پایان نامه بررسی ابعاد حقوقی استفاده از سلاح های شيميايی
فهرست محتوا
چکیده
از ابتدای تاریخ تاکنون بین حکومتها درگیری و جنگ وجود داشته و آنچه در این جنگها مهم بوده استفاده از سلاحهای مهلک جهت ضربه زدن به طرف مقابل بوده است که سلاحهای شیمیایی نیز در این خصوص، مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته است. اما آنچه تاریخ بازگو میکند تلاش جامعه بین المللی جهت ممنوعیت این سلاحها بوده است که مهمترین نتیجه این تلاشها را شاید بتوان پروتکل 1925 ژنو و کنوانسیون 1993 پاریس عنوان کرد. هر چند مجامع بین المللی و بالاخص سازمان ملل متحد در جهت نیل به ممنوعیت کامل این سلاحها بودند اما در عمل چنین موفقیتی حاصل نشد چرا که در دهة هشتاد یکی از هولناکترین وقایع تلخ در جهان، با استفادة عراق از سلاحهای شیمیایی علیه نظامیان و غیر نظامیان ایران به وقوع پیوست. آنچه در این جنگ مهم بود واکنش سازمان ملل متحد در قبال کشور به کار گیرنده این سلاحهای مخوف بود که با عکس العمل ضعیف سازمان ملل متحد در این پرونده انتظارات از این سازمان جهانی برآورده نشد. ولی آنچه امروز اهمیت دارد جلوگیری از جنگ شیمیایی دیگر و نیل به ممنوعیت کامل تولید و پیشرفت این سلاحهاست که با وجود زرادخانههای شیمیایی در جهان و همچنین نبود ضمانت اجرای کافی در این زمینه نمیتوان به این مهم دست یافت. هر چند انتظار میرود با ورود شورای امنیت در این عرصه بتوان گام مهم و مؤثر در این زمینه برداشت.
کلید واژگان: حقوق بین الملل، سلاحهای شیمیایی، سازمان ملل، جنگ ایران و عراق، حقوق بشر دوستانه
فهرست مطالب
- مقدمه. 1
- 1.بیان مسأله. 1
- 2. پیشینیة تحقیق. 3
- 3. ضرورت انجام تحقیق. 5
- 4. سؤالهای تحقیق. 5
- 5. فرضیات تحقیق. 5
- 6. اهداف تحقیق. 6
- 7. روش تحقیق. 6
- 8. ساماندهی تحقیق. 6
- فصل اول: کلیات ………………………………………………………………………………………….7
- بخش اول: تعریف و ماهیت سلاحهای شیمیایی.. 8
- گفتار اول: تعریف سلاحهای شیمیایی.. 8
- گفتار دوم: ماهیت سلاحهای شیمیایی.. 9
- گفتار سوم: تمایز سلاحهای میکروبی از سلاحهای شیمیایی.. 12
- بخش دوم: عوامل شیمیایی و ویژگی آنها 13
- گفتار اول: عوامل ناتوان کننده 13
- 1. گازهای اشک آورCS ، CN.. 14
- 2. آدامزیت DN.. 14
- 3. لیزرژیدLSD.. 15
- 4.عامل روانگردان و توهم زا BZ. 15
- گفتار دوم: عوامل زیان آور یا تاول زا 16
- 1. گازخردل. 16
- 2. لویزیت.. 17
- 3. اکسیم های هالوژنه. 17
- گفتار سوم: عوامل کشنده 18
- 1. عوامل اعصاب.. 18
- 2. عوامل خفه کننده 20
- 3. عوامل خون. 21
- گفتار چهارم: عوامل ضدگیاه 21
- گفتار پنجم: عوامل دوترکیبی.. 22
- بخش سوم: تاریخچة کاربرد سلاحهای شیمیایی.. 22
- گفتار اول: دوران باستان تا قرن بیستم. 23
- گفتار دوم: در قرن بیستم. 25
- 1. جنگ جهانی اول تا جنگ جهانی دوم. 25
- 2. جنگ جهانی دوم. 28
- 3. پس از جنگ جهانی دوم تا کنون. 29
- فصل دوم: مبانی ممنوعیت سلا ح های شیمیایی.. 30
- بخش اول: حقوق بین الملل عرفی.. 33
- بخش دوم: حقوق قراردادی.. 35
- گفتار اول: اعلامیه سن پطرزبورگ1868. 35
- گفتار دوم: کنفرانس بروکسل1874. 37
- گفتار سوم: کنفرانس صلح لاهه1899. 37
- گفتار چهارم: کنفرانس صلح لاهه1907. 38
- گفتار پنجم: معاهده صلح ورسای1919. 40
- گفتار ششم: کنوانسیون1922 واشنگتن. 40
- گفتار هفتم: پروتکل1925ژنو. 42
- گفتارهشتم: کنوانسیون پاریس1993. 48
- 1.قلمرو کنوانسیون و تعهدات کشورها 49
- 2.مکانیسم بازرسی.. 50
- 3.مکانیسم های اجرایی.. 51
- 4.بازنگری در کنوانسیون. 53
- بخش سوم : حقوق بشر دوستانه و سلاحهای شیمیایی.. 54
- گفتار اول: مصونیت افراد نظامی.. 57
- گفتار دوم: ممنوعیت کاربرد سلاحهای ممنوعه علیه غیرنظامیان. 58
- بخش چهارم: اقدامات سازمان ملل متحد. 60
- فصل سوم : جنگ شیمیایی عراق علیه ایران و عملکرد سازمان ملل متحد.. 74
- بخش اول: نگاهی اجمالی به حملات شیمیایی عراق. 76
- بخش دوم: اعزام هیئت های کارشناسی سازمان ملل. 79
- گفتار اول: اعزام اولین هیئت کارشناسی.. 79
- 1. اقدامات هیئت اعزامی در ایران. 80
- 2. گزارش نتایج هیئت اعزامی.. 81
- 3. واکنش شورای امنیت به گزارش دبیرکل. 82
- گفتاردوم: دومین هیئت کارشناسی.. 83
- 1. گزارش نتایج هیئت اعزامی.. 84
- 2. بیانیه دوم شورای امنیت.. 85
- گفتار سوم: ادامه حملات شیمیایی عراق واعزام سومین هیئتت حقیق. 85
- 1. اقدامات هیئت اعزامی در ایران. 87
- 2.گزارش هیئت اعزامی.. 88
- 3. سومین بیانیة شورای امنیت.. 89
- گفتار چهارم: استفادة مجدد عراق از سلاحهای شیمیایی و اعزام چهارمین هیئت تحقیق.. 89
- 1. اقدامات هیئت در ایران. 90
- 2. گزارش چهارمین هیئت تحقیق. 91
- 3. شورای امنیت و بیانیة چهارم. 93
- گفتار پنجم: واقعة حلبچه و پنجمین هیئت.. 93
- 1. اقدامات هیئت اعزامی در ایران. 94
- 2. گزارش هیئت تحقیق. 94
- 3. واکنش شورای امنیت در قالب قطعنامه. 96
- گفتار ششم: ادامة حملات عراق و اعزام ششمین هیئت.. 97
- 1. اقدامات هیئت در ایران. 97
- 2. گزارش هیئت اعزامی.. 98
- گفتار هفتم: ادامه حملات شیمیایی عراق و اعزام آخرین گروه کارشناسی.. 99
- 1. اقدامات هیئت در ایران. 99
- 2.گزارش هیئت کارشناسی.. 100
- 3. شورای امنیت و دومین قطعنامه. 100
- بخش سوم: مسئولیت دولتهای صادرکننده تجهیزات شیمیایی به عراق. 102
- گفتاراول: تعریف مسئولیت بین المللی.. 103
- گفتاردوم: ارکان مسئولیت آور. 103
- گفتارسوم: تعهدات بین المللی در زمان صلح.. 105
- گفتارچهارم: تعهدات بین المللی در زمان جنگ… 107
- 1. مشارکت یا معاونت در جرم بین المللی دولت دیگر. 107
- 2. تعهدات حقوق بشر دوستانه. 109
- 3. حقوق بی طرفی.. 110
- گفتارپنجم: قابل انتساب بودن نقض تعهدات بین المللی به دولتها 111
- نتیجه گیری.. 113
- پیشنهادات.. 116
- ضمائم. 117
- پروتکل 1925 ژنو دربارة منع استفاده ازگازهای خفه کننده و مسموم و شبیه آن و همچنین مواد میکروبی در جنگ 118
- کنوانسیون 1993 دربارة منع توسعه، تولید، انباشت و بکارگیری سلاحهای شیمیایی و انهدام آنها. 119
- جدول حملات شیمیایی رژیم عراق. 162
- آمار کامل قربانیان حملات شیمیایی رژیم عراق. 171
- منابع. 172
- Abstract 179
مقدمه
از زمانی که بشر پا به عرصه وجود نهاد تا به امروز همواره درگیر جنگ بوده و در تقابل بی حد و حصر قوای نظامی هر روز اشکال پیچیدهتری از روشهای جنگی و کاربرد سلاحهای مخرب را به نمایش گذاشته است و این در حالی است که علی رغم شعارهای انسان دوستانه استفاده از این سلاحها را از نظر دور نداشته است. که در این میان سلاحهای کشتار جمعی (سلاحهای شیمیایی، میکروبی، هستهای) دارای اهمیت ویژهای میباشد. سلاحهای شیمیایی که در دسته سوم سلاحهای کشتار جمعی محسوب میشود از قدمت بیشتری برخوردار بوده و آثار مخرب این سلاح در اذهان و افکار بشر به یادگار مانده است.
هر چند که کاربرد سلاحهای شیمیایی در حقوق بین الملل منع شده است که سند اصلی آن پروتکل 1925 ژنو و قبل از آن در کنوانسیونهای 1899 و 1907 لاهه میباشد اما میبینیم که در جنگ جهانی اول این موضوع از یادها رفته و کشورهای درگیر از این سلاحها در بالاترین حد شقاوت استفاده میکنند. (غریب،1389،17) آمار تلفات گازهای شیمیایی در این جنگ چشمگیر بوده و تعداد افرادی که بر اساس اطلاعات و آمار رسمی در معرض رسمی خطر مواد شیمیایی قرار گرفتند بیش از 1300000 نفر بوده که حدود 10000 نفر آن در تکان دهندهترین وضعیت جان باختند. (علائی و خواجه کاوسی،1371،45) سلاحهای شیمیایی درجنگ جهانی دوم به طور گسترده استفاه نشد اما در بین جنگ جهانی اول و دوم دو کشور امضاء کننده پروتکل ژنو یعنی ایتالیا و ژاپن از این سلاحها استفاده نمودند. (www.Fas.org) علی رغم اینکه کشورهای درگیر درجنگ جهانی دوم دارای ذخایر عظیمی از سلاحهای شیمیایی بودند و در اقدامی غافلگیرانه از استفاده این سلاحهای مخرب به طور گسترده خودداری نمودند میتواند ناشی از سه دلیل عمده باشد: اولاً به دلیل هراس از مقابله به مثل کشورهای طرف جنگ و غیر قابل کنترل بودن عواقب و تلفات ناشی از آن و ثانیاً تنفر افکار عمومی از دولتهای که متوسل به سلاحهای شیمیایی میشوند و ثالثاً عدم آمادگی واقعی در نیروهای نظامی برای استفاده از این سلاحها. (4،2007،Mackay Price)
در آخرین استفاده گسترده از سلاحهای شیمیایی در دهه 1980 توسط رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده شد. که علی رغم اینکه رژیم عراق پروتکل ژنو را امضاء نموده بود و همچنین این دهه به عنوان دومین دهه برای خلع سلاح شیمیایی از سوی مجمع عمومی سازمان ملل اعلام شده بود. (غریب،1389،106) با این وجود شاهد به کار گیری بی نظیرترین سلاحهای غیر متعارف و کشتار جمعی با ابعاد وسیع و پیچیده بودیم که تمامی عوامل شیمیایی شناخته و حتی عوامل شیمیایی ناشناخته با سلاحهای مدرن در اختیار رژیم افسار گسیخته و ضد بشری عراق گذاشته شد تا از هیچ جنایتی فرونگذارد. (زمانی،1376،20) و وحشیانهترین مورد استفاده از سلاحهای شیمیایی نیز در این دهه توسط رژیم عراق علیه نیروهای خودی در اول مارس 1988 در حلبچه بودیم که وخیمترین مورد استفاده از جنگ افزارهای شیمیایی از زمان جنگ جهانی اول تا کنون بوده است که طی آن 5000 نفر از مردم غیر نظامی حلبچه در اثر عوامل شیمیایی جان باختند. (علائی،1367،47)
آخرین کاربرد سلاحهای شیمیایی در تاریخ 19 مارس 2013 در روستای خان العسل در اطراف شهر حلب سوریه توسط شورشیها صورت گرفت که در پی آن 25 کشته و 110 نفر نیز مصدوم شدند. و همچنین در تاریخ 22 آگوست 2013 در حومه دمشق که بر اساس شواهد موجود توسط مخالفان صورت گرفته بود 500 تا 1300 نفر مصدوم شدند.
در این میان نمیتوان از تلاش جامعه بین المللی در خصوص منعقد نمودن کنوانسیونهایی جهت خلع این سلاحها را نادیده انگاشت. که در اینجا میتوان به تلاش دو دههای جامعه بین المللی جهت انعقاد کنوانسیون سلاحهای شیمیایی 1993 میتوان اشاره کرد. (1993،TUWMD) لذا این مسئله در اینجا مطرح میشود که علی رغم تلاش جامعه بین المللی جهت ممنوعیت سلاحهای شیمیایی دلیل عدم موفقیت جامعه جهانی جهت خلع سلاحهای شیمیایی و تحریم تولید و انباشت این سلاحها چه بوده است؟ در این تحقیق به دنبال آن هستیم تا با بررسی تاریخچه و مبانی ممنوعیت سلاحهای شیمیایی و اقدامات سازمان ملل متحد راهکارهای را در جهت جلوگیری از استفاده و خلع سلاحهای شیمیایی و تحریم تولید و انباشت این سلاحها ارائه نماییم.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.