پایان نامه بررسي عوامل موثر بر گسترش روحيه خدمتگذاري در جامعه
فهرست مطالب
چكيده
مقدمه
خدمتگذاري
مفهوم خدمتگذاري
خدمتگذاري از ديدگاه اسلام و ائمه
محدوده خدمت
جلوه هاي خدمت
الف) سودمندي و نفع رساني
ب) برآوردن نيازها
ج ) ياري به ديگران
انگيزه ها در خدمتگذاري
آفات خدمتگذاري
الف) منت و آزار
ب ) ريا و شهوت طلبي
ج ) زياده روي
حكومت و خدمت
عوامل موثر در ايجاد روحيه خدمتگذاري
الف) تبليغات
ب) ضرورت تشويقو تنبيه
ج ) انتخاب كارگزاران صالح
د) ايجاد = و امنيت
روحانيان و خدمتگذاري
درنگي در مفهوم خدمت
خدمت در سيره و سخن امام جواد (ع)
- اخلاص
- پرهيز از اذيت
- خدمت در حد توان
- نابودي نعمت
خدمت به مردم ، افتخاري بزرگ
ضرورت پركردن شكاف هاي اقتصادي
ضرورت ايجاد فضاي آرام
اولويت هاي خدمت رساني به مردم
كاربراي مردم ، فلسفه مسئوليت پذيري
ضرورت رسيدگي به وضع معيشت مردم
تامين روحيه انقلابي در كنار سازندگي
رمز پيروزي در خدمت رساني
ملاك گزينش خدمتگذاران
كنترل و نظارت بر خدمتگذاران
در نظر گرفتن رضاي خدا
عدالت ، مبناي خدمت رساني
هشدار به خدمتگذاران
اصطلاحات حقيقي
سرمشق بودن خدمتگذاران در زهد
هم دلي و وحدت خدمتگذاران
پرهيز از تجمل ، شرط خدمت رساني
پيش نيازهاي تحول اداري
مردم سالاري ديني
رضايت مردم
ارزش مداري
حق مداري
قانون مداري
فرهنگ خدمت و احسان
همدردي با مردم
توفيق خدمت
خدمتگذاري
مقدمه:
انسان موجودي اجتماعي است و در جمع ، استعدادش شكوفا مي گردد انسان ها ، همانند سنگ هايي نيستند از يكديگر بي خبر و باهم بي ارتباط بلكه مانند حلقات يك زنجيره اند كه حيات و قوامشان در گرو پيوستگي و وابستگي است . به همين جهت ، در فرهنگ بشري ، همواره به اين مسئله توجه گرديده و به تعبيرهاي گوناگون ، جامعه ي انساني به اين سو فرا خوانده شده است و انديشه وران و مصلحان ، با بيان و قلم ، مردم را به تعاطف ، تعاضد ، همدلي و خدمت رساني دعوت كرده و آن را از مقومات جامعه و اجتماع برشمرده اند . اديان الهي ، كه بر اساس ارزشهاي فطري و واقعي استوارند ، به اين امر عنايت كرده و نقش اساسي را در ايسجاد و تقويت اين روحيه داشته اند و پيامبران . آورندگان پيام الهي ، در راس خدمتگذاران بشري بوده اند .
در فرهنگ و معارف اسلامي ، به اين صفت و عمل شايسته سفارش فراوان شده است . در اين دين برزگ ، ارزشمند ترين مردم ، سودمندترين آنان است :
خيرالناس انفعهم للناس 1 .بگيرد
براي روشن شدن ابعاد و زوياي موضوع ، بحث را در چند محور پي مي گيريم :
مفهوم خدمتگذاري
خدمتگذاري ، مفهوم وسيع و گسترده اي دارد . اين واژه ، تمام فعاليت هاي مثبت و مفيد انسانها را در زمينه هاي : اجتماعي ، اقتصادي ، سياسي ، فرهنگي و معنوي شامل مي شود . اين نكته را يادآورمي شويم كه : {خدمتگذاري} غير از {انجام وظيفه} است . براي روشني و وضوح معناي خدمتگذاري ، لازم است ، مرز اين دو مشخص شود .
- كسي كه مسووليتي بر دوش دارد ، چه در بعد معنوي و چه در بعد مادي ، و درازاي كار مزد دريافت مي كند . خدمتگذار نيست گر چه نتيجه تلاش او در راستاي خدمت به خلق قرار مي گيرد . خدمتگذار ، واژه اي است كه با چگونگي عمل و نيت فرد ارتباط دارد .
البته اگر شخصي در انجام وظيفه اش كوتاهي نكرد و آن را به بهترين وجه انجام داد و علاوه ، هم و غم خويش را در رفع نارسائي هاي زندگي مردم قرار داد و تابع يكسري مقررات خشك و دست و پاگيرداري نبود ، نام خدمتگذار ، بر او زيبنده و شايسته خواهد بود . بنابراين ، هر خدمتگذار مالا به جامعه خدمت مي كند ولي هر خدمتي خدمتگذاري نيست .
- معلمي كه علاوه بر انجام دقيق وظايف ، براي رشد و شكوفايي شاگردان ، دل مي سوزاند ، عالمي كه علاوه بر تبيين احكام دين ،در امور خير و مسائل زندگي مردم پيشگام است و با مبارزات و فداكاري هايش ، از اذت هاي زندگي چشم مي پوشد ، متمكني كه علاوه بر انجام وظايف شرعي ، با اموال و دارائيش باني مراكز سودمند مي گردد . به نيازمنندان امداد مي رساند و بالاخره آن بسيجي كه از ناموس و ارزش هاي ديني ، عاشقانه به دفاع بر مي خيزد ، همه از نمونه هاي بارز خدمتگذاري بيشمارند . بدينسان مي يابيم كه در مفهوم خدمتگذاري ، گذشت ، فداكاري ، ايثار ، تمل سختي و ناگواري و احساس همبستگي به همنوعان نهفته است . با توجه به وسعتو گستردگي معناي خدمتگذاري ، مي توان آن را به دو بخش تقسيم كرد :
- خدمت هاي مادي
- خدمت هاي معنوي
تاسيس مدارس و موسسات ، مراكز امداد تلاش هايي از قبيل : امدادرساني ، ساختن مدرسه ، دانشگاه ، مسجد ، پاك ، ورزشگاه و … از مقوله خدمات مادي است .
خدماتي مانند : تعليم ، ارشاد ، پاسداري از عقيده و اخلاق مردم ، تبليغ از ارزشهاي ديني ، ستيز با متجاوزان ، كوشش در راه استقلال و عزت و بالاخره فداكاري و فدا شدن در راه ايمان و عقيده از جمله خدمت هاي معنوي شمرده مي شوند .
اينك كه مقصود ما از به كاربردن وتژه خدمتگذاري ، در اين مقاله ، بيان شد ، اشارتي خواهيم داشت به ارزش و اهميت خدمتگذاري و برخي از جوله هاي آن .
خدمتگذاري از ديدگاه اسلام و ائمه
اسلام ، در برنامه ها و تعاليم ، بر آن است كه : جمع انديشي و جمع زيستي سازگار و با هدف را در پيروان خويش ، ايجاد و تقويت كند و به گونه اي كه مردمان را { عيال خدا} بيند . در جهان بيني اسلام ، از يك طرف ، مسئله خدمت به خلق مقدمه قرب الهي و نوعي عبادت تلقي شده است و از ديگر سوي ، به هر اندازه كه انسان ذز بعد شناخت و معرفت حق تعالي رشد و تكامل پيدا كند ، در خدمت به مردم ، بيشتر عشق مي ورزد زيرا شيفته حق ، خدمت به خلق را جداي از بندگي خالق نمي بيند به همين جهت ، در انسان هاي متعاي و فرزانه و آشنايان به جهان بيني اسلامي ، حس نوعدوستي و خدمت به خلق و جامعه ، بيشتر به چشم مي خورد .
پيامبر اكرم (ص) سودمندي و خدمت به مردم را در كنار ايمان به خداوند ، معبار و ملاك ارزشمندي انسان دانسته و مي فرمايد :
خصلتان ليس فوقهما من البر شيء : الايمان بالله و النفع لعبادات
الله 3 …
ايمان به خدا و نفع رساندن به بندگان او ، دو خصلت نيك است كه برتر از آن چيزي نيست .
از اين بيان استفاده مي شود كه اگر عشق و سوز به مردم ، كه نمودار محبت به پروردگار است ، برروح آدمي حاكم گردد و با ايمان و اعتقاد به خداوند در آميزد ، انسان خدمتگذار و پر تلاش مي سازد كه هيچ گاه از خدمت به ديگران غفلت نمي ورزد كه بفرموده رسول خدا (ص) مسلماني غير از خدمت به ديگران غفلت نمي ورزد كه به فرموده رسول خدا (ص) مسلماني غير از خدمت به برادران مسلم و اهتمام در رفع مشكلات آنان نيست :
من اصبح و لم بهتهم بامور المسلمين فليس بمسلم 4 .
در برخي از روايات ، خدمتگذاري يكي از ويژگي ها و مشخصه هاي اصلي مومنان دانسته شده است : يكي از راويان مي گويد : از امام صادق(ع) شنيدم كه فرمود :
المومنون خدم بعضهم لبعض . قلت : و كيف يكون خدما بعضهم لبعض
قال : يفيد بعضهم يعضا 5 .
امام صادق (ع) فرمود : مومنان خدمتگذار يكديگرند . گفتم چگونه ؟ فرمود : به يكديگر فايده و سود مي رسانند .
اين ها و صدها نمونه ديگر از تعاليم ديني در اين زمينه ، نشان دهنده پيوندي تنگاتنگ بين ايمان و خدمتگذاري است .
آنان كه خود را مومن مي پندارند و به پندار خود ، براي قرب به خدا ، عزلت مي گزينند و از مسئوليت هاي اجتماعي رو برمي تابانند ، با روح تعاليم اسلام بيگانه و در پيشگاه حق ، عذري نخواهند داشت .
امام خميني ، رحمه الله عليه ، كه خود اسوه ايمان به خدا و خدمت به خلق بود ، در دستور العملي به رزندشان ، چنين مي نگارند :
( پسرم !… آنچه گفتم بدان معني نيست كه خود را از خدمت به جامعه كنار كشي و گوشه گير و كل بر خلق الله باشي كه اين از صفات جاهلان كتنسك است . با درويشان دكان دار… پسرم ! از زير مسئووليت انساني كه خدمت به حق در صورت خدمت به خلق است نشانه خالي مكن كه تاخت و تاز شيطان در اين ميدان ، كمتر از تاخت و تاز در بين مسئولين و دست اندركاران نيست ) 6 .
محدوده خدمت
ممكن است اين سوال پيش بيايد كه آيا خدمت ، مطلقا ، ارزش ذاتي دارد ؟ در هر جا و به هر كس كه خدمت بشود پسنديده و مورد ستايش است ؟ يا خدمت مسلمانان به يكديگر ، در جامعه اسلامي است كه داراي ارزش و اهميت است ؟
از نظر اسلام ، خدمت به مردم به تعبير روايات (ناس) ، عملي است مطلوب و شايسته . پيامبر اكرم (ص) فرمود :
راس العقل بعد الدين انوددال الناس و اصطناع الخير الي كل بر
و فاجر7 .
پس از ايمان به خداوند ، سرآمد تمام اعمال عاقلانه ، بشر دوستي و نيك به مردم است چه خوب و درستكار باشند و چه فاسق و گناهكار.
آنان كه بسان خورشيد بر نيك و بد مي تابند و بخل و امساكي در اين جهت ندارند ، بي شك خدمتگذار بشرند و از پاداش خداوند نيز بهرمند .
امام موسي بن جعفر(ع) فرمود :
ان الله عبدافي الارض يسعون في حوائج الناس هم الامومنون يوم
القيامه 8 .
خدا را در زمين بندگاني است كه در برآوردن نيازمنديهاي مردم تلاش مي كنند . ايشان ، در قيامت در امنيت و امان قرار دارند .
اين گونه روايات ، خدمت را ، مطلقا ، ارزش دانسته و محدوديتي در آن قائل نشده است روايات فراوان ديگري نيز داريم كه در آن ها قيد خدمت به مومن آورده شده كه به برخي از آنها اشاره خواهيم كرد . از مجموع اين دو گروه از روايات چنين به دست آيد كه خدمت رساني مسئله اي است كه داراي ارزش ذاتي و همانگونه كه خدمت به مومن از ارزش والايي برخودار است ، خدمت به غير مومن نيز ارزش است .
جلوه هاي خدمتگذاري
خدمتگذاري با عناوين و تعبيرات گوناگون در منابع ديني ، مورد ترغيب و تشويق قرار گرفته است كه هر كدام به گونه اي مسوله خدمت به مردم را در ابعاد مختلف ، مطرح مي سازد ، كه در مجموع ، همه ، جلوه هاي يك حقيقتند . در اين باره ، به ذكر چند عنوان اشاره مي كنيم و يادآور مي شويم كه : ذكر اين عناوين ، جداي از يكديگر ، به معناي استقلال و عدم تداخل آنها نخواهند بود .
الف . سودمندي و نفع رساني
در بسياري از روايات ، خدمت به خلق و سودرساني به آنان ، عامل ارزشمندي انسان ، به شمار آمده است و پيامير اكرم (ص) ، در پاسخ اين سوال كه محبوبترين افراد ، پيش خداوند چه كساني هستند ؟ فرمود ؟
انفع الناس للناس 9 .
يا در وصف مومن مي فرمايد :
مثل المومنون مثل النخله ما اخذت منها من شي نفعك 10 .
شخص يا ايمان ، همانند درخت خرمااست كه هر چه از آن برگيزي سودمند و مورد استفاده است .
از آنجا كه انسان با ايمان ، براساس حق و حقيقت زندگي مي كند ، نمي تواند جز نفع رساني ، روش ديگري را پيش گيرد . نفع رساني جزء مقومات ايمان او به شمار مي آيد از اين رو ، قرآن مجيد (حق) و طرفدارانش را ، از آن نظر كه نافع و سودمندند براي ديگران ، جاويد و ماندگار خوانده است :
… و اما ما ينفع الناس فيمكث في الارض 11.
بنابراين ، سراپاي زندگي انسان معتقد به خدا و روز واپسين را اين ويژگي تشكيل مي دهد كه در هر موقعيتي قرار بگيرد و به هر دريچه اي كه رسد براي مردم و در خدمت آنا است . امام صادق(ع) در ذيل آيه شريفه
( وجعلني مباركا اينما منت ) 12 فرمد : (اي نفعا) 13 ! .
بدينسان مي ابيم كه مومن ، انساني است مبارك ، برخيز و پرسود براي ديگران و لازمه خصلت ، خدمتگذاري وي نسبت به همنوعان است .
ب : برآوردن نياز
گره گشايي ، حل مشكل ديگران و برطرف نمودن نيازهاي مادي و معنوي مردم ، جلوه هاي ديگري از خدمتگذاري هستند كه مورد سفارش اسلام مي باشند . برخرداري از اين ويژگي ؛ توفيقي است كه خداوند نصيب بندگان نيكش مي سازد . در حقيقت ، نيازمندي كه به انسان روي مي آورد ، رحمت و هديه اي الهي است كه بايد از آن استقبال گردد . امام حسين (ع) مي فرمايد :
ان حوائج الناس اليكم من نعم الله عليكم فلا تملواالنعم 14 .
نيازخاي مردم (كه شمابراي حل آنان اقدام مي كنيد ) از جمله نعمت هاي خداوند است براي شما . از مراجعه مردم به خودتان اظهار ملامت و دلتنگي نكنيد .
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.