پایان نامه بررسی رابطه کنترل های داخلی با تخلفات مالی در آموزش و پرورش
فهرست محتوا
چکیده
این پژوهش به بررسی رابطه کنترلهای داخلی با تخلفات مالی در آموزش و پرورش آذربایجان غربی میپردازد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه کارمندان آموزش و پرورش آذربایجان غربی میباشد که تعداد تقریبی آن برابر با 500 نفر میباشد. براساس فرمول تعیین حجم نمونه کوکران حجم نمونه آماری این پژوهش برای کارمندان سازمانهای دولتی آذربایجان غربی برابر با 217 نفر انتخاب گردید. روش گردآوری اطلاعات از نوع میدانی میباشد و ابزار گردآوری اطلاعات شامل دو پرسشنامه کنترلهای داخلی و تخلفات مالی هر کدام با 15 گویه میباشد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از تجزیه و تحلیل همبستگی پیرسون، فریدمن و رگرسیون استفاده شده است. با توجه به نتایج به دست آمده از آزمون همبستگی پیرسون، بین دو متغیر کنترلهای داخلی و تخلفات مالی با میزان ضریب همبستگی معادل با 369/0R= و سطح اعتبار حاصله برابر با 000/0p= رابطه معناداری وجود دارد. و همچنین بین دو متغیر وجود نیروی انسانی متخصص و کارآمد در دستگاهها برای اجرای مطلوب کنترلهای داخلی و میزان کاهش تخلفات مالی با میزان ضریب همبستگی معادل با 271/0R= و سطح اعتبار حاصله برابر با 000/0p= و نیز بین دو متغیر ک ایجاد بسترهای لازم برای اجرای مطلوب کنترلهای داخلی و میزان کاهش تخلفات مالی با میزان ضریب همبستگی معادل با 290/0R= و سطح اعتبار حاصله برابر با 000/0p= و همچنین بین دو متغیر اجرای مطلوب کنترلهای داخلی و انگیزه کارکنان با میزان ضریب همبستگی معادل با 248/0R= و سطح اعتبار حاصله برابر با 000/0p= و نیز بین دو متغیر اجرای بهینه، کنترلهای داخلی و اطمینانبخشی مدیریت نسبت به عملکرد بهینه فعالیتها، با میزان ضریب همبستگی معادل با 398/0R= و سطح اعتبار حاصله برابر با 000/0p= رابطه معناداری وجود دارد. همچنین با توجه به نتایج به دست آمده از آزمون فریدمن مؤلفه ایجاد مطلوب (با رتبه میانگین 08/5) بیشترین تأثیر را در کنترل داخلی داشته است. همچنین با توجه به ضرایب آزمون تحلیل رگرسیون چندگانه از بین مؤلفههای کنترل داخلی، مؤلفه «اجرای بهینه» با ضریب بتای 343/0 و بعد از آن مؤلفه «ایجاد بسترهای لازم» با ضریب بتای 136/0، به طور معنی داری تخلفات مالی را تبیین و پیش بینی مینمایند. و سایر مؤلفهها تأثیر کمتری نسبت به این دو متغیر دارند. همچنین بین دو متغیر شفاف و روشن بودن مقررات مربوط به کنترلهای داخلی در دستگاههای اجرایی و میزان کاهش تخلفات مالی رابطه معناداری وجود نداشت.
کلید واژگان: کنترلهای داخلی، تخلفات مالی، آموزش و پرورش، آذربایجان غربی
فهرست مطالب
- عنوان صفحه
- فصل اول: کلیات.. 1
- 1-1-مقدمه. 2
- 1-2- بیان مساله. 4
- 1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق. 8
- 1-4- اهداف تحقیق. 9
- 1-4-1- هدف اصلی.. 9
- 1-4-2- اهداف فرعی.. 9
- 1-5- فرضیات.. 10
- 1-5-1- فرضیه اصلی.. 10
- 1-5-2- فرضات فرعی.. 10
- 1-6- تعریف متغیرها 11
- 1-6-1- تعریف مفهومی.. 11
- 1-6-2- تعریف عملیاتی.. 11
- 1-7- متغیرها 12
- 1-8- چهارچوب نظری تحقیق. 13
- فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق 14
- 2-1-بخش اول:کنترل های داخلی.. 15
- 2-1-1-مقدمه. 15
- 2-1-2- تعریف کنترلهای داخلی.. 16
- 2-1-3- انواع کنترلهای داخلی.. 20
- 2-1-4- ابزارهای دستیابی به کنترلهای داخلی.. 21
- 2-1-4-2- سیستم حسابداری.. 22
- 2-1-4- 3- روش های کنترلی.. 22
- 2-1-5- قابلیتهای کنترل داخلی.. 23
- 2-1-6- مفهوم کنترل داخلی.. 23
- 2-1-6- 1- وضع سازمانی.. 24
- 2-1-6- 2- امور مالی.. 25
- 2-1-6- 3- کنترل دارائی.. 25
- 2-1-6- 4- حسابرسی داخلی.. 25
- 2-1-7- ضرورت ایجاد کنترلهای داخلی.. 26
- 2-1-8- تفاوت کنترلهای داخلی اداری با کنترلهای داخلی حسابداری.. 27
- 2-1-8- 1- کنترلهای داخلی اداری.. 28
- 2-1-8-2- کنترل داخلی حسابداری.. 28
- 2-1-9- استفاده از کنترلهای داخلی در حسابرسی.. 29
- 2-1-10- محدودیت کنترل داخلی.. 29
- 2-1-11- اتکای حسابرسان بر کنترلهای داخلی.. 30
- 2-1-12- تقسیم بندی کنترلهای داخلی مالی.. 31
- 2-1-12-1- کنترل پایه. 31
- 2-1-12-2- کنترل انضباطی.. 31
- 2-1-12-2-1- کنترلهای سرپرستی.. 31
- 2-1-12-2-2-کنترلهای حفاظتی.. 31
- 2-1-12-2-3- تقسیم وظایف… 32
- 2-1-13- اصول اساسی کنترلهای داخلی.. 32
- 2-1-14- سیستم کنترلهای داخلی.. 34
- 2-1-15- محدودیتهای ذاتی کنترل داخلی.. 34
- 2-1-16- مطالعه و تشریح سیستم کنترل داخلی.. 35
- 12-1-16-1- چرخه فروش و وصول مطالبات.. 36
- 2-1-16-2- چرخه خرید. 36
- 2-1-16-3- چرخه تولید. 36
- 2-1-16-4- چرخه حقوق و دستمزد. 36
- 2-1-16-5- چرخه تأمین مالی.. 37
- 2-1-17- منابع اطلاعاتی مربوط به کنترل داخلی.. 37
- 2-1-18-ارزیابی کنترلهای داخلی.. 38
- 2-1-19-اهداف کنترلهای داخلی در بخش دولتی.. 38
- 2-1-20 – اجزاء سامانه کنترل داخلی.. 40
- 2-1-21- ویژگیهای اجزای کنترل داخلی در بخش دولتی.. 41
- 2-1-21-1- پیرامون کنترلی.. 41
- 2-1-21-2- فعالیتهای کنترلی.. 41
- 2-1-21-3- سامانه ارتباطات و اطلاع رسانی.. 41
- 2-1-21-4- نظارت و انواع آن. 42
- 2-1-21-5- نظارت عملیاتی.. 42
- 2-1-22- نظارت مالی.. 43
- 2-1-23- کنترلهای داخلی در سامانه رایانه ای.. 44
- 2-1-24- آثار رایانه بر کنترلهای داخلی.. 45
- 2-1-25- اهداف کنترلهای داخلی مالی در دستگاههای اجرائی.. 45
- 2-1-26-کنترلهای داخلی اداری(عملیاتی) در دستگاههای اجرائی.. 47
- 2-1-27-کنترل داخلی حقوق کارکنان. 48
- 2-2- بخش دوم:تخلفات مالی.. 52
- 2-2-1- علل و عوامل مفاسد اداری.. 52
- 2-2-2- تعاریف مفاهیم تخلفات اداری.. 53
- 2-2-2-1- مفهوم تخلف اداری: 53
- 2-2-2-2- مفهوم خطای اداری: 53
- 2-2-3- فساد اداری.. 53
- 2-2- 4- تعریف فساد اداری.. 53
- 2-2-4-1- مفهوم فساد اداری: 54
- 2-2-5- علل بروز و انواع تخلفات اداری.. 54
- 2-2-5-1- علل تخلفات اداری.. 54
- 2-2-5-1-1- ریشه های فرهنگی واجتماعی.. 54
- 2-2-5-1-2- ریشه های اقتصادی.. 55
- 2-2-5-1-3- عوامل سیاسی.. 55
- 2-2-5-1-4- عوامل ادرای سازمانی.. 55
- 2-2-5-2- انواع تخلفات اداری.. 56
- 2-2-5-2-1- تخلف مالی.. 56
- 2-2-5-2-2- تخلفات اداری.. 56
- 2-2-5-3- تقسیم بندی انواع فساد اداری.. 56
- 2-2-5-3-1- فساد تصادفی.. 56
- 2-2-5-4- تعریف فساد از نظر محققین. 59
- 2-2-5-5- ابعاد و زوایای مختلف تخلفات اداری و مالی.. 63
- 2-2-5-5- 1- تحلیل تاریخی فساد اداری – مالی.. 63
- 2-2-5-5- 2- پیامدهای فساد اداری – مالی.. 64
- 2-2-5-5- 3- لزوم آسیب شناسی پدیده فساد اداری – مالی با رویکرد پیشگیری.. 66
- 2-2-5-5- 4- اهمیت پیشگیری و مبارزه با فساد اداری – مالی در ایران. 67
- 2-3- بخش سوم: پیشینه تحقیق. 69
- فصل سوم: روش تحقیق. 77
- 3-1- نوع روش تحقیق. 78
- 3-2- جامعه آماری.. 78
- 3-3- حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 78
- 3-4- روش گردآوری اطلاعات.. 80
- 3-5- ابزار گردآوری اطلاعات.. 80
- 3-5-1- پرسشنامه کنترلهای داخلی.. 80
- 3-5-2- پرسشنامه تخلفات مالی.. 81
- پرسشنامه خودساخته تخلفات مالی شامل 15 گویه می باشد که متغیر فوق را می سنجد . 81
- 3-6- روایی و اعتبار پرسشنامه کنترل داخلی.. 81
- 3-7- مقیاس های پرسشنامه. 81
- جدول شماره( 3-1): مقیاس رتبه ای داده های مربوط به سوالات پرسشنامه کنترلهای داخلی.. 82
- جدول شماره( 3-2): مقیاس رتبه ای داده های مربوط به سوالات پرسشنامه تخلفات مالی.. 82
- 3-8- روش تجزیه و تحلیل داده ها: 82
- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 83
- 4-1- مقدمه. 84
- 4-2- آمار توصیفی.. 85
- 4-2-1- جنسیت.. 85
- 4-2-2- میزان تحصیلات.. 86
- 4-2-3- سن. 87
- 4-2-4- رشته تحصیلی.. 88
- 4-2-5- سابقه کاری.. 89
- 4-3- آمار استنباطی.. 91
- 4-3-1- فرضیه اصلی.. 91
- 4-3-2- فرضیات فرعی.. 92
- 4-3-2-1- فرضیه اول. 92
- 4-3-2-2- فرضیه دوم. 93
- 4-3-2-3- فرضیه سوم. 94
- 4-3-2-4- فرضیه چهارم. 95
- 4-3-2-5- فرضیه پنجم. 96
- 4-3-2-6- فرضیه ششم. 97
- 4-4- آزمون فریدمن برای رتبه بندی مولفه های کنترل داخلی.. 98
- فصل پنجم: نتیجه گیری.. 100
- 5-1- نتیجه گیری.. 101
- 5-2- پیشنهادات.. 104
- 5-2-1- پیشنهادات کاربردی.. 104
- 5-2-2- پیشنهادات پژوهشی.. 104
- 5-3- محدودیت های پژوهش… 106
- منابع فارسی.. 107
- منابع انگلیسی.. 109
- پیوست.. 111
فصل اول
کلیات
1-1-مقدمه
در هر سازمان و موسسهای نیاز مبرم به کنترل داخلی احساس میشود، بنا به وسعت سازمان کنترل داخلی نیز مفهوم پیدا میکند بدین معنی که هر چه سازمان بزرگتر باشد این نیاز را بیشتر احساس میکند. به طور خلاصه کنترلهای داخلی شامل کلیه اقداماتی است که توسط مدیریت برای اطمینان از اجرای صحیح امور و مطابقت آن با مقررات و سیاست واحد تجاری صورت میگیرد. کنترل داخلی تنها به حسابداری و معاملات مالی محدود نشده بلکه تمام واحد تجاری و فعالیتهای آن را در بر میگیرد.
مدیران همواره در تلاشند که بهترین کنترلهای داخلی را در سازمان خود مستقر کنند؛ چون میدانند که در نبود سیستم کنترل داخلی اثربخش، تحقق رسالت اصلی سازمان و کمینه کردن رویدادهای غیرمنتظره بسیار مشکل خواهد بود. از طرفی وجود این کنترلهای داخلی باعث افزایش کارایی، کاهش ریسک از دست دادن داراییها و دستیابی به اطمینان معقول از اعتمادپذیری صورتهای مالی و رعایت قوانین و مقرارت خواهد شد (محمدی، 1387).
کنترل داخلی، یک رویداد نیست، بلکه مجموعهای از عملیات و فعالیتها بر پایه ستانده است. کنترل داخلی باید بهعنوان جزء لازم هر سامانهای شناسایی شود که مدیریت برای تنظیم و راهنمایی آن فعالیتها بهکار میگیرد، نه بهعنوان یک سامانه جداگانه در درون یک دستگاه اجرایی (کوسو[1]،1992). با این مفهوم کنترل داخلی، کنترل مدیریت است که در درون یک واحد بهعنوان بخشی از زیرساخت کنترل مدیریت بهوجود میآید تا به مدیران در انجام کار یک واحد و دستیابی به هدفهای آن بر یک پایه و اساس مداوم کمک کند؛ لذا عاملی کلیدی در کمک برای دستیابی به هدف و کمینه کردن مشکلات اجرای مناسب کنترل داخلی است. کنترل داخلی جزء جداییناپذیر در اداره امور سازمان است که باعث فراهم شدن اطمینان منطقی در دستیابی سازمان به هدفهایش میشود (کرباسی یزدی، 1384). کنترلهای داخلی بخش مهمی از اداره یک سازمان است که شامل طرحها، شیوهها و روشهای اجراشدنی برای دستیابی به وظیفهها، هدفها و مقاصد و بهعبارت دیگر پشتیبانی از مدیریت بر مبنای عملکرد است و نیز بهعنوان اولین خط دفاعی در حفاظت از داراییها، پیشگیری، کشف خطاها و تقلب بهکار میرود.
مسئولیت پیشگیری و کشف تقلب و اشتباه در بخش عمومی بر عهده مدیران است. مدیران با استقرار کنترل داخلی و بهکارگیری پیوسته سیستمهای مناسب حسابداری، این مسئولیت را ایفا خواهند کرد (Lin et al، 2011). از آنجا که عملیات سازمانهای بخش عمومی متفاوت از یکدیگر است، لذا استقرار کنترلهای داخلی یکسان برای کلیه سازمانها و دستگاههای بخش عمومی مقدور نیست. استقرار کنترلهای خاص در هر سیستم به عواملی چون اندازه، نوع عملیات و هدفهای سازمانی که سیستم برای آن طراحی شده است، بستگی دارد (محمدی، 1387).
از طرفی پیشرفت سریع در فناوری اطلاعات، ضرورت بهنگامسازی راهنماییهای کنترل داخلی در رابطه با سامانههای نوین رایانهای را ایجاد میکند؛ لذا مدیران نیز برای اطمینان از این که فعالیتها در کنترل بوده و اثربخش هستند، باید در صورت لزوم بِروز شوند (کرباسی یزدی، 1384).
مطالعات انجام شده نشان میداد که تحقیقات متعددی توسط محققین در خصوص تبیین عوامل مؤثر بر تخلفات مالیدر سازمانهای دولتی و ارائه نظریات مختلف صورت گرفته است. ولی بسیاری از آنها از ابعاد جامعه شناختی، روانشناختی، حقوقی، سیاسی و اقتصاد جامعه به تبیین موضوع پرداخته و بررسیهای انجام شده در خصوص عوامل درون سازمانی از جمله کنترلهای داخلی مؤثر بر فساد اداری – مالی در مقایسه با آنها محدود بود. به همین جهت به لحاظ کاربردی بودن پژوهش، جهت بسط و توسعه مطالعات مربوط به عوامل درون سازمانی موث (کنترلهای داخلی) بر تخلفات اداری – مالی و تولید روشهای جدید یا بهبود آنها، باید بسیاری از این مطالعات راجمع آوری نموده و با دسته بندی آنها و استفاده از فنون آماری، نسبت به تبیین یک الگوی فراگیر در درون سازمان که مشتمل بر عوامل سازمانی و مدیریتی متعددی میشد، اقدام کند. در این راستا برای تشریح بیشتر مساله، در این فصل ابتدا به معرفی ابعاد تخلفات مالی در سازمان آموزش و پرورش پرداخته و با بیان رویکردها و نظریات متعدد و اختلاف نظر موجود در بین اندیشمندان که از نوع نگاه آنها نسبت به تخلفات مالی در ادارات دولتی نشات گرفته است، مصادیق و پیامدهای متعدد فساد مورد بررسی قرار گرفته و از آثار و تبعات آن به عنوان دغدغه اساسی برای انجام این پژوهش یاد شده است (محقق).
1-2- بیان مساله
بیشتر سازمانها جهت رسیدن به هدف خود با محدودیتهای گو ناگونی مواجهاند. بر اساس تئوری محدودیتها، هر سازمان در فرآیند عملیاتی خودحداقل دارای یک محدودیت است که به نوعی در عملیات آن مانع ایجاد میکند. اگر سازمانها با هیچگونه محدودیتی مواجه نباشند میتوانند به میزان نامحدودی آنچه را که به خاطر آن تلاش میکنند (برای مثال سود یا خدمت بهتر) به دست آورند. تئوری محدودیت به سامانههای تولیدی و خدماتی به عنوان زنجیرهای از فرآیندهای مرتبط با یکدیگر همانند حلقههای به هم پیوسته مینگرد. این فرآیند زمانی تقویت خواهد شد که هر یک از اجزای زنجیره تقویت شود؛ به سخن دیگر اگر به سازمان به عنوان سامانهای کلی نگاه شود.
قسمتهای مختلف سازمان به عنوان زیر مجموعههای تشکیل دهنده سامانه کلی به شمار میروند، بر اساس این تفکر ضعیفترین حلقهها باید شناسایی شوندو کار بیشتری انجام گیرد (عبدی و بیات، 1388).
تئوری محدودیتها توسط گلدرات و فاکس (1992) مطرح شد. هدف از ارائه این تئوری استفاده از رو شهای علمی در حل مسائل مدیریتی بود. طبق نظر آنها محدودیت به هر عاملی گفته میشود که سازمان را در رسیدن و یا دستیابی به اهداف خود باز میدارد.
در طول 15 سال گذشته، نهضتی برای به کارگیری تئوری محدودی تها در سازمانهای خدماتی شروع شده است. اصول تئوری محدودیت و تفکر آن میتواند در ایجاد تحول در سازمانهای خدماتی مؤثر واقع شود و برای برنامه ریزی استراتژیک سازمانها گامهای موثری برداشته شود.
برنامه ریزی خوب به مدیران کمک میکند تا به اهداف برسند، فرصتها را تشخیص دهند و تأثیرات منفی رویدادهای اجتناب ناپذیر را به حداقل برسانند. موفقیت یک سازمان نتیجه برنامه ریزی دقیق و اجرای نکته سنجی آن است. عدم موفقیت در برنامه ریزی اغلب به دور شدن از اهداف و مشکلات مالی منجرمیشود (باباجانی، 1382). اما یک برنامه ریزی زمانی مطلوب و مثمر ثمر خواهد بود که به نحو مطلوبی اجرا شود.
از اینرو طراحی و اجرای کنترلهای داخلی جهت اطمینان از اجرای مطلوب برنامه ریزیها توسط کارکنان، الزامی خواهد بود. اهمیت کنترلهای داخلی به عنوان یکی از ابزارهای بسیار مهم در فرآیند حسابداری از ابتدا تا انتهای کار براهل فن پوشیده نیست و این اهمیت زمانی دوچندان میشود که نحوة اجرای آن در دستگا ههای اجرایی مورد بررسی قرار گیرد.
یکی از وظایف اصلی ذی حسابان و مدیران مالی دستگا ههای اجرائی نظارت مالی است. این نظارت به ساز وکارهایی نیاز دارد تا اجرای صحیح و درست قوانین و مقررات مالی در دستگاههای اجرائی را تضمین کند و ازسوء استفاده، اختلاس و سایر موارد فساد مالی جلوگیری نماید. اجرای مطلوب کنترلهای داخلی علاوه بر تأمین اهداف فوق میتواند مدیران ارشد و میانی را از مصرف کارآمد واثربخش منابع مالی دولت مطمئن سازد. بنابراین کنترلهای داخلی با توجه به حجم وسیع اعتبارات و منابع دولتی و اهمیت نظارت بر مصرف آنان در سیستم مالی کشور نقش کلیدی دارد. با اجرای مطلوب کنترلهای داخلی میتوان حفظ و بقای فعالیتهای هزینهای و سرمایهای را در بلند مدت تضمین کرد و از اعمال نظرها و سلیقههای شخصی مدیران اجرایی در این زمینه جلوگیری نمود. یک سامانه کنترل داخلی به منظور دستیابی به اهداف خود، باید براساس محدودهای سازماندهی، خودکنترلی، استمرار، فراگیر بودن، استقلال، آگاهی دهنده» از اصول کیفی از قبیل سازماندهی شود. بنابراین کنترل داخلی فرآیند مستمری است که «هماهنگی، کیفیت کارمندان اعضای هیات مدیره، مدیران ارشد و کارمندان شاغل در کلیه سطوح در آن مشارکت دارند و هدف آن حصول اطمینان از دستیابی به اهداف تعیین شده است. یک سامانه کنترل داخلی مؤثر باید قبل از آنکه مشکلات منجر به زیان شده باشند قابلیت پیشگیری یا کشف مشکلات را داشته باشد یا حداقل بتواند میزان زیان را کاهش دهد (باباجانی، 1382).
تخلفات مالی بخشی از مجموعه مسایلی است که سازمانها در دوره عمرخود ناگزیر آن را تجربه مینمایند. این مجموعه مسائل به معضلاتی اشاره دارد که عمدتاً ریشههای آن در خارج از سازمان قرار داشته ولی آثارشان، سازمانها را متأثرمی سازد. شاید بهترین روش برای مهار شیوع تخلفات مالی، شناسایی عوامل بروز آن و در نظر گرفتن راهکارهای کنترلی- نظارتی است. اما چنین اقدامی میبایست توأم با هم اندیشی، جامع نگری و قاطعیت اجرایی انجام شود. به عبارت دیگر، توجه به یک عامل فسادآور و پرهیز از سایر عوامل بروز فساد، عملاً ره به جایی نخواهد برد، بلکه باید با پدیده تخلفات مالی که ماهیتی کثیر الوجه دارد، به صورت سیستمی برخورد نمود و تمامی عواملی که بر شیوع آن دامن میزنند را شناسایی کرده و بلافاصله درصدد رفع آنها برآمد (حسینی عراقی، 1383).
از طرفی، اهمیت و قداست بخش آموزش، موضوع بسیار مهمی است که بر ضرورت و لزوم تعجیل در انجام موارد فوق الذکر میافزاید زیرا بروز فساد توسط کارکنان اداری و احیاناً معلمان و مدیران مدارس سبب میشود که دانش آموزان از معلمان و کارکنان که همواره آنها را روبروی خود میبینند الگوی منفی گرفته و در مراتب بالاتر به بیراهه وگمراهی کشانده شده و جامعه را از داشتن جوانانی که میتوانند آینده ساز و رهگشای تعالی جامعه باشند، محروم و بی نصیب سازد. در تمامی جوامع، نظام آموزش در زمره بزرگترین قسمت از بخش دولتی است که معمولاً حدود 20 تا 30 درصد از بودجه کل کشور را به خود اختصاص میدهد. این بخش با داشتن بالاترین سهم از منابع انسانی تحصیل کرده، حدود 20 تا 25 درصد از جمعیت جامعه را تحت پوشش دارد. علی رغم آرمانهای متصور، در برخی از جوامع، بخش آموزش با مشکلاتی چون محدودیتهای مالی؛ مدیریت ضعیف؛ کارایی کم؛ اتلاف منابع؛ کیفیت پا یین خدمات و مواردی از این قبیل دست و پنجه نرم میکند. این چالشها سبب شده است که برخی از افراد، برای جبران مافات، دست به دامان فساد شده و ارزشهای اخلاقی، اعتبار آموزش و اهمیت تربیت فرزندان جامعه را به ورطه فراموشی بسپارند. در عین حال، آموزش و پرورش یک بخش خاص بوده و نقش محوری در پیشگیری از بروز و گسترش فساد دارد (فرهادی نژاد، پیمایشی طولی در زمینه علل فساد اداری و روشهای کنترل آن،1390).
فساد مالی در نظام آموزش، یک پدیده جهانی بوده و معانی زیادی از آن در میان صاحب نظران وجود دارد که عمدتاً حول تخطی از قوانین آموزشی و هنجارهای علمی و اخلاقی میچرخد. برای مثال، سید و بروس فساد مالی در نظام آموزشی را هرگونه «انجام یا عدم انجام» غیرقانونی میدانند که مستلزم استفاده از قدرت آموزشی برای منفعت شخصی، گروهی یا سازمانی است. هالاک و پویسون فساد مالی در بخش آموزش را استفاده «عادت گونه» از اداره دولتی یا عمومی برای منفعت شخصی که تأثیر قابل توجهی را بر قا بلیت دسترسی و کیفیت خدمات آموزش و در نتیجه بر انصاف و برابری دارد، تعریف کردهاند. این تعریف دارای سه عنصر است: اولاً مبتنی بر تعریف معمول و عام فساد در بخش دولتی است؛ دوماً دامنه رفتارهای تحت موشکافی و بررسی را به رفتارهای مرتباً مشاهده شده (که مستقیماً از کژکارکردهای سیستم نشأت میگیرند) محدود میسازد. (در واقع، این تعریف به رفتارهای منبعث از نگرش شخصی درباره انجام رفتارها کاری ندارد)؛ سوماً میان آن رفتارها و اثرات آنها بر سیستم (مثلاً کاهش منابع موجود، کاهش کیفیت، و توزیع نابرابر) ارتباط ایجاد میکند.
در مواردی این سؤال مطرح میگردد که آیا میان فساد مالی در بخش آموزش و فساد در سایر بخشها تفاوت وجود دارد؟ لازمه پاسخ دادن به این سؤال، بذل توجه به پیامدهای فساد مالی در بخش آموزش است (عظیمی، بررسی تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم عوامل مدیریتی و سازمانی بر فساد اداری مالی،1380).
هالاک و پویسون در گزارش یونسکو مینویسند به سه دلیل، بخش آموزش در برابر فساد مالی آسیب پذیر است. اولاً این بخش، یک سا ختار جذاب برای حمایت و پشتیبانی از احساسات بومی و ملی است؛ دوماً، تصمیمات مأخوذه در این بخش تأثیر چشمگیری بر معیشت و زندگی افراد دارد؛ و بالاخره، معمولاً بودجه مضاعفی به این بخش تخصیص داده میشود» بنابراین، توجه اساسی به شناسایی عوامل پیدایش و گسترش و نیز راهکارهای مهار فساد مالی در بخش آموزش، ضرورتی اجتناب ناپذیر است زیرا فساد مالی در نظام آموزش سبب بی اعتمادی مردم شده؛ کیفیت آموزش را بدتر از گذشته نموده؛ افراد نالایقی را برای آینده پرورش داده و ارزشهای تحریف شده را به دانش آموزان و دانشجویان میآموزد. درباره عوامل مؤثر بر پیدایش و کنترل فساد اداری، دسته بندیهای مختلفی صورت گرفته است. عمده عواملی که به شیوع و گسترش فساد در سازمانها و نهادهای کشور دامن میزنند عبارتند از: سوء مدیریت؛ عدم شفافیت و پاسخگویی دولت در برابر عملکرد خود؛ مورد تهدید قرار گرفتن مبارزه گران با فساد؛ احساس بی عدالتی در ادارات دولت؛ نگرش مردم نسبت به فساد؛ ناکارآمدی دولت؛ قوانین ضعیف و دست و پا گیر (بوروکراسی اداری)؛ شرایط تورمی و عدم ثبات اقتصادی (فرهادی نژاد، پیمایشی طولی در زمینه علل فساد اداری و روشهای کنترل آن،1390).
در گزارش سازمان بازرسی کل کشور با عنوان کج رویهای اداری و مالی در دستگاههای مشمول بازرسی، عوامل دلایل ذیل به عنوان علل اصلی بروز تخلفات به دست آمد: ضعف مدیریت به دلیل نبود دانش شغلی و تخصصی؛ عدم احساس مسئولیت و سوء تدبیر؛ اعمال سلیقه و بر داشت شخصی از ضوابط توسط مدیران؛ عدم اعمال نظارت و کنترل مستمر و همه جانبه درون سازمانی و برون سازمانی و یا نبود نظام نظارت و کنترل اثربخش در گردش امور مالی؛ عدم تناسب قوانین و مقررات حاکم بر دستگا ه ها با شرایط اجتماعی؛ ضعف یا فقدان نظام آموزشی مؤثر و کارآمد؛ کم توجهی (یا بی توجهی) به انتصاب مدیران و کارکنان در مشاغل حساس؛ عدم تناسب تشکیلات با واقعیتها و نیازهای موجود؛ کسب درآمد و منفعت شخصی؛ تفویض اختیار بیش از حد معمول و خلاف قانون به مدیران؛ عدم برخورد مؤثر مدیران و مسئولان با متخلف و ا غماض و چشم- پوشی بی مورد از تخلف و در نتیجه امکان تکرار آن؛ عدم توازن و تعادل بین حقوق و دستمزد کارکنان و مدیران با نرخ تورم و بی انگیزگی کارکنان. با توجه به مطالب مورد اشاره این سؤال را میتوان مطرح نمود که آیا کنترلهای داخلی به عنوان عامل اصلی جلوگیری از تخلفات مالی در سازمان آموزش و پروش نهادینه و اجرایی شده یا نه؟
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
ضرورت وجود سیستم کنترل داخلی در آموزش و پرورش، امروزه بهخوبی احساس میشود؛ زیرا سیستم کنترل داخلی اگر بهدرستی طراحی و اجرا شود، باعث دقت عمل و کارایی سیستمهای اطلاعاتی میشود و کیفیت گزارشگری آموزش و پرورش را بهبود میبخشد و مطابقت آن با قوانین موضوعه را سبب میشود. از اینرو طراحی و اجرای مطلوب کنترلهای داخلی در بخش عمومی از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است. بههمین دلیل، کارکنان آموزش و پرورش باید برای تأمین اطمینان نسبی از دستیابی به هدفهای پیشبینیشده، حسن اجرای فعالیتها در کلیه زمینهها، جلوگیری از هر گونه اختلاس، تقلب و استفاده نادرست از منابع و داراییها و تحقق مسئولیت پاسخگویی و حسابدهی نسبت به فعالیتهای انجامشده، به طراحی و اجرای سامانه کنترل داخلی مناسب بپردازند.
1-4- اهداف تحقیق
1-4-1- هدف اصلی
بررسی رابطه کنترلهای داخلی با تخلفات مالی در آموزش و پرورش آذربایجان غربی
1-4-2- اهداف فرعی
رابطه بین آموز شهای کارآمد و کاربردی برای کارکنان مالی آموزش و پرورش و اجرای مطلوب کنترلهای داخلی.
رابطه بین شفاف و روشن بودن مقررات مربوط به کنترلهای داخلی در دستگا ههای اجرایی و میزان کاهش تخلفات مالی در آموزش و پرورش.
رابطه بین وجود نیروی انسانی متخصص و کارآمد در دستگاهها برای اجرای مطلوب کنترلهای داخلی و میزان کاهش تخلفات مالی در آموزش و پرورش.
رابطه بین ایجاد بسترهای لازم را برای اجرای مطلوب کنترلهای داخلی و میزان کاهش تخلفات مالی در آموزش و پرورش.
رابطه بین اجرای مطلوب کنترلهای داخلی و انگیز ه کارکنان سازمان آموزش و پرورش.
رابطه بین اجرای بهینه، کنترلهای داخلی و اطمینانبخشی مدیریت نسبت به عملکرد بهینه فعالیتها در آموزش و پرورش.
1-5- فرضیات
1-5-1- فرضیه اصلی
بنظر میرسد بین کنترلهای داخلی و تخلفات مالی در آموزش و پرورش آذربایجان غربی رابطه معناداری وجود دارد.
1-5-2- فرضات فرعی
بنظر میرسد بین آموزشهای کارآمد و کاربردی برای کارکنان مالی دستگا ههای اجرایی و اجرای مطلوب کنترلهای داخلی رابطه معناداری وجود دارد.
بنظر میرسد بین شفاف و روشن بودن مقررات مربوط به کنترلهای داخلی در دستگا ههای اجرایی و میزان کاهش تخلفات مالی در آموزش و پرورش رابطه معناداری وجود دارد.
بنظر میرسد بین وجود نیروی انسانی متخصص و کارآمد در دستگاهها برای اجرای مطلوب کنترلهای داخلی و میزان کاهش تخلفات مالی در آموزش و پرورش رابطه معناداری وجود دارد.
بنظر میرسد بین ایجاد بسترهای لازم برای اجرای مطلوب کنترلهای داخلی و میزان کاهش تخلفات مالی در آموزش و پرورش رابطه معناداری وجود دارد
بنظر میرسد بین اجرای مطلوب کنترلهای داخلی و انگیزه کارکنان سازمان آموزش و پرورش رابطه معناداری وجود دارد.
بنظر میرسد بین اجرای بهینه، کنترلهای داخلی و اطمینانبخشی مدیریت نسبت به عملکرد بهینه فعالیتها در آموزش و پرورش رابطه معناداری وجود دارد
1-6- تعریف متغیرها
1-6-1- تعریف مفهومی
فساد اداری
صحبت کردن درباره مفهوم فساد، مسئل ه ساز بوده و در ادبیات موضوعی این مفهوم، کمتر میتوان شاهد اجماع و توافق صاحب نظران، محققان و دست اندرکاران اجرایی دولتی و غیردولتی پیرامون معنای دقیق آن بود (2003، Waite).
کنترل داخلی:
کنترلهای داخلی شامل سیاستها و روشهایی است که برای تأمین اطمینان نسبی از دستیابی به هدفهای سازمانی به وجود میآید. منظور از اطمینان نسبی یعنی این که هیچ کنترل داخلی ایده آل نیست و مخارج آن نباید بیشتر از منافع مورد انتظار باشد.
کنترلهای داخلی عملیاتی (اداری)
کنترلهایی هستند که بر صورتهای مالی تأثیری ندارند یا تأثیر اندکی دارند و بهطور مستقیم مورد توجه حسابرسان مستقل قرار نمیگیرند. این کنترلها بهمنظور دستیابی به اهدافی چون کارآیی و سودمندی عملیات و رعایت رویههای مورد نظر مدیریت در تمام قسمتها و دوایر واحد تجاری استقرار مییابند.
کنترلهای داخلی حسابداری (مالی)
کنترلهایی هستند که مستقیماً بر قابلیت اتکای مدارک حسابداری و صورتهای مالی اثر دارند و بهمنظور دستیابی به اهدافی چون حفاظت داراییها، قابلیت اتکای مدارک حسابداری و تهیه صورتهای مالی قابل اطمینان استقرار مییابند.
1-6-2- تعریف عملیاتی
تخلفات اداری و مالی:
میزان نمرهای که از پرسشنامه تخلفات مالی و اداری کسب میگردد.
کنترل داخلی:
میزان نمرهای که هر یک از مؤلفههای کنترل داخلی (مورد اشاره در فرضیات) از پرسشنامه کنترلهای داخلی کسب میکنند.
Abstract
The present study investigates the relationship between internal controls and financial infractions in west Azarbaijan education participants of the present study include all the employees of west Azarbaijan education office, which are about 500 people. According to volume determination formula for sample, kokaran formula, the volume of participants for this study for the employees of public organizations of west Azarbaijan selected as 217. The method of data collection is of filed type and tools of data collection two questionnaires for internal controls and financial infractions each of which has 15 times. In order to analyze date Pearson correlation, Fridman and regression was used. According to the results from Pearson correlations, by the correlation coefficient of r=0/369 and credit level of p=0/000 there is a meaningful relationship between internal controls and financial infractions. There is also a meaningful relationship between the two variables of presence of proficient human force to implement internal controls and reduction of financial infractions by correlations of r=0/290 and credit level of p=0/000 and also between the two variables of implementing internal control and employees motivation by correlation of r=0/248 and credit level of p=0/000, and between the two variables of favorable implementing the internal controls and management reliability by correlation of r=0/398 and credit level of p=0/000. Also accordingly to the result of Fridman test the component of favorable creation (by mean of 5/08) have had the most effect on internal controls. Also according to the coefficients of multiple regression analysis test, among the components of internal control “favorable implementation” by beta index of 0/343 and “creation of necessary preliminaries” by beta index of 0/136 predict the financial infractions meaningfully. And the other components has less effect than the two components. Also there isn’t a meaningful relationship between the two variables of effective trainings for employees and favorable implementation of internal controls and transparence of regulations related to internal controls and reduction of financial infractions.
Keywords: Internal controls, financial infractions, educations, west Azarbaijan.
[1] COSO
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.