پایان نامه بررسی ارتباط آیات سوره انفال
فهرست محتوا
چکیده
هدف اصلی این رساله، بررسی ارتباط آیات سوره انفال است، تا روشن شود اگرچه آیات، به صورت پراکنده و متناسب با شرایط زمان نازل شده باشد، ولی به اقتضای نزول آنها از سوی خداوند حکیم، نظمی منطقی و کاملاً حکیمانه بر آیات حکمفرماست.
به این منظور، در گام اول از رهگذر دسته بندی موضوعات سوره، اصلیترین خطوط ارتباطی و اهداف سوره انفال جستجو شده و در نتیجه، هفت خط ارتباطی مهم پدیدار گشته که اجمالاً سایر موضوعات سوره را نیز پوشش داده است و عبارتند از: ویژگیها و امدادهای خداوند، قوانین تکوینی و سنن الهی، جهاد و مبارزه در راه خداوند، مخالفان حق، دستورات و توصیهها، مؤمنان و امور مرتبط با پیامبر 9.
در گام دوم، هر یک از خطوط مذکور به صورت مستقل و با زیر مجموعههای خاص خود بررسی شده است و سرانجام در آخرین قدم، از طریق بررسی این خطوط، و با توجه به احتمال خط ارتباطی پنهان که در پارهای از سورههای قرآن، قابل استنباط است، شبکه ارتباطی سوره انفال جستجو شده و در موارد ضروری از نقد و بررسی آراء مفسران نیز غفلت نشده است. لازم است گوشزد شود که موضوع این پایان نامه زیر مجموعه طرحی جامع است که به ارتباط آیات یکایک سورهها میپردازد و هم اکنون در دست انجام است.
کلید واژهها:
سوره انفال، ارتباط آیات، تناسب آیات، خط ارتباطی، شبکه ارتباطی، هدف یا اهداف سوره انفال، سیاق، سیاق آیات، غرض سوره، انسجام آیات، پیوستگی آیات، انسجام سوره، مقاصد سوره، چینش آیات، توقیفی بودن آیات، رابطه حکیمانه، نظم آیات.
فهرست مطالب
- 1-کلیات.. 1
- 1-1- طرح مسئله و هدف.. 2
- 1-2- ضرورت.. 2
- 1-3- پیشینه. 2
- 1-4- فرضیه ها 6
- 1-5- روش.. 6
- 1-6- اصطلاحات.. 7
- 1-6-1- خط ارتباطی. 7
- 1-6-2- شبکه ارتباطی. 7
- 1-6-3- نقاط تلاقی. 7
- 2-بررسی ارتباط آیات سوره انفال با تکیه بر خطوط ارتباطی هفتگانه. 8
- 2-1- بررسی خطوط ارتباطی سوره انفال به صورت مجزا 9
- 2-1-1- ویژگی های خداوند و امدادهای الهی. 10
- 2-1-1- بررسی خط ارتباطی اول: ویژگی های خداوند و امدادهای الهی. 16
- 2-1-1-1- ربوبیت.. 16
- 2-1-1-2- قدرت.. 17
- 2-1-1-2-1- عزیز. 18
- 2-1-1-2-2- قدیر. 19
- 2-1-1-2-3- قوی.. 19
- 2-1-1-2-4- شدیدالعقاب.. 20
- 2-1-1-3- رحمت.. 21
- 2-1-1-3-1- ذوالفضل. 21
- 2-1-1-3-2- غفور. 22
- 2-1-1-3-3- رحیم 22
- 2-1-1-4- حکمت.. 23
- 2-1-1-5- علم 25
- 2-1-1-5-1- علیم 25
- 2-1-1-5-2- بصیر. 28
- 2-1-1-5-3- محیط. 29
- 2-1-1-6- سمع. 30
- 2-1-1-7- مکر. 31
- 2-1-1-8- همراهی و یاوری.. 31
- 2-1-1-9- عدل. 33
- 2-1-1-10- مولا. 34
- 2-1-1-11- اجابت کننده 34
- 2-1-1-12- الفت دهنده 34
- 2-1-1-2- امدادهای الهی……………………………………………………………………………………….35
- 2-1-2- بررسی خط ارتباطی دوم: قوانین تکوینی. 42
- 2-1-2-1- پیروزی حق بر باطل. 49
- 2-1-2-2- ابتلاء و امتحان. 51
- 2-1-2-3- دگرگونی و زوال مواهب الهی در گرو ناسپاسی. 53
- 2-1-2-4- عذاب الهی…………………………………………………………………………………………..53
- 2-1-2-4-1-عذابها تابع عملکردها 53
- 2-1-2-4-2- وقوع عذاب پس از درخواست آن از سوی مخالفان. 54
- 2-1-2-4-3- حضور پیامبر9، مانع عذاب مخالفان. 55
- 2-1-2-5- پیامد اعمال. 55
- 2-1-2-5-1- نسبت به مؤمنان. 55
- 2-1-2-5-1-1- دنیوی.. 55
- 2-1-2-5-1-2- اخروی.. 59
- 2-1-2-5-2- مخالفان. 60
- 2-1-2-5-2-1- دنیوی.. 60
- 2-1-2-5-2-2- اخروی.. 63
- 2-1-3- بررسی خط ارتباطی سوم: جهاد 66
- 2-1-3-1- فلسفه جهاد 72
- 2-1-3-2- جنگ بدر به عنوان مصداق جهاد اسلامی. 74
- 2-1-3-2-1- عنایات خداوند در جنگ بدر. 74
- 2-1-3-2-2- حالات و روحیات مسلمین در جنگ بدر. 77
- 2-1-3-2-3- حالات و روحیات سپاه کفر در جنگ بدر. 82
- 2-1-3-3- دستورات و توصیه هایی در ارتباط با جهاد 84
- 2-1-3-3-1- نظام جهاد و میدان رزم 84
- 2-1-3-3-2- صلح. 90
- 2-1-3-3-3- اسرای جنگ… 91
- 2-1-3-3-4- غنایم جنگ… 92
- 2-1-4- بررسی خط ارتباطی چهارم: مخالفان حق. 94
- 2-1-4-1- ویژگیها 100
- 2-1-4-1-1- لجاجت و مخالفت.. 100
- 2-1-4-1-2- مکر. 104
- 2-1-4-1-3- عدم تعقل و پذیرش حقایق. 106
- 2-1-4-1-4- غرور. 107
- 2-1-4-1-5- باز داشتن مردم از مسیر الهی. 108
- 2-1-4-2- پیامدها 109
- 2-1-4-3- مصداق مخالف.. 109
- 2-1-5- بررسی خط ارتباطی پنجم: دستورات و توصیه های الهی. 111
- 2-1-5-1- دستورات و توصیه ها در زمینه خاص… 116
- 2-1-5-1-1- انفال. 116
- 2-1-5-1-2- هجرت.. 117
- 2-1-5-1-3- جهاد 119
- 2-1-5-2- دستورات و توصیه ها به شکل عام 119
- 2-1-5-2-1- تقوا 119
- 2-1-5-2-2- صبر. 120
- 2-1-5-2-3- اطاعت از خدا و رسول9. 120
- 2-1-5-2-4-توکل به خداوند 122
- 2-1-5-2-5- نهی از خیانت.. 122
- 2-1-5-2-6- نهی از غرور و ریاکاری.. 122
- 2-1-6- بررسی خط ارتباطی ششم: مؤمنان. 124
- 2-1-6-1- ویژگیهای مؤمنان. 129
- 2-1-6-2- عکس العملها 132
- 2-1-6-3- خطابها 134
- 2-1-6-4- پیامدها 137
- 2-1-7-بررسی خط ارتباطی هفتم: پیامبر9. 138
- 2-1-7- 1- وظایف پیامبر9. 144
- 2-1-7- 1-1- پاسخگویی به سؤالات مردم 144
- 2-1-7- 2- برخورد مخالفان با پیامبر9. 146
- 2-1-7- 2-1- جدال. 146
- 2-1-7- 2-2- مکر. 146
- 2-1-7- 2-3- انکار قرآن و نبوت.. 147
- 2-1-7- 2-4- نقض پیمان. 148
- 2-1-7- 2-5- مخالفت و مشاقه. 148
- 2-1-7- 3- حمایت ها و عنایت های خداوند نسبت به پیامبر9. 149
- 2-2- بررسی خطوط ارتباطی به صورت شبکه ای.. 153
- 2-2-1- نحوه اتصال خط دستورات و توصیه های الهی با خط مؤمنان. 158
- 2-2-2- نحوه اتصال خط پیامبر9و خداوند با خط مخالفان حق. 159
- 2-2-3- نحوه اتصال خط مؤمنان با خط خداوند و جهاد 163
- 2-2-4- نحوه اتصال خط خداوند با خط دستورات و توصیه های الهی. 166
- 2-2-5- نحوه اتصال خط دستورات و توصیه های الهی با خط خداوند 167
- 2-2-6- نحوه اتصال خط خداوند و خط جهاد و مبارزه با خط مخالفان حق و خط مؤمنان. 169
- 2-2-7- نحوه اتصال خط مؤمنان و خط دستورات و توصیه های الهی با خط مخالفان حق. 171
- 2-2-8-نحوه اتصال خط مؤمنان، دستورات و توصیه های الهی و قوانین تکوینی با خط پیامبر9و خداوند 180
- 2-2-9- نحوه اتصال خط مخالفان حق با خط پیامبر9و قوانین تکوینی. 180
- 2-2-10- نحوه اتصال خط مخالفان حق با خط قوانین تکوینی و خط پیامبر9. 182
- 2-2-11- نحوه اتصال خط مخالفان حق و خط پیامبر9با خط جهاد و مبارزه و خط دستورات و توصیه ها 183
- 2-2-12- نحوه اتصال خط جهاد و مبارزه با خط خداوند 185
- 2-2-13- نحوه اتصال خط دستورات و توصیه های الهی با خط جهاد و مبارزه 187
- 2-2-14- نحوه اتصال خط خداوند و مؤمنان با خط مخالفان حق. 190
- 2-2-15- نحوه اتصال خط مخالفان حق با خط قوانین تکوینی. 192
- 2-2-16- نحوه اتصال خط مخالفان حق با خط دستورات و توصیه های الهی. 193
- 2-2-17- نحوه اتصال خط مخالفان حق با خط پیامبر9و دستورات و توصیه های الهی. 194
- 2-2-18- نحوه اتصال خط خداوند با خط پیامبر9و دستورات و توصیه های الهی. 195
- 2-2-19- نحوه اتصال خط پیامبر9با خط جهاد و مبارزه و خط دستورات و توصیه های الهی و خط مؤمنان. 197
- 2-2-20- نحوه اتصال خط مؤمنان و خط دستورات و توصیه های الهی با خط پیامبر9و خط خداوند 199
- 2-2-21- نحوه اتصال خط مخالفان حق با خط مؤمنان حقیقی. 200
- پی نوشت.. 203
- نتیجه گیری.. 205
- منابع و مآخذ 206
طرح مسئله و هدف
از آنجا که مسئله ارتباط آیات از دیر باز موافقان و مخالفانی داشته است و هر کدام دلایلی برای اثبات نظر خود ارائه کردهاند، در یک طرح جامع، عوض پرداختن به بحثهای نظری در مورد ارتباط آیات، آیات یکایک سورهها مورد بررسی قرار میگیرد تا از سویی ارتباط و انسجام آنها در درون سوره مشخص گردد و از سوی دیگر، زمینه بررسی ارتباط سورهها با یکدیگر فراهم گردد. لذا به عنوان بخشی از این طرح کلی، میزان ارتباط آیات سوره انفال و نقش آن در تأمین هدف یا اهداف سوره، در این نوشته مورد نظر بوده است.
1-2- ضرورت
شأن یک متن که با علم الهی نازل شده و در اختیار بشر قرار گرفته است اقتضاء دارد آکنده از ارتباط و انسجام حکیمانه باشد و این گونه تحقیقات هریک گامی کوچک برای به تصویر کشیدن این حقیقت بزرگ میباشد.
1-3- پیشینه
به نظر برخی قرآن پژوهان[1] میتوان پیشینه این بحث را با قدمت تفسیر یکی دانست؛ زیـرا هر مفسر به منظور شرح و بیان مفاهیم آیات، ناگزیر از بیان ارتباط مطالب و مفاهیم هر آیه با آیات قبل و بعد بوده و بدین ترتیب خواه و ناخواه با این مبحث ارتباط داشته است.
«نخستین کسی که در مورد وجه تناسب آیات به ظاهر غیر مرتبط و نیز مناسبت میان سـورههای قرآن به بحث جدی پرداخته است، “ابوبکر نیشابوری”(م 324) است که در بغداد به این بحث میپرداخته و عالمان بغداد را به خاطر ناآگاهی از این علم سرزنش میکـرده است.»[2] پس از وی بسیاری از مفسران به اختصار یا تفصیل در این موضوع سخن راندهاند از قبیل:
1- «ثعلبی» (427 م) در «الکشف والبیان عن تفسیر القرآن»
2- «طبرسی» (548 م) در «مجمع البیان»
3- «فخررازی» (606 م) در «مفاتیح الغیب»
4- «احمد بن زبیر» (708 م) در «البرهان فی مناسبه ترتیب سور القرآن»
5- «ابوحیان» (745 م) در «البحر المحیط»
6- «بقاعی» (885 م) در «نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور»
7- «عمادی» (982 م) در «ارشاد العقل السلیم الی مزایا الکتاب الکریم»
8- «سیوطی» (911 م) در «تناسق الدرر فی تناسب السور»[3]
در سدههای اخیر نیز شماری از مفسران به این بحث همت گماشته، حتی برخی از آنها در تفسیرشان، محور کار خود را همبستگی آیات و سور قرار دادهاند که در این میان میتوان به «آلوســی، سید قطب، علّامه طباطبایی، حجازی، شلتوت، مراغی، زحیلی و سعید حوّی» اشاره نمود.[4]
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.