پایان نامه مسوولیت مدنی ناشی از نقض حریم خصوصی
فهرست محتوا
فهرست مطالب:
- چکیده: 1
- مقدمه. 2
- فصل اول ـ مفاهیم و مبانی.. 6
- مبحث اول: مفهوم و مبانی حمایت از حریم خصوصی.. 6
- گفتار اوّل ـ مفهوم حریم خصوصی.. 6
- الف ـ معنای لغوی حریم خصوصی.. 8
- ب ـ معانی اصطلاحی حریم خصوصی.. 9
- 1ـ نظریه پردازان.. 9
- 2ـ منشور حریم خصوصی استرالیا 10
- 3ـ کنفرانس نروژ. 11
- 4ـ شورای اروپا 11
- 5ـ کمیته یانگر انگلستان.. 11
- 6ـ کمیته کلکوت انگلستان.. 11
- گفتار دوم: مبانی حمایت از حریم خصوصی.. 12
- الف ـ مبانی کلی حمایت از حریم خصوصی.. 12
- 1ـ حمایت حریم خصوصی ناظر به حمایت از شخصیت انسانی.. 13
- 2ـ حمایت حریم خصوصی ناظر به حمایت از مالکیت… 14
- 3ـ حمایت از حریم خصوصی ناظر به حمایت از حیثیت افراد. 17
- ب ـ مبانی فرعی حمایت از حریم خصوصی.. 18
- 1ـ مبانی حقوق بشری.. 18
- 2ـ مبانی مرتبط با کرامت انسانی.. 19
- 3ـ مبانی فطری.. 19
- مبحث دوم ـ منابع حمایتی حریم خصوصی.. 19
- گفتار اول ـ اسناد بین المللی حمایت از حریم خصوصی.. 20
- الف ـ اعلامیه جهانی حقوق بشر. 20
- ب ـ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی.. 21
- ج ـ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر. 22
- د ـ گزارش دبیر کل سازمان ملل متحد در سال 1976. 22
- هـ ـ تصویب بیانیه اصول و برنامه اقدام. 22
- گفتار دوم ـ حقوق اروپایی در حمایت از حریم خصوصی.. 23
- الف ـ تجربه انگلستان در حمایت از حریم خصوصی.. 23
- ب ـ قوانین فرانسه در حمایت از حریم خصوصی.. 24
- ج ـ قوانین جمهوری فدرال آلمان در حمایت از حریم خصوصی.. 25
- د ـ قوانین بلژیک در حمایت از حریم خصوصی.. 26
- هـ ـ قوانین سوئیس در حمایت از حریم خصوصی.. 27
- و ـ قوانین هلند در حمایت از حریم خصوصی.. 27
- گفتار سوم ـ حقوق اسلام در حمایت از حریم خصوصی.. 28
- الف ـ ممنوعیت تجسس و تفتیش… 28
- ب ـ ممنوعیت ورود به منازل بدون اذن.. 33
- ج ـ ممنوعیت استراق بصر. 36
- دـ ممنوعیت استراق سمع.. 37
- هـ ـ ممنوعیت بدگمانی.. 38
- و ـ ممنوعیت غیبت… 40
- ز ـ ممنوعیت اشاعه فحشا و هتک ستر. 41
- ح ـ ممنوعیت خیانت در امانت… 42
- ط ـ ممنوعیت دشنام (سبّ) و هجو و قذف.. 44
- ی ـ ممنوعیت سرقت و دزدی.. 45
- گفتار چهارم: منابع حمایت از حریم خصوصی در حقوق موضوعه ایران.. 46
- الف ـ قانون اساسی.. 46
- ب ـ قانون مسوولیت مدنی.. 49
- ج ـ قانون مجازات اسلامی.. 51
- د ـ قانون آئین دادرسی کیفری.. 54
- هـ ـ قانون مطبوعات… 56
- و ـ قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان.. 57
- ز ـ قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی.. 57
- ح ـ قانون ثبت علائم و اختراعات و طرحهای صنعتی.. 58
- ط ـ قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیتهای غیرمجاز می نمایند.. 58
- ی ـ سایر قوانین مرتبط.. 59
- 1ـ ماده واحده احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی.. 59
- 2ـ قانون تشکیل شرکت پست جمهوری اسلامی ایران.. 60
- 3ـ قانون وکالت… 60
- 4ـ قانون کانون کارشناسان رسمی دادگستری.. 60
- 5ـ آئین نامه مترجمان رسمی.. 60
- گفتار پنجم ـ موارد تهدید کننده حریم خصوصی.. 61
- الف ـ فن آوری.. 62
- 1ـ تقویت… 62
- 2ـ عادی سازی.. 62
- 3ـ تصعید.. 63
- ب ـ دولتها 63
- ج ـ بخش خصوصی.. 64
- فصل دوم ـ موارد نقض حریم خصوصی و شرایط تحقق مسوولیت… 66
- مبحث اول ـ موارد نقض حریم خصوصی.. 66
- گفتار اول ـ موارد نقض حریم خصوصی جسمانی.. 66
- الف ـ نقض حریم خصوصی جسمانی از سوی اشخاص خصوصی.. 67
- ب ـ نقض حریم خصوصی جسمانی از سوی دولتها 68
- 1ـ تفتیش عقیده. 68
- 2ـ بازداشت و تفتیش افراد. 70
- 3ـ بازرسی داخل بدن.. 74
- 1ـ3ـ آزمایش خون.. 75
- 2ـ3ـ معاینه داخلی و جراحی.. 75
- 3ـ3ـ شستشوی معده. 75
- 4ـ3ـ بیومتریکس… 76
- گفتار دوم ـ مواد نقض حریم منزل و خلوت افراد. 77
- الف ـ انواع ورود. 77
- 1ـ ورود فیزیکی به منزل و خلوت… 78
- 2ـ ورود غیرفیزیکی به منزل و خلوت… 78
- ب ـ ورود به حریم منزل و خلوتگاه افراد. 79
- ج ـ حمایت از حریم منزل و خلوتگاه در نظام حقوقی ایران.. 81
- 1ـ ورود افراد غیرحکومتی به منزل و خلوت افراد. 82
- 2ـ ورود افراد حکومتی به منزل و خلوت افراد. 83
- گفتار سوم ـ موارد نقض حریم خصوصی اطلاعات… 86
- الف ـ حریم اطلاعات شخصی و اصول حاکم بر حمایت از اطلاعات شخصی.. 87
- اصل اول ـ جمع آوری داده های شخصی.. 89
- اصل دوم ـ استفاده از داده ها و اطلاعات شخصی.. 89
- اصل سوم ـ به گردش انداختن داده های شخصی.. 89
- اصل چهارم ـ نگهداری داده ها و اطلاعات… 90
- اصل پنجم ـ دسترسی به داده ها و اطلاعات شخصی و تصحیح داده های نادرست… 90
- 1ـ موارد نقض حریم خصوصی پیرامون تکثیر و توزیع عکسها و فیملهای خصوصی و خانوادگی.. 91
- 2ـ موارد نقض حریم خصوصی پیرامون اطلاعات پزشکی.. 92
- 3ـ موارد نقض حریم خصوصی پیرامون اسرار و اطلاعات وکالتی.. 94
- 4ـ موارد نقض حریم خصوصی پیرامون اطلاعات تجاری.. 98
- ب ـ حریم خصوصی در فعالیتهای رسانه ای.. 100
- 1ـ آزادی بیان و مطبوعات… 101
- 2ـ آزادی بیان و رادیو و تلویزیون.. 103
- 3ـ آزادی بیان و شبکه های رایانه ای ملی و بین المللی.. 106
- 4ـ آزادی بیان و نوارهای صوتی، ویدئویی، سی دی ها و دیسکتهای رایانه ای.. 108
- ج ـ حریم خصوصی متقاضیان کار و کارکنان.. 109
- گفتار چهارم ـ موارد نقض حریم خصوصی ارتباطات… 111
- الف ـ ارتباطات دور. 112
- 1ـ ارتباط از طریق پست… 112
- 2ـ ارتباط از طریق تلفن.. 115
- 3ـ ارتباط از طریق تلگراف.. 117
- 4ـ ارتباط از طریق بی سیم. 118
- ب ـ ارتباطات نزدیک… 119
- 1ـ ارتباطات جنسی.. 119
- 2ـ ارتباطات کلامی.. 121
- 3 ـ ارتباطات از طریق ایماء و اشاره. 122
- ج ـ ارتباطات الکترونیکی.. 122
- 1ـ اینترنت… 123
- 2ـ ایمیل یا پست الکترونیکی.. 124
- مبحث دوم ـ شرایط تحقق مسوولیت مدنی ناشی از نقض حریم خصوصی.. 125
- گفتار اول ـ مبانی مسؤولیت مدنی ناشی از نقض حریم خصوصی.. 126
- الف ـ مفهوم مسوولیت مدنی.. 126
- ب ـ مبانی نظری مسوولیت مدنی.. 127
- 1 ـ نظریه تقصیر شخصی.. 127
- 2ـ نظریه تقصیر نوعی.. 128
- 3ـ نظریه خطر. 129
- 4ـ نظریه مختلط.. 131
- 5ـ نظریه تضمین حق.. 131
- 6 ـ نظریه استناد عرفی.. 132
- 7 ـ حقوق اسلام. 133
- ج ـ مبانی مسؤولیت مدنی در حقوق موضوعۀ ایران.. 134
- د ـ مبنای مسوولیت مدنی در این تحقیق.. 136
- گفتار دوم ـ ارکان مسوولیت مدنی ناشی از نقض حریم خصوصی.. 138
چکیده:
حریم خصوصی از مفاهیم مهم در مسائل حقوقی امروزی است. از این روی حمایت از این حق از ضرورتهای جدید حقوقی است که با رشد و توسعه فن آوریهای نوین اهمیّت ویژهای یافته است. حمایتهای مدنی از حریم خصوصی و حمایت از افراد در برابر انواع شیوههای نقض آن، بخش جدایی ناپذیر حمایت از حریم خصوصی است. حمایت از این حق، شرایط لازم برای رشد و تکامل شخصیت افراد را فراهم میآورد و به انسانها اجازه میدهد تا در خلوتهای ذاتی یا قراردادی خود، افکار و اعمال خویش را مورد محاسبه قرار دهند. حریم خصوصی با کرامت انسانی ارتباط تنگاتنگ دارد. به همین دلیل، حق حریم خصوصی یکی از مصادیق مهم حقوق بشر شناخته میشود و در بسیاری از اسناد بین المللی راجع به حقوق بشر، نظیر اعلامیه جهانی حقوق بشر، کنوانسیون اروپایی حمایت از حقوق بشر و آزادیهای بنیادین، میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و اعلامیه اسلامی حقوق بشر به غیر قابل تعرض بودن آن تصریح شده است. نظامهای حقوقی مختلف جهان به شیوههای گوناگون این حمایتهای مدنی را در قوانین خود اعمال کردهاند. در حقوق ایران علی رغم وجود مبانی جدی و کافی حقوقی برای حمایت از این حق، لیکن تاکنون قانون جامع در این زمینه به تصویب نرسیده است. از این رو حقوق ایران در این رشته از حقوق نیازمند تحول و قانونگذاری است. منابع مسوولیت مدنی ناشی از نقض حریم خصوصی را میتوان در قرآن و فقه و در برخی قوانین مشاهده کرد، ولی قانونی که به صراحت درباره حریم خصوصی و انواع و موارد نقض و شیوههای جبران آن باشد، وجود ندارد. زیانهای وارده ناشی از نقض حریم خصوصی در بعضی موارد مادی و در بیشتر موارد معنوی هستند. این خسارات در نتیجه لطمه به جان و یا عواطف و احساسات و آبروی افراد حاصل میشوند که باید به شیوههای مقتضی جبران شوند. ارزیابی انواع مختلف ضررها متفاوت بوده و اقدامات تأمینی برای دریافت و وصول آن، از مسائل مهم به شمار میروند، تا متضرر از نقض حریم خصوصی، بتواند با تمسک و توسل به آنها خسارات وارده بر خود را جبران کند و ضرر غیرقابل جبران نباشد.
کلید واژه: حریم خصوصی، مسئوولیت مدنی، حقوق معنوی، اسرار تجاری، شیوههای جبران، خسارت معنوی.
مقدمه
1- تعریف موضوع
اصطلاح مسوولیت مدنی درزبان حقوق کنونی، نمایانگرمجموع قواعدی است که وارد کنندهٔ زیان رابه جبران خسارت زیان دیده ملزم میسازد، ازدیدگاه دیگر، درهر مورد که شخص، ناگزیر ازجبران خسارت دیگری باشد، می گوینددربرابراو «مسوولیت مدنی» دارد. مسوولیت مدنی ناشی ازنقض حریم خصوصی در قلمروعام مسوولیت مدنی مورد مطالعه قرارمی گیرد. درزندگی اجتماعی، باوجود پدیدههای نوین که هر روز برشمارآن افزوده میشود، همواره بیم کج روی برخی ازاستفاده کنندگان این پدیدهها وجود دارد. این کج روی و به عبارت دیگر، سوء استفاده از فن آوریهای مدرن همواره باعث بروز خسارات مادی و معنوی بر اشخاص میشود و مبنای اختلاف و درگیری در جوامع را پایه ریزی میکند.
با آنکه مطالعه تاریخی نشان میدهد مسئله حریم خصوصی کم و بیش در همهٔ جوامع مطرح بوده است. اما دغدغهٔ حمایت از حریم خصوصی از دغدغههای جدی جوامع و اجتماعات امروز و زاییدهٔ تحولات مختلف سده اخیر است که در همه جوامع به وقوع پیوسته یا در حال وقوع است.
2 ـ علت انتخاب موضوع
در سالهای اخیر در کشور ما پدیدههایی چون اینترنت، موبایل، دوربینهای کنترل و مدار بسته و دسترسی آسان به اطلاعات و ارتباطات، رواج گسترده یافته است و اشخاصی با دسترسی به اطلاعات دیگران و ذخیره سازی آنها و یا با در اختیار گرفتن فیلمهای خصوصی و خانوادگی و تکثیر و توزیع آنها و یا با نفوذ به حریم جسمانی و خلوت آنان باعث نقض حریم خصوصی افراد اجتماع شده و با این اعمال و رفتار خود، حیثیت، جان، مال و آبروی آنها و حتی خانوادههایشان را مخدوش و ملکوک مینمایند. علی رغم ورود این فن آوریها و استفادههای بسیاری که از آنها در قلمرو علوم مختلف میشود، قوانین ما با پیشرفت این پدیدهها تغییر نکرده است و در بسیاری از مسائل مربوط به نقض حریم خصوصی، یا قانونی وجود ندارد و یا قانون موجود کارآمد نمیباشد. همچنین پیرامون حریم خصوصی و انواع آن و موارد نقص آن، قانون خاصی به تصویب نرسیده است و هنگامیکه مسئلهای از این قبیل به وقوع میپیوندد دستگاه قضائی مجبور است از عمومات برای فیصله موضوع استفاده کند. مسائل و مواردی از این دست اینجانب را مجاب نمود تا به انجام این تحقیق مبادرت نمایم، تا بلکه زنگ خطری برای قانونگذاران و محققان و حقوقدانان که صد البته آن بزرگواران بر این موضوعات وقوف کامل دارند، باشد و منجر به تصویب لوایح و طرحهایی در رابطه با «حریم خصوصی» و مسوولیتهای ناشی از نقص آن شود.
3 ـ سؤالها و فرضیههای تحقیق
در این تحقیق با سؤالات گوناگونی مواجه هستیم، اما پرسشهای کلیدی و محوری در این خصوص به شرح زیر قابل طرح است:
1 ـ مبانی حمایت از حریم خصوصی کدام است و دیدگاه حقوق اسلام در این خصوص چیست؟
2 ـ مبانی مسوولیت مدنی ناشی از نقض حریم خصوصی و شیوههای جبران خسارت کدام است؟
فرضیه تحقیق:
در فقه اسلامی نیز به این مهم توجه ویژهای شده است و مصادیقی از قبیل منع تجسس، ممنوعیت استراق بصر، ممنوعیت استراق سمع، ممنوعیت اشاعه فحشا، ممنوعیت ورود به منازل بدون اذن و حفظ عرض و آبرو و حیثیت مؤمن در متون فقهی آورده شده است و برای ناقضین «حریم خصوصی» مسوولیتهایی در نظر گرفته شده است.
مبنای مسوولیت مدنی ناشی از نقض حریم خصوصی بر پایه نظریه «تقصیر نوعی» استوار است. قانون گذار ایرانی در قوانین مختلف، از این نظریه پیروی کرده است. شیوههای جبران خسارت در این رشته حقوقی بصورت مالی و غیرمالی است و این شیوهها برای ورود ضررهای مادی و معنوی به کار میروند.
4 ـ پیشینه تحقیق
در کشور ما، حقوق حریم خصوصی از پیشینه چندانی برخوردار نیست. اما تحقیقات و کتب، مقالات و پایان نامههایی پیرامون مسائل مربوط به حریم خصوصی به رشته تحریر درآمده است. با تحقیقاتی که اینجانب انجام دادهام در زمینه حریم خصوصی بطور اخص، دو کتاب تاکنون به چاپ رسیده است و این کتابها مربوط به حوزه حقوق حریم خصوصی و مسوولیت مدنی رسانههای همگانی است. در بحث مربوط به پایان نامهها تا این لحظه 5 الی 4 پایان نامه کارشناسی ارشد با موضوعاتی از قبیل جایگاه حریم خصوصی و حمایت از آن در اسلام و حقوق ایران و تجسس در اسلام و حمایت کیفری از حریم خصوصی در فضای سایبر و بررسی تطبیقی حق حریم خصوصی در اسناد و رویههای بین المللی و نظام حقوقی ایران، مورد نگارش قرار گرفته است. همچنین مقالاتی در مجلات و فصلنامههای حقوقی و دانشگاهی و غیره و محیط مجازی و اینترنت وجود دارد.
هر یک از کتب و پایان نامهها و مقالات موجود منحصر به یک قسمت از حریم خصوصی بوده و در هیچکدام «مسوولیت مدنی» ناقضین حریم خصوصی و راههای جبران خسارت وارده به متضررین و زیان دیدگان مورد تحقیق و بررسی قرار نگرفته است. تحقیق پیش رو علاوه بر بررسی تطبیقی موضوع، راهکارهایی قانونی جهت وصول خسارت توسط زیان دیده و نحوه ارزیابی آن و حتی چگونگی تأمین زیان قبل از صدور رأی و قطعیت حکم، ارائه داده است. زیرا تمام هم و غم زیان دیده این است که خسارات وارده بر خود را به طریقی از عامل زیان دریافت کند و این مستلزم راهکارهای عملی است و تا حد ممکن در این تحقیق به این راهکارها اشاره شده است.
5 ـ نوع و روش تحقیق
این تحقیق با توجه به انواع روشهای تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی است. در این تحقیق دقت شده تا با استفاده از معیارها و روشهای علمی و در راستای پیوند علم و اجتماع به راه حلهایی جهت جلوگیری از نقض حریم خصوصی و شیوههای جبران خسارت در نقض این حقوق دست یابیم و این راهکارها را جهت حل اختلافات حقوقی و قضائی که در حوزه حریم خصوصی وجود دارد، بکار ببریم تا دستگاه قضائی، شخص و جامعه، دچار سردرگمی در این مقوله حقوقی نشوند.
این تحقیق میتواند مورد استفاده دانشجویان حقوق، وکلا و از همه مهمتر، مورد استفادهٔ تدوین کنندگان لوایح و طرحهای قضایی قرار گیرد و باعث تصویب قانونی جامع و کامل پیرامون حریم خصوصی شود تا بتوانیم از این بلاتکلیفی و خلأ قانونی خارج شویم.
روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق بصورت کتابخانهای است. البته در این تحقیق از اسناد مکتوب و غیرمکتوب استفاده شده است.
6 ـ مشکلات تحقیق
همانگونه که در قبل گفته شده، پیرامون مسائل حقوق حریم خصوصی و مسؤولیت مدنی ناشی از نقض آن حقوق، منابع زیادی در کشور وجود ندارد و کتب بسیار کمی در این زمینه موجود میباشد، و نیز چون قانون مدونی در حقوق حریم خصوصی به تصویب نرسیده است، پژوهشگران و محققان، هر یک از منظر خود و یا با مقایسه با قوانین مرتبط اظهار نظر نمودهاند، و چون از نظر برخی، تحقیق و تفحص پیرامون «حقوق حریم خصوصی» خود، نقض آن محسوب میشود، لذا در مراجعه به پروندههای قضائی، با این ممنوعیت مراجعه بوده و مسوولین مربوط حاضر به در اختیار گذاشتن اینگونه پروندهها نبودند. بنابراین کمبود منابع مکتوب و جلوگیری از بررسی پروندههای قضائی از مشکلات عمده اینجانب در این تحقیق بود.
7 ـ فصل بندی
این تحقیق شامل سه فصل میباشد. در فصل اول به مفاهیم و مبانی پرداخته شده است و این فصل در دو مبحث پیگیری شده، مبحث اول راجع به مفهوم و مبانی حمایت از حریم خصوصی است و شامل دو گفتار است و مبحث دوم، منابع حمایتی حریم خصوصی را در پنج گفتار پیش رو دارد. فصل دوم، پیرامون موارد نقض حریم خصوصی و شرایط تحقق مسوولیت مدنی در دو مبحث پیگیری میشود. مبحث اول به موارد نقض حریم خصوصی در چهار گفتار پرداخته است و مبحث دوم به شرایط تحقق مسوولیت مدنی ناشی از نقض حریم خصوصی در دو گفتار اشاره دارد. فصل سوم این تحقیق راجع به شیوههای جبران ضرر در نقض حریم خصوصی و ارزیابی انواع مختلف ضرر بحث میکند و شامل دو مبحث است. مبحث اول به شیوههای جبران ضرر در نقض حریم خصوصی در سه گفتار پرداخته و مبحث دوم در دو گفتار، ارزیابی انواع مختلف ضرر و اقدامات تأمینی جهت وصول خسارت را بررسی کرده است.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.