پایان نامه بررسي و کاربرد سرمايه فکري در ارزيابي عملکرد مالي شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- چکیده:.. 1
- مقدمه:.. 2
- فصل اول: کلیات تحقیق
- 1-1-مقدمه : 4
- 2-1 بیان مسئله 5
- 3-1 بیان ضرورت تحقیق. 6
- 4-1 چارچوب نظری تحقیق. 7
- 5-1 فرضیه اصلی تحقیق : 8
- 6-1 متغیرهای مورد مطالعه 8
- 7-1 اهداف تحقیق. 9
- 8-1-تعریف واژه ها و اصطلاحات.. 9
- فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق
- 1-2- مقدمه 11
- 2-2 اقتصاد دانشی. 11
- 3-2 تعریف دانش.. 12
- 4-2 پدیدار شناسی کسب و کار در اقتصاد دانش پایه 13
- 5-2 اشکال جدید منابع سازمانی. 15
- 6-2 دارایی های نامشهود 16
- 7-2 تاریخچه ی سرمایه ی فکری. 20
- 8-2 اجزاء مدل سرمایه فکری. 25
- 9-2 تعاریف مختلف سرمایه ی فکری. 29
- 1-9-2-شاخص های اندازه گیری سرمایه فکری. 32
- 10-2 مدل های اندازه گیری سرمایه فکری. 38
- 11-2 مدل های توصیفی سرمایه ی فکری. 39
- 12-2 مدل های اندازه گیری سرمایه ی فکری و ارائه دهنده آن ها 40
- 1-12-2 مدل های مبتنی بر سرمایه ی بازار. 40
- 2-12-2 مدل های مستقیم سرمایه ی فکری. 41
- 3-12-2 مدل های بازده دارایی ها 41
- 4-12-2 مدل های کارت امتیازی. 41
- 1-4-12-2 مدل مقایسه ی ارزش بازاری و ارزش دفتری (ام – بی – وی) 42
- 2-4-12-2 مدل کیوی توبین. 43
- 3-4-12-2 مدل عملکردی شرکت دانش پایه (نوکورپ) 44
- 4-4-12-2 مدل کارگزار فناوری ( تی – بی) 46
- 5-4-12-2 مدل سنجش ا رزش گذاری جامع (آی – وی – ام) 47
- 6-4-12-2 مدل ا رزش افزوده اقتصادی ( ای – وی – اِی ) 48
- 7-4-12-2 شاخص سرمایه ی فکری. 49
- 8-4-12-2 کارت امتیازی زنجیره ارزش 50
- 9-4-12-2 کارت امتیازی متوازن. 50
- 10-4-12-2 رهیاب سرمایه ی فکری اسکاندیا 52
- 11-4-12-2 مدل ارزش نامشهود محاسبه شده (سی – آی – وی) 53
- 12-4-12-2 مدل شاخص ایجاد ارزش (وی – سی – آی) 54
- 13-4-12-2 مدل طبقه بندی سرمایه ی فکری. 56
- 13-2 طبقه بندی روش های اندازه گیری سرمایه فکری. 57
- 14-2 نقاط قوت و ضعف روش های اندازه گیری سرمایه فکری. 59
- 15-2 استاندارد حسابداری شماره 6 گزارش عملکرد مالی 60
- 16-2 مفهوم سود از دیدگاه حسابداری. 68
- 17-2 مفهوم اقتصادی سود 68
- 18-2 تحقیقات داخلی و خارجی صورت گرفته 69
- 1-18-2 تحقیقات خارجی. 69
- 2-18-2 تحقیقات داخلی. 71
- فصل سوم: روش اجرای تحقیق
- 1-3- مقدمه: 73
- 2-3روش تحقیق. 73
- 3-3 نوع روش تحقیق : 74
- 1-3-3 روش گرد آوری اطلاعات: 74
- 2-3-3 ابزار گرد آوری اطلاعات : 74
- 3-3-3 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات : 75
- 4-3 قلمرو مکانی و زمانی و موضوعی. 75
- 5-3 مدل تحلیلی تحقیق. 75
- 6-3 جامعه ونمونه آماری. 76
- 7-3 محدودیت های تحقیق. 77
- 8-3 روش گرد آوری اطلاعات و داده های تحقیق : 77
- 9-3 روش های آماری و تجزیه و تحلیل داده ها : 77
- 10-3 همبستگی. 78
- 11-3 ضریب تعیین. 78
- 12-3 مدل رگرسیون تحقیق. 79
- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داه ها
- 1-4- مقدمه: 81
- 2-4 بررسی نرمال بودن متغیر پاسخ. 81
- 3-4 بررسی همبستگی بین سود خالص و ارزش دفتری. 83
- 4-4 بررسی رگرسیون بین سود خالص و ارزش دفتری. 84
- 5-4 رگرسیون و همبستگی به تفکیک سال. 85
- 6-4 بررسی رابطه میان مقادیر استاندارد شده در مقابل مقادیر پیش بینی شده 89
- 7-4 بررسی نرمال بودن خطا 92
- 8-4 جداول نهایی از آزمون های همبستگی و رگرسیون. 93
- فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
- 1-5-مقدمه: 95
- 2-5 خلاصه 95
- 3-5 بیان نتایج. 96
- 4-5 مقایسه نتایج تحقیق حاضر با نتایج تحقیقات قبلی انجام شده : 96
- 5-5 پیشنهادات : 98
- 1-5-5 پیشنهادت حاصل از تحقیق : 98
- 2-5-5 پیشنهادت جنبی : 98
- 3-5-5 پیشنهادات برای تحقیقات آینده 99
چکیده:
همه ما می دانیم آن چه که اندازه گیری میشود، انجام میشود. با این حال بسیاری از سازمانهایی که مدیریت دانش را دنبال میکنند فرآیندی برای اندازه گیری داراییهای دانش سازمانی و یا سرمایهی فکری ندارند. گزارشگری مالی سنتی نمیتواند ارزش واقعی شرکت را محاسبه کند وتنها به اندازه گیری ترازنامه مالی کوتاه مدت و داراییهای ملموس اکتفا میکند.
در حقیقت سرمایه فکری یک مدل جدید کاملی را برای مشاهده ارزش واقعی سازمانها فراهم میآورد وبا استفاده ازآن میتوان ارزش آتی شرکت را نیز محاسبه کرد. به دلیل تمایل به سنجش ولحاظ کردن ارزش واقعی داراییهای نامشهود سرمایه فکری بیش از پیش نزد شرکتها، سهامداران (سرمایه گذاران) و سایر گروههای ذینفع افزایش یافته است. در این تحقیق کاربردی، ابتدا براساس روش استوارت ارزش سرمایههای فکری شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی پنج ساله محاسبه، سپس در مرحله بعد ارتباط بین ارزش سرمایه فکری و عملکرد مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد ارزیابی قرار گرفت. در تحقیق حاضر روش آماری استفاده شده به منظور تجزیه و تحلیل دادهها روش مدل تحلیل رگرسیون میباشد.
یافتهها حاکی از رابطه مثبت معنی دار بین سرمایه فکری وعملکرد مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران میباشد. باتوجه به این نتایج میتوان بهره گیری شرکتها، سهامداران، سرمایه گذاران و سایر گروههای ذینفع در استفاده از این مدل رابرای کسب سود بالاتر در آینده قویاً توصیه کرد.
مقدمه:
توسعه اطلاعات در دهههای اخیر موقعیتهای جدیدی را پیش روی افراد و سازمانها قرار داده است. ازین رو تعاملات وارتباطات در گستره جهانی توسعه یافته و تعاریف جدیدی در ابعاد گوناگون زندگی فردی و اجتماعی بروز نموده است. دراین میان، سازمانهای کسب وکار بیشترین تأثیر را از وضعیت جدید پذیرا شده و خواسته یا ناخواسته، در مسیر این دگرگونی مداوم قرار گرفته، متحول شده، به انحلال وادغام، یا پذیرش موقعیتهای جدید روی آوردهاند. متناسب با این تغییرات موقعیتی، رویکردها و ادبیات جدیدی چون: سازمانهای یادگیرنده، معماری سازمان، سازمان مجازی و مهندسی مجدد و… بر بستر رهیافت اطلاعاتی پدیدار شده است. رهیافتی که از کد ژنتیک تا ایزومرها، از زبان شناسی تا کامپیوتر، و از کارکرد مغز انسان تا مدیریت سازمانهای کسب و کار را، تفسیر میکند.
سازمانهای امروزین، بیش از نمونههای قدیمی آنها با دیالکتیک مواجهاند: نیاز به خود مختاری (استقلال) در مقابل نیاز همزمان به ارتباطات (یکپارچگی). پاسخ به این دیالکتیک مستلزم ایجاد فرصت یادگیری برای افراد سازمان است. چرا که از یکسو سازمانها به ساختارهایی نیاز دارند تا خودمختاری و قابلیت حل مشکلات محلی را توسعه بخشند، و از سوی دیگر برا دگرگونی فرهنگی، به بهبود ارتباطات و ساختار مشارکتی تمایل دارند. با گسترش ارتباطات و عدم نیاز به جابجایی، و تحت تأثیر پیدایش سازمان مجازی تنها عنصری که در سازمان باقی میماند، انسانها یعنی افراد سازمانها هستند. پیداست که در چنین شرایطی برای تبدیل سازمانها به سازمان یاد گیرنده، بایستی انسانها تمایل به یادگیرندگی پیدا کنند. یادگیری در سازمانهای جدید نیز به نوبه خود از رهیافت اطلاعاتی و از حلقهی سایبرنتیکی فرد – سازمان – محیط – فرد، پروی میکند و از رفتار نوآورانه، اطلاعاتی و دانشی در محیط تأثیر میپذیرد. در واقع از یکسو، توسعه ارتباطات و تولید انبوه اطلاعات و دانش و از سوی دیگر کاهش نیم عمر رشتههای گوناگون دانش بشری، موجب شده تا اطلاعات به عنوان مهمترین منبع سازمانها و به عنوان مزیت رقابتی تلقی شود. همسان با سایر منابع سازمانی، این منبع مهم نیز نیاز به مدیریت داشته و مدیریت آن در سایه فناوری محقق میشود. توجه روزافزون به دانشو اهمیت دانشگران سازمان به عنوان اصلیترین سرمایهی سازمانهای دانشبر، لزوم شناسایی و تشخیص دانش و اطلاعات، و شکل گیری چارچوبهایی برای مدیریت دانش را در سازمانها ضروری نموده است.
1-1-مقدمه:
بسیاری از نظریه پردازان و پژوهش گران در توصیف ویژگیهای فضای اقتصادی جدید بر این باورند که شکل اقتصاد، صورتی جهانی و همه گیر به خود گرفته و از داراییها ودرآمدهای نامحسوس، پیچیده ونامشهودی شکل یافته، که به نحوی خاص به یکدیگر و درهم تنیده شدهاند. فرایندها و ابزاری که زمینه افزایش بهره وری و پیشرفت اقتصادی را فراهم میآورند. براساس این تعریف، به وضوح روشن است که مدیریت، برنامه ریزی و نظارت بر شناسایی، تخصیص و سنجش داراییهای نامشهود وسرمایه فکری بنگاهها، شاخصی مهم در تعیین توان رقابتی بنگاهها برای بقا و رشد در اقتصاد جدید است. بررسی روندها و آمارهای اقتصادی نیز بر صحت این گفته اذعان دارند، چنان که بررسیهای انجام گرفته از پانصد شرکت در بین سالهای 1982 تا 1992 میلادی، نشان از رشد سهم ارزش داراییهای نامشهود از 38 درصد به 62 درصد در میزان ارزش بازار دارد. توجه به این موضوع در اواخر دههی نود میلادی، سرمایه گذاری بر توسعهی داراییهای نامشهود شامل: تحقیق و توسعه، فرآیندها ونرم افزار کسب وکار، کسب علامتهای تجاری، آموزش پرسنل و…، را به رقمی معادل یک تریلیون دلار – به تقریب برابر با کل سرمایه گذاری بخش تولید سرمایههای فیزیکی – رسانیده است. به این منظور، برآورد و سنجش میزان تأثیر سرمایه فکری در فرآیندهای اقتصادی وضع موجود سازمان، یکی از روشهای شناخت نقاط ضعف و تعیین راهبردهای لازم برای کمک به تصمیم گیری مدیران خواهد بود. از طرف دیگر با توجه به اینکه تعیین میزان سرمایه مورد نیاز، به عنوان یکی از اجزای اصلی فعالیتهای تولیدی، از اهمیت بسزایی برخوردار است، میتوان دریافت که شناسایی سرمایههای فکری و نامشهود موجود سازمان، در شناخت فاصله تا وضع مطلوب و تعیین نیازهای سرمایهای و اتخاذ رویههای بهینه، برای توسعه و رشد در آیندهی بنگاهها بسیار مهم و مؤثر خواهد بود.
در فصل اول پس از بیان مسئله تحقیق، تاریخچه موضوع تحقیق را مورد بررسی قرار میدهیم و به بیان اهمیت و ضرورت تحقیق میپردازیم. همچنین اهداف تحقیق را بیان میکنیم.
چارچوب نظری تحقیق که بنیان اصلی طرح سئوال و موضوع تحقیق بوده است در این فصل آورده شده و در ادامه به مدل تحلیلی و فرضیههای تحقیق نیز اشاره شده است. در پایان این فصل تعاریف واژهها و اصطلاحات آمده است.
2-1 بیان مسئله
با سیر جوامع از عصر صنعتی به عصر اطلاعات اهمیت سرمایه فکری[1] افزایش یافته است. این اهمیت را میتوان برخاسته از عواملی چون انقلاب فناوری اطلاعات, اهمیت فزاینده دانش واقتصاد دانایی محور و تأثیر ابداع وخلاقیت به عنوان عنصر تعیین کننده رقابت دانست.[2] در دوره صنعتی بهای اموال ماشین آلات و تجهیزات و مواد خام به عنوان عناصر کارآمد واحد تجاری محسوب میشدند، در حالی که در عصر اطلاعات استفاده کارا از سرمایه فکری است که موفقیت یا شکست واحد تجاری را تعیین میکند. سرمایه فکری شامل آن بخش از کل سرمایه یا دارایی شرکت است که مبتنی بر دانش بوده و شرکت مالک آن به شمار میرود.
در جوامع دانش محور کنونی بازده سرمایههای فکری به کار گرفته شده بسیار بیشتر از بازده سرمایههای مالی به کار گرفته شده اهمیت یافته است. این به آن معنی است که در مقایسه با سرمایههای فکری، نقش و اهمیت سرمایههای مالی در تعیین قابلیت سود آوری پایدار کاهش چشمگیری یافته است. به دلیل افزایش اهمیت نسبی سرمایههای فکری (به عنوان مهمترین بخش از سرمایههای کل شرکت) در سود آوری پایدار و مستمر وبلندمدت، اکثر شرکتها درپی یافتن جوابهایی مناسب برای این سؤال هستند:
از لحاظ آماری آیا رابطه معنی داری میان میزان سرمایههای فکری و عملکرد مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار وجود دارد؟
و آیا استفاده از این مدل میتواند منجر به کسب سود خالص بالاتر برای شرکتها شود؟ و آیا استفاده از مدل سرمایهی فکری میتواند به سهامداران و سرمایه گذاران جهت تصمیم گیریهای آینده مورد استفاده قرار گیرد؟
3-1 بیان ضرورت تحقیق
بسیاری از پژوهشگران معتقدند که رشد ارزش شرکتها بیش از رشد ارزش دفتریشان میباشد. در حقیقت گزارشگری مالی سنتی نمیتواند ارزش واقعی شرکت را ماسبه کند وفقط به اندازه گیری ترازنامه مالی کوتاه مدت و داراییهای ملموس اکتفا میکند.
بنا بر ایده اندرسون سازمانها به چهار دسته از دلایل ممکن است سرمایه فکری خود را مورد سنجش قراردهند که عبارتند از:
1- بهبود مدیریت داخلی
2- بهبود گزارش دهی به خارج از سازمان
3- مبادلات این سرمایه
4- دلایل قانونی بهبود حسابداری
در این میان شکاف بین ارزش بازار سازمان و ارزش خالص دارائیهای مشهود که در ارزش گذاری سهام ناشی از دارائیهای نامشهود تلقی میشود روز به روز بیشتر توجه سرمایه گذاران را به خود مینماید.
زمانی که این شکاف کوچک باشد بازگشت سرمایه از طریق درآمد سازمان یا دست کم داراییهای مشهود آن به شکل منطقی قابل پیش بینی خواهد بود. اما داراییهایی به شکل دانش و نشان تجاری بسیار بیشتر در معرض تهدید قراردارند و تحقق انها دشوارتر است.
اگر چه، روشهای سنتی حسابداری به طور قابل ملاحظهای به درک ارزش کسب و کار کمک میکنند. با این وجود در یک سازمان دانش محور که درآن داشن بخش بزرگی ارزش یک محصول و همچنین ثروت یک سازمان را تشکیل میدهد. روشهای سنتی حسابداری که مبتنی بر داراییهای ملموس و نیز اطلاعات مربوط به عملیات گذشته سازمان هستند. برای ارزش گذاری سرمایه فکری، که بزرگترین و ارزشمندترین دارایی برای بسیاری از سازمانها است، ناکافی هستند. دیدگاه اندازه گیری سرمایه فکری بر چگونگی ایجاد مکانیزم های اندازه گیری جدید برای گزارشدهی متغیرهای غیر مالی یا کیفی سرمایه فکری در کنار دادههای سنتی، کمی، یا مالی تمرکز دارد. در مقایسه با حسابداری مالی سنتی، اندازه گیری سرمایه فکری موضوعات مهمی شامل سرمایه انسانی، رضایت مشتری و نواوری را در بر میگیرد. بنابراین رویکرد سرمایه فکری برای سازمانهایی که میخواهند از ارزش عملکردشان به خوبی آگاهی داشته باشند، جامعتر است.
تفاوتهای بین این دو رویکرد معنی دار هستند: درحالیکه حسابداری مالی به گذشته گرایش دارد، اندازه گیری سرمایه فکری آینده نگر است. اندازه گیری سرمایه فکری واقعیتهای نرم (کیفیتها) را در بر میگیرد، در حالیکه حسابداری مالی واقعیتهای سخت (کمیتها) را اندازه گیری میکند. اندازه گیری سرمایه فکری بر ایجاد ارزش تمرکز دارد، در حالیکه حسابداری مالی بازدهی عملیات گذشته و جریان نقدینگی را نعکس میسازد. بتدریج مشخص شده که اندازه گیری مالی سنتی در هدایت تصمیم گیری استراتژیک ناکافی است. که آن باید با اندازه گیریی سرمایه فکری جایگیزین و یا تکمیل شود. در این صورت، مدیران بخوبی میتوانند از وضعیت موجود (نقاط قوت وضعف) مدیریت سرمایه فکریشان مطلع شوند. به طور مشخص، اندازه گیری سرمایه فکری در تصدیق توانایی سازمان برای تحقق اهداف استراتژیک، نمایش تحقیق وتوسعه، فراهم ساختن اطلاعات پشتیبانی برای بهبود پروژهها و تأیید اهمیت برنامههای تحصیلی وآموزشی شان مفید است. اندازه گیری سرمایه فکری به عنوان یک روش مهم مدیریت بازاریابی و کسب وکار استراتژیک نیز، بیش از اینکه یک ابزار ارتباط با سهامداران یا سرمایه گذاران باشد، به عنوان یک ابزار مدیریت درون سازمانی مفیدتر خواهد بود. بنابراین چون شناسایی سرمایه فکری یک مسئله استراتژیک کلیدی است، درنتیجه در وضعیت موجودش باید بطور منظم به هیئت مدیره گزارش داده شود. خلاصه اینکه، اندازه گیری سرمایه فکری برای مدیریت سرمایه فکری مهم است؛ ومدیریت مؤثر سرمایه فکری به اندازه گیری مؤثر آن بستگی دارد، براساس گزارشات ارائه شده یک تعداد از شرکتها شروع به پیگیری، ارزش گذاری و ایجاد ابزارهایی برای حمایت از سرمایه فکریشان کردهاند. بااین وجود اید هنوز نیمی از مدیران کسب وکارها برای کسب مزیت از این دانش آمادگی ندارند، یک بانک فکری سوئیسی در نتیجه مطالعاتشان درباره سرمایه فکری، دریافت که به دلیل فقدان اندازه گیری سرمایه فکری تنها 40 درصد از دانش موجود در یک سازمان در عمل مورد استفاده قرار میگیرد.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.