم حریم خصوصی……………………………………………………………………………. 63
- بند دوم: مصادیق حریم خصوصی………………………………………………………………………… 72
- الف: حریم خصوصی منزل………………………………………………………………………………. 72
- عنوان صفحه
- ب: حریم خصوصی بدنی…………………………………………………………………………………. 72
- ج: حریم خصوصی روانی…………………………………………………………………………………. 74
- گفتار دوم: معیار شناخت حریم خصوصی………………………………………………………………… 75
- فصل دوم: شیوههای برون رفت از تزاحمات با نگاهی بر حق الله و حق الناس…………………. 78
- مبحث اول: محدودیتهای پیشگیری وضعی از جرائم حق اللهی و حق الناسی………… 79
- گفتار اول: مفاهیم و مصادیق جرائم حق اللهی و حق الناسی………………………………… 79
- بند اول: مفهوم و مصداق جرائم حق اللهی…………………………………………………………. 79
- بند دوم: مفهوم و مصداق جرائم حق الناسی……………………………………………………… 81
- گفتار دوم: حکم تزاحم حریم خصوصی و پیشگیری وضعی در جرائم
حق اللهی و حق الناسی…………………………………………………………………………………………….. 83 - بند اول: بررسی وضعیت حریم خصوصی و پیشگیری وضعی
در جرائم حق اللهی………………………………………………………………………………………………. 85 - بند دوم: تزاحم پیشگیری وضعی و حریم خصوصی در جرائم حق الناسی…….. 93
- نتیجه بخش سوم………………………………………………………………………………………………………………….. 100
بخش اول
مقدمه
الف: طرح بحث و اهمیت موضوع
به موجب بند 5 اصل یکصد و پنجاه و ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از جمله وظایف قوه قضاییه «اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین» میباشد که حصول این مطلوب و دستیابی به آن در انطباق با بهره وری از دستاوردهای عقل بشری در حوزه مذکور، در بستر فرهنگی و اعتقادی جامعه میسر خواهد بود. دولتها در برخورد با جرم و مجرمین دو رویکرد را مد نظر قرار میدهند که علیرغم گوناگون بودن مقسم در تقسیم بندی فوق الذکر ماهیت امر دارای جوهرهای واحد است. در این گفتار بعنوان مقدمه طرح پیشنهادی، دو رویکرد مزبور را تحت عنوان 1- سیاستهای کیفری (سرکوب گرایانه)،2- سیاستهای غیر کیفری (پیشگیرانه) نامگذاری مینماییم.
در بخش نخست سیاستهای کیفری یا سرکوب گرایانه را آن دسته از اقدامات دولتها مینامیم که در جهت اعمال حاکمیت و تأمین امنیت در چارچوب مجازاتها به مرحله اجرا گذارده میشوند و در قوانین جاری ما به پنج دسته: حدود، قصاص، تعزیرات، مجازاتهای بازدارنده و اقدامات تأمینی وتربیتی تقسیم میشوند. گرچه در خصوص دو نوع اخیر، تعریف روشنی از مصادیق آن و چهارچوبهای مد نظر قانونگذار وجود ندارد لکن اثرات اجتماعی و کیفری خود را به مجموعه مجازاتهای مندرج در قوانین تحمیل میکنند.
اما در خصوص بخش دوم و سیاستهای غیر کیفری یا پیشگیرانه که معطوف به اندیشه ورزی متفکران در حوزه علوم جزا و جرم شناسی است، رویکرد نخست – پیشگیری اجتماعی – که حد و مرز آن گسترده و دارای لایههای گوناگونی است از جمله تلاش در جهت ارتقاء آگاهی و دانش حقوقی افراد جامعه، بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی فرهنگ سازی در بستر
مؤلفههای دینی و فرهنگی جامعه و … میباشد اما پیشگری وضعی بعنوان رویکرد دوم این بخش، معطوف به بکارگیری ابزار و وسایل، لوازم متناسب و اقدامات موثری است که فرد مجرم را از به فعلیت رسانیدن اندیشه مجرمانه خود تحت تأثیر و اجبار اقدامات مذکور باز دارد. لذا به دلیل ماهیت غیر سرکوبگرایانه این چنین اقداماتی، آنها را در زمره سیاستهای پیشگیرانه تقسیم بندی میکنند این مقوله به مانند سایر مقولات در حوزه علوم انسانی، نیازمند نگاه بومی است بدین معنا که در جوامع مختلف و در بسترهای مختلف فرهنگی و اجتماعی میباید با ویژگیهای بومی و فرهنگی جوامع مذکور تطبیق یافته تا بتواند به اهداف عالیه خود دست یابد حالیا اگر بستر فرهنگی و اجتماعی و مهمترین مؤلفه جامعه ایرانی را مذهب توصیف کنیم که نزدیکترین توصیف به واقع خواهد بود. لازم است تا با در معرض پرسش قرار دادن نحوه تقابل این دو مقوله یعنی (دین و عقل) به بازشناسی چالشهای موجود میان متون مقدس همچون قرآن کریم و نهج البلاغه، با پیشگیری وضعی به مثابه دستاورد عقل مدرن بپردازیم. لذاست که پژوهش مزبور به دنبال تبیین محدودیتهای پیشگیری وضعی در نگاه اسلام
میباشد.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.