پایان نامه بحث تحليلي و عميق از خسارت معنوي و تبيين نقاط مبهم و خطاهاي قانوني در حقوق ايران و بررسي اين موضوع در ايران و فرانسه
فهرست:
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………… 1
بخش اول : كليات ………………………………………………………………………………………… 5
فصل اول : مفهوم و مباني تئوريك خسارت معنوي ……………………………………………… 6
مبحث اول : معاني و ملاكها و ريشههاي تاريخي مفهوم خسارت معنوي …………………….. 7
- معني لغوي خسارت ………………………………………………………………………. 7
- معني اصطلاحي خسارت ………………………………………………………………… 9
- انواع تقسيمات خسارت و معيار آن ………………………………………………….. 11
الف – خسارت ناشي از نقض قرارداد ……………………………………………………. 12
ب- خسارت ناشي از تقصير غير قراردادي يا عمل نامشروع ………………………… 13
ج- خسارت ناشي ازارتكاب جرم………………………………………………………….. 13
- ملاك تشخيص خسارت مادي از معنوي ……………………………………………. 16
- تعريف خسارت معنوي ………………………………………………………………… 18
- تقسيمات خسارت معنوي ……………………………………………………………… 22
- پيشينه تاريخي مفهوم خسارت معنوي در اسلام و قوانين كهن …………………. 24
- پيشينه تاريخي خسارت معنوي در حقوق ايران ……………………………………. 26
- نگاهي تاريخي به خسارت معنوي در فرانسه ………………………………………. 26
مبحث دوم : اركان مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي و شرايط مطالبه آن ……….. 27
1-2-1- وجود ضرر ……………………………………………………………………………………. 27
1-2-2- ارتكاب فعل زيانبار نامشروع ………………………………………………………………. 29
1-2-3- رابطه سببيت بين فعل زيانبار نامشروع و خسارت موجود …………………………… 31
1-2-4- دفاع مشروع ………………………………………………………………………………….. 31
1-2-5- اجراي حكم قانون يا مقام صلاحيتدار …………………………………………………. 32
1-2-6- اجبار …………………………………………………………………………………………… 33
1-2-7- اضطرار ………………………………………………………………………………………… 34
1-2-8- اجراي حق ……………………………………………………………………………………. 34
1-2-9- شرايط ضرر قابل جبران در خسارت معنوي ……………………………………………. 35
الف –خسارت بايد قطعي و مسلم باشد……………………………………………………………… 35
ب- خسارت بايد مستقيم باشد ………………………………………………………………………. 37
ج – خسارت بايد جبران نشده باشد ………………………………………………………………… 39
د- خسارت بايد قابل پيشبيني باشد ………………………………………………………………… 41
مبحث سوم : مباني مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي ……………………………………. 42
1-3-1- نظريه تقصير ………………………………………………………………………………….. 42
1-3-2- ايرادها به نظريهي تقصير …………………………………………………………………… 45
1-3-3- نظريه خطر ……………………………………………………………………………………. 45
1-3-4- ايرادها به نظريه خطر ……………………………………………………………………….. 46
1-3-5- نظريه تضمين حق …………………………………………………………………………… 47
1-3-6- نظريه مختلط …………………………………………………………………………………. 48
1-3-7- مباني مسئوليت مدني ناشي از ايراد خسارت معنوي درحقوق موضوعه
ايران و فرانسه ……………………………………………………………………………………………. 49
1-3-8- فقه و حقوق اسلامي و نظريه تقصير و نظريه خطر …………………………………… 49
فصل دوم : مسئوليت ناشي از خسارت معنوي در حقوق اسلام و انديشههاي دكترينهاي
حقوقي فرانسه …………………………………………………………………………………………… 51
مبحث اول : خسارت معنوي در حقوق اسلام ……………………………………………………… 52
2-1-1- مستندات و مدارك قاعده لاضرر …………………………………………………………. 52
2-1-2- انطباق عنوان ضرر با خسارت معنوي ……………………………………………………. 56
2-1-3- انطباق عنوان ضرار با خسارت معنوي …………………………………………………… 57
2-1-4- شمول لفظي قاعده لاضرر بر اثبات جواز مطالبهي خسارت معنوي…………………. 58
2-1-5- قاعده نفي عسر و حرج و جبران خسارت معنوي …………………………………….. 65
2-1-6- انطباق عنوان حرج بر خسارت معنوي …………………………………………………… 66
2-1-7- قاعده اتلاف و تسبيب ………………………………………………………………………. 69
2-1-8- وجوه افتراق و اشتراك ، اتلاف و مباشرت و تسبيب …………………………………. 70
2-1-9- قاعده غرور …………………………………………………………………………………… 72
2-1-10- بناي عقلا و جبران خسارت معنوي ……………………………………………………. 74
مبحث دوم : مفهوم و ماهيت ديه و جبران خسارت معنوي …………………………………….. 76
2-2-1-معناي ديه در لغت واصطلاح فقه و حقوق ………………………………………………. 76
2-2-2- پيشينهي تاريخي ديه ………………………………………………………………………… 77
2-2-3- ماهيت ديه و جبران خسارت معنوي …………………………………………………….. 79
2-2-4- مطالبهي خسارتهاي معنوي زايد بر ديه ……………………………………………….. 81
مبحث سوم : تعزير و جبران خسارت معنوي ……………………………………………………… 83
2-3-1- معناي تعزير در لغت و اصطلاح فقه …………………………………………………….. 84
2-3-2- مفهوم و ماهيت تعزير و جبران خسارت معنوي ………………………………………. 85
2-3-3- تعزير مالي كيفر خصوصي يا جبران خسارت معنوي …………………………………. 87
2-3-4- تعزير مالي دردهاي جسماني ناشي از جنايت بر جسم ، لطمه به عرض و
خسارت ناشي از سب ………………………………………………………………………………….. 88
مبحث چهارم : قصاص ، حد قذف و امكان جبران مالي خسارت معنوي ……………………. 90
2-4-1- معناي قصاص در لغت و اصطلاح فقه ………………………………………………….. 90
2-4-2- مفهوم و ماهيت قصاص و امكان جبران مالي خسارت معنوي ……………………… 91
2-4-3- معناي قذف در لغت و اصطلاح فقه ……………………………………………………… 92
2-4-4- ماهيت حد قذف و احكام قذف ………………………………………………………….. 93
2-4-5- امكان تبديل حد قذف به جبران مالي خسارت معنوي ……………………………….. 94
2-4-6- ايلاء و خسارت معنوي …………………………………………………………………….. 95
مبحث پنجم : ديدگاه فقهاي اسلام در جبران مالي خسارت معنوي ……………………………. 96
2-5-1- نظريهي عدم جواز جبران مالي خسارت معنوي ……………………………………….. 96
2-5-2- نظريه مالي …………………………………………………………………………………….. 97
2-5-3- نظريه امكان جبران خسارت مالي ………………………………………………………… 97
مبحث ششم : خسارت معنوي درانديشههاي حقوق فرانسه……………………………………… 99
2-6-1- اصول نظريهي امكان جبران مالي خسارت معنوي …………………………………….. 99
2-6-2- اصول نظريهي امكان جبران خسارت معنوي …………………………………………. 105
بخش دوم : جايگاه خسارت معنوي در قوانين موضوعه ايران و فرانسه و مصاديق و روشهاي جبران آن 110
فصل سوم : مطالعهي تطبيقي و مصاديق خاص خسارت معنوي ………………………… 111
مبحث اول : جايگاه خسارت معنوي در قوانين موضوعه ………………………………………. 112
3-1-1- مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي در قانون اساسي …………………………. 112
3-1-2- مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي در مسئوليت مدني ……………………….. 119
3-1-3- مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي در حقوق مدني …………………………… 125
3-1-4- مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي در قانون آيين دادرسي كيفري …………. 129
3-1-5- خسارت معنوي در آئين دادرسي مدني ………………………………………………… 132
3-1-6- مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي در حقوق اداري ………………………….. 132
3-1-7- مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي در قانون مجازات اسلامي ………………. 136
3-1-8- موضع قوانين مطبوعات نسبت به ايراد خسارت معنوي ……………………………. 146
مبحث دوم : مصاديق خاص خسارت معنوي در مطبوعات ……………………………………. 149
3-2-1- توهين به اشخاص و افترا به وسيله مطبوعات ………………………………………… 149
3-2-2- توهين به مقدسات در مطبوعات ………………………………………………………… 153
3-2-3- توهين به مقامات رسمي در مطبوعات …………………………………………………. 155
3-2-4- خسارت معنوي در رسانهها ……………………………………………………………… 156
3-2-5- سوء استفاده از عنوان صاحب پروانه و نام و علامت روزنامه ديگر ………………. 156
مبحث سوم : مصاديقي از افعال زيانبار خسارت معنوي ……………………………………….. 158
3-3-1- تجاوز به حق معنوي پديد آورنده ………………………………………………………. 158
3-3-2- تجاوز به حق مخترع ………………………………………………………………………. 164
3-3-3- سوءاستفاده از اسم تجارتي ………………………………………………………………. 167
3-3-4- سوء استفاده از طرح و مدلهاي صنعتي ………………………………………………. 169
3-3-5- رقابت نامشروع يا رقابت مكارانه ……………………………………………………….. 170
3-3-6- خسارت تأخير تأديه ………………………………………………………………………. 171
3-3-7- بازداشت قانوني ……………………………………………………………………………. 174
3-3-8- لطمه به عواطف و احساسات ……………………………………………………………. 178
3-3-9- غصب نام خانوادگي ………………………………………………………………………. 181
3-3- 10- سلب آزادي ………………………………………………………………………………. 183
3-3-11- به هم زدن وصلت ……………………………………………………………………….. 186
مبحث چهارم: ايراد خسارت معنوي به جمع نامحصور ……………………………………….. 189
3-4-1- ايراد خسارت معنوي به سنديكاها ……………………………………………………… 191
3-4-2-ايراد خسارت معنوي به انجمنها ………………………………………………………… 192
مبحث پنجم : كودكان و خسارت معنوي …………………………………………………………. 194
3-5-1- مسئوليت كودكان در فقه و حقوق اسلامي ……………………………………………. 195
3-5-2- جبران ضرر و خسارت به عهده ي كيست ……………………………………………. 197
الف ) تقصير سرپرست ……………………………………………………………………………….. 198
ب) عدم تقصير سرپرست ……………………………………………………………………………. 199
فصل چهارم : روشهاي جبران خسارت معنوي و افراد مستحق مطالبهي آن ………… 203
مبحث اول : راههاي جبران انواع خسارت معنوي ………………………………………………. 204
4-1-1- نگاه كلي به روشهاي جبران خسارت معنوي ……………………………………….. 204
4-1-2- انواع جبران خسارت معنوي …………………………………………………………….. 206
4-1-3- اعاده وضعيت سابق يا روش عيني ……………………………………………………… 207
4-1-4- پرداخت غرامت يا جبران خسارت معنوي از راه دادن معادل ……………………… 210
4-1-5- جبران خسارت به روش نمادين و اسمي ……………………………………………… 217
4-1-6- پرداخت غرامت كيفري و تنبيهي ……………………………………………………….. 218
مبحث دوم :نحوهي ارزيابي و تعيين ميزان انواع خسارت معنوي …………………………….. 219
4-2-1- نحوهي ارزيابي خسارت معنوي و تفاوت تألم پذيري افراد ……………………….. 219
4-2-2- روش تعيين مبلغ جبران خسارت ……………………………………………………….. 221
4-2-3- ملاك زمان ارزيابي ………………………………………………………………………… 222
4-2-4- ملاك ارزيابي خسارت در فرض تعدد اسباب ……………………………………….. 224
4-2-5- ارزيابي و تقويم خسارت معنوي ناشي از آسيبهاي جسمي ……………………… 227
4-2-6- روشهاي جبران خسارت معنوي در لطمههاي روحي ……………………………… 231
مبحث سوم : مطالبهي خسارت معنوي ……………………………………………………………. 235
4-3-1- افراد مستحق مطالبهي خسارت معنوي ………………………………………………… 235
4-3-2- مطالبه خسارت معنوي وارده به متوفي از ناحيهي وراث وبازماندگان زيان ديده.. 241
4-3-3- مطالبهي خسارت معنوي وارده قبل ازفوت متوفي …………………………………… 241
4-3-4- نظريهي عدم امكان انتقال حق مطالبهي خسارت معنوي به ورثه …………………. 242
4-3-5- نظريهي انتقال حق مطالبهي ورثه درصورت مطالبه زيان ديده قبل از فوت …….. 243
4-3-6- نظريهي امكان انتقال حق مطالبه به ورثه ………………………………………………. 244
4-3-7- دعواي مطالبهي خسارت معنوي ناشي از فوت مجني عليه ازناحيه وراث ………. 246
4-3-8- مطالبهي خسارت معنوي ناشي از جرح منجر به فوت مجني عليه ازناحيه وراث به عنوان قائم مقام او 247
4-3-9- قوانين و رويههاي قضايي در زمينهي مطالبه جبران خسارت شخصي …………… 249
مبحث چهارم : اسباب رفع يا كاهش مسئوليت مدني در خسارت معنوي ………………….. 251
4-4-1- اسباب معافيت ……………………………………………………………………………… 252
4-4-2- قوه قاهره يا حوادث پيشبيني نشده ……………………………………………………. 254
4-4-3- تقصير زيان ديده …………………………………………………………………………… 255
4-4-4- رضايت زيان ديده …………………………………………………………………………. 257
نتيجهگيري و پيشنهاد ………………………………………………………………………………… 260
5-1- نتيجهگيري ………………………………………………………………………………………. 261
5-2- پيشنهادات ………………………………………………………………………………………. 264
1- فهرست منابع ………………………………………………………………………………………. 266
الف – كتب فارسي ……………………………………………………………………………………. 266
ب – پايان نامههاي فارسي …………………………………………………………………………… 269
ج – قوانين ……………………………………………………………………………………………… 270
د – نشريات فارسي …………………………………………………………………………………… 270
2 – كتب عربي …………………………………………………………………………………………. 271
3 – منابع لاتين …………………………………………………………………………………………. 276
الف – كتب فرانسه ……………………………………………………………………………………. 276
چكيده انگليسي ………………………………………………………………………………………………
مقدمه
از نظر اسلام ، انسان ، برترين موجود عالم است كه خداوند از روح خود در او دميده و فرشتگان را امر كرد تا بر او سجده كنند و او را به عنوان خليفهي خود در زمين برگزيد اگر چنانچه آدمي حرمت خود را حفظ كند و حركت تكاملي را به درستي طي كند به جايي ميرسد كه از ملائك هم بالاتر ميرود و به موقعيتي ميرسد كه در خيال نميگنجد .
« رسدآدمي به جايي كه به جز خدا نبيند بنگر كه تا چه حد است مقام آدميت »
انسان با چنين موقعيت و جايگاه ممتازي هم سلامت و تماميت جسماني و اموال و متعلقات او مورد تأكيد است و بايد از هر گونه تعرض مصون بماند و هم حفظ حرمت و شخصيت او از جنبههاي گوناگون در اسلام مورد احترام بوده و بر صيانت آن تاكيد شده است ، و بر خسارتهاي وارده بر آن عنايت بيشتري دارد . زيرا پيامبر عظيم الشأن اسلام هدف از بعثت خود را كامل نمودن فضايل اخلاقي عنوان ميكند كه يكي از وجوه فضايل اخلاقي رعايت حقوق معنوي افراد است .
پس خسارت منحصر به ضرر مادي نبوده ،بلكه خسارت معنوي ناشي از جرم ، به مهمترين بعد از ابعاد وجود شخصيت انسان كه همان بعد معنوي و روحاني باشد ايراد لطمه نموده و آن را متضرّر مينمايد كه غالباً زيانهاي مادي قابل جبران و طريق جبران آن نيز مشخص است و در بسياري موارد اعاده وضع به حالت سابق آن به نحو كامل وجود دارد ، اما به دليل دشواري اندازهگيري زيان معنوي و تقويم آن به پول و گاهي عدم امكان اين اندازهگيري و سنجش آن با پول ، و يا مرسوم نبودن چنين ارزيابي در نظامهاي مختلف حقوقي ، در خصوص امكان جبران آن ،وحدت نظر وجود ندارد ، اگر چه در اكثر كشورها ، اين نوع خسارت ، نيز مشمول قاعدهي جبران خسارت دانسته شده است . و از اين حيث تفاوتي با خسارتهاي مالي ندارد . ولي در برخي كشورها به طور صريح غير قابل جبران اعلام گرديده ، يا حداقل در امكان جبران آن ترديد شده است . در نظام حقوقي ما نيز ، نسبت به امكان جبران اين گونه خسارتها و حدود و ثغور آن ابهام جدي وجود دارد و درپارهاي از اظهار نظرها كه از سوي مراجع قانوني چون شوراي نگهبان و شوراي عالي قضايي سابق مبني بر عدم امكان جبران اين خسارت به طريق مادي و مغايرت آن با موازين شرعي شده است ، اين ترديد را بوجود آورده كه امكان مطالبهي خسارت معنوي وجود ندارد . هر چند شريعت مقدس اسلام براساس اصول و قواعد كلي از جمله قاعدهي « لاضرر و لاضرار في الاسلام » و قاعده نفي عسر و حرج ، ايراد هر گونه ضرر وخسارت را به اشخاص چه ضررهاي مادي و چه ضررهاي معنوي به طور كلي ممنوع نموده است . بر همين اساس چگونه ممكن است به جبران خسارتهاي مادي تاكيد داشته باشد ، اما توجهي به خسارت معنوي و لزوم جبران آن نداشته باشد ؟
در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران ، از جمله در اصول 39 و 40 ايراد هر گونه ضرر و خسارت ممنوع شده و طبق اصل 22 و 23 32 ق 10 . از لطمه به حقوق معنوي انسانها منع شده است و اگر خسارتي به حيثيت و شرافت و سرمايه معنوي كسي وارد آيد طبق اصل 171 ق . ا . بايد جبران شود و در قوانين عادي نيز تلويحاًو يا با الصراحه اشاراتي راجع به خسارت معنوي شده است كه اين امر نشانگر توجه شايان قانونگذار ما به موضوع خسارت معنوي ميباشد . به هر صورت حقير سعي بر آن دارم كه با بررسي در محدودهي قوانين و مقررات لازم الاجراء فعلي ، بالاخص قانون اساسي و قانون مسئوليت مدني و آيين دادرسي كيفري و مجازات اسلامي و منابع معتبر فقهي به بحث و تجزيه و تحليل پيرامون خسارت معنوي ناشي از جرم به ويژه در آثار حقوقي وكيفري آن بپردازم ، تا انشاء الله با تبيين وجاهت و مشروعيت اين موضوع ، توجه و رسيدگي وجبران خسارت معنوي ناشي از جرم ، مورد عمل مراجع محترم قضايي و مورد توجه و تاكيد اساتيد گرامي واقعي گردد، باشد تا زمينهي دستيابي بيشتر به نظم واقعي و استقرار عدالت و ايجاد محيط مساعد جهت ارتقاء فضائل اخلاقي ، تامين آزاديهاي سياسي و اجتماعي ،ايجاد امنيت و آسايش همگاني و ساير اهداف مندرج در قانون اساسي فراهم آيد ، و با وضع قوانين متقن و محكم ، و مرتفع نمودن نواقص موجود در اين زمينه ، مراجع محترم قضايي و امنيتي ، همانگونه كه اموال مردم را از تعديات و تجاوزات محفوظ ميدارند ، با اتكا به چنين قوانين مستحكم ، حيثيت و اعتبار و احساسات اشخاص حقيقي را نيز كه از اهميت و اولويت بيشتري برخوردار است از تعرضات و تعديات محفوظ و مصون دارند و ضمانتهاي اجرايي براي اين قوانين الزام آور وجود داشته باشد تا متجاوزين را از فكر تجاوز و تعدي به افراد باز دارد و خسارهاي وارده به زيان ديدگان را مرتفع نمايد .
حقيقت امر آن است كه برخلاف خسارتهاي مادي ، مصاديق ديگر خسارت تحت عنوان « خسارت معنوي » به جهت آن كه كثرت بروز اين نوع خسارتها واهميت آن در جامعهي امروز به گونهاي است كه در خيلي از موارد خسارات وارده بر روح و روان و شخصيت و احساسات و عواطف فرد سنگينتر از خسارت جسمي و مالي بوده و قابل مقايسه با آن نيست و از سوي ديگر غفلت و بيتوجهي نسبت به اين گونه خسارات در نظام حقوقي مبتني بر اسلام ، باروح و قوانين اسلامي مغايرت دارد و آن را غير عادلانه و غيركارآمد جلوه ميدهد و موجب تضييع حقوق اشخاص ميشود ، لذا پرداختن به اين موضوع و دستيابي به راهكارهاي آن از اهميت خاصي برخوردار است . بنابراين با وسع اندك علمي خود تنگناهاي نظري و عملي ، خسارت معنوي ناشي از جرم را مورد بحث و فحص قرار داده ، تا پاسخ قانع كنندهاي در مسايل مورد نظر خود بيابم . لذا در اين پايان نامه سعي بر آن است تا به پرسشهاي ذيل پاسخ داده شود .
- آيا خسارات معنوي قابل جبران هستند يا خير و در صورت قابل جبران بودن به چه ترتيبي بايد آن را جبران نمود ؟
- اصولاً چگونه ميتوان سرمايههاي معنوي از بين رفته را با معيارهاي مادي مورد ارزشيابي قرار داد ؟
- شيوهها و ملاكهاي جبران خسارت معنوي چيست ؟
- آيا در نظام حقوقي اسلام روشهايي براي جبران خسارت معنوي پيش بيني شده است ؟
- خسارت معنوي ناشي از فوت توسط چه اشخاصي قابل مطالبه است ؟ و آيا اين نوع خسارتها قابل انتقال و ورّاث هست يا خير ؟
- موضع مقننين ايران و فرانسه و عملكرد آنان در خصوص اين موضوع به چه نحو است ؟
- آيا در حقوق كشورهاي ديگر منجمله كشور فرانسه جبران مالي خسارت معنوي مورد پذيرش است يا نه ؟
دراين نوشتار سعي شده است با تتبع در منابع فقهي و منابع حقوقي ايران و فرانسه و بكارگيري روش تحقيق كتابخانهاي و گردآوري منابع و اطلاعات وتحليل و نقد وارزيابي آنها فرضيههاي زير اثبات شود :
1- همانگونه كه ضررهاي مادي صرف بايد با وسايل مادي از جمله پول جبران گردند ، ضررهاي صرف معنوي نيز در درجهي اول ، بايد با وسايل صرف معنوي مثل اعاده حيثيت و عذرخواهي در مجامع يا جرائد جبران گردند .
2- اگر خسارت معنوي با توسل به روشهاي غير مادي قابل جبران نباشد ضمن اقدامات غير مادي (مثل اعاده حيثيت و …) اقدامات جبران كنندهي مادي نيز بايد به عمل آيد .
3- شناسايي حقوق و سرمايههاي معنوي و حمايت از آن ريشه در مفاهيم اخلاقي و قواعد حقوق اسلامي دارد .
4- حقوق كشورهاي ديگر ، جبران مالي خسارت معنوي را مورد پذيرش قرار دادهاند .
اهداف اين تحقيق ، ارائه بحث تحليلي و عميق از خسارت معنوي و تبيين نقاط مبهم و خطاهاي قانوني در حقوق ايران و بررسي اين موضوع به خصوص با نگاه نو به مسائل ديني و مطالعهي تطبيقي بحث در نظام حقوقي كشورهاي ايران و فرانسه و يافتن راه حل مناسب و ارائه در موارد ابهام و اجمال بوده است .
اين نوشتار در دو بخش نگارش يافته كه بخش اول آن به كليات اختصاص يافته است و مطالب اين بخش در دو فصل تحت عناوين 1- مفهوم ومباني تئوريك خسارت معنوي 2- مسئوليت ناشي ازخسارت معنوي در حقوق اسلام و انديشههاي حقوق فرانسه ارائه گرديده است .
بخش دوم نيز به جايگاه خسارت معنوي در قوانين موضوعه ايران و فرانسه و مصاديق و روشهاي جبران آن اختصاص يافته است كه در دو فصل مستقل مورد بحث و بررسي قرار گرفته است و در فصل سوم آن مطالعهي تطبيقي و مصاديق خاص خسارت معنوي و در فصل چهارم روشهاي جبران خسارت معنوي و افراد ذي حق مطالبه خسارات معنوي بحث شده است .
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.