پایان نامه تاثیرچند کشتی همزمان بر عملکرد دانه ارقام گلرنگ در منطقه آران وبیدگل
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- چکیده: 1
- فصل اول. 2
- مقدمه و کلیات.. 2
- 1-1- تاریخچه گلرنگ… 3
- 1-2- گیاه شناسی گلرنگ… 4
- 1-2-1- ریشه. 4
- 1-2-2- ساقه. 4
- 1-2-3- برگ… 5
- 1-2-4- گل. 5
- 1-2-5- میوه 6
- 1-3- موارد مصرف گلرنگ… 7
- 1-3-1- گل گلرنگ… 7
- 1-3-2- روغن گلرنگ… 7
- 1-3-3- پوسته دانه گلرنگ… 9
- 1-3-4- استفاده از علوفه گلرنگ… 9
- 1-4- ارقام گلرنگ… 10
- 1-4-1- ارقام داخلی.. 10
- 1-4-2- ارقام خارجی.. 15
- 1-5- آفات و امراض گلرنگ… 17
- 1-5-1- آفات.. 17
- 1-5-2- بیماریهای گلرنگ… 17
- 1-6- شرایط مناسب کاشت.. 18
- 1-6-1- شرایط محیطی.. 18
- 1-6-2- خاک… 19
- 1-6-3- آب.. 19
- 1-7- کشاورزی پایدار. 20
- 1-8- سیستمهای کشت.. 20
- 1-8-1- تک کشتی.. 20
- 1-8-2- کشت مخلوط.. 21
- 1-8-2-1- تاریخچه. 21
- 1-8-2-2- تاریخچه کشت مخلوط در ایران: 22
- 1-8-2-3- انواع چندکشتی بر اساس نحوه مدیریت گیاهان شامل. 22
- 1-8-2-3-1- چند کشتی متوالی.. 22
- 1-8-2-3-2-چند کشتی همزمان. 23
- 1-8-2-3-3-کشت تاخیری و یا چند کشتی پس و پیش… 24
- 1-8-2-4- راندمان استفاده ازعوامل محیطی در کشت مخلوط.. 24
- 1-8-2-4- 1- مکانیزم های مربوط به افزایش راندمان استفاده از آب.. 24
- 1-8-2-4- 2-مکانیزم های مربوط به افزایش راندمان استفاده از نور. 25
- 1-8-2-4- 3-مکانیزم های مربوط به افزایش راندمان استفاده از جذب مواد غذایی.. 26
- 1-8-2-5-اثر مکملی یا جبرانی.. 26
- 1-8-2-6-معایب کشت مخلوط.. 27
- 1-8-2-7- رقابت در کشت مخلوط.. 28
- 1-8-2-7-1-عوامل مؤثر در رقابت در گیاهان. 30
- 1-9-کشت گلرنگ در شهرستان آران و بیدگل. 31
- 2-1- فنولوژی.. 33
- 2-1-1- مفهوم فنولوژی.. 33
- 2-1-2- نمو گلرنگ… 34
- 2-3- اجزاء عملکرد گلرنگ… 35
- 2-3-1- عوامل مؤثر بر عملکرد گلرنگ… 35
- 2-3-1-1- ارقام: 36
- 2-3-1-2- تاریخ کاشت.. 36
- 2-3-1-3- تعداد بوته در متر مربع. 37
- 2-3-1-4- تعداد روز تا غوزه دهی.. 38
- 2-3-1-5- تعداد غوزه در بوته. 39
- 2-3-1-6- تعداد دانه در غوزه 40
- 2-3-1-7- عملکرد دانه در بوته. 40
- 2-3-1-8- ارتفاع بوته. 41
- 2-3-1-9- تعداد شاخه فرعی.. 42
- 2-3-1-10- وزن هزار دانه. 42
- 2-3-1-11- وزن خشک بوته. 43
- 2-4- عوامل مؤثر بر عملکرد در کشت مخلوط.. 44
- 2-4-1-گونههای گیاهی.. 44
- 2-4-2-تراکم کاشت.. 45
- 2-4-3-نسبت اختلاط.. 46
- 2-4-4-الگوی کشت مخلوط.. 47
- 2-5-مزایای کشت مخلوط.. 48
- 2-6- روشهای متداول در کشت مخلوط.. 50
- فصل سوم. 54
- مواد و روشها 54
- 3-1- زمان و محل اجرای آزمایش… 55
- 3-2- خصوصیات اقلیمی محل آزمایش… 55
- 3-3- طرح آماری آزمایش… 56
- 3-4- ارقام گلرنگ و گیاهان همراه مورد استفاده: 56
- 3-5- روش کاشت: 58
- 3-6- کشت گیاهان همراه 58
- 3-6-1- نخود. 58
- 3-6-2- یونجه. 58
- 3-6-3-پیاز. 59
- 3-7- آبیاری.. 59
- 3-8-صفات مورد اندازه گیری.. 59
- 3-8-1-ارتفاع بوته. 59
- 3-8-2- تعدادشاخههای فرعی میوه دهنده 60
- 3-8-3- عملکرد دانه در هربوته. 60
- 3-8-4- وزن هزار دانه. 60
- 3-8-5- تعداد دانه در غوزه 60
- 3-8-6- تعداد غوزه در گیاه 60
- 3-8-7- تعداد روز تاتشکیل غوزه 60
- 3-8-8- تعدادروز تا تشکیل 50% غوزه: 60
- 3-8-9- وزن هر غوزه 60
- 3-8-10- وزن اندام هوایی.. 61
- 3-8-11- شاخص برداشت.. 61
- 3-8-12- میانگین وزنتر. 61
- 3-8-13- میانگین وزن خشک… 61
- 8-3-14- تعداد دانه در متر مربع. 61
- 3-8-15- عملکرد دانه در متر مربع. 61
- 3-8-16- عملکرد دانه در هکتار. 62
- 3-8-17- میانگین وزن پیاز. 62
- 3-8-18- میانگین وزن یونجه. 62
- 3-9- تجزیه و تحلیل دادهها 62
- فصل چهارم. 63
- نتایج و بحث.. 63
- 4-1- تعداد روز تا شروع غوزه دهی.. 64
- 4-2-تعداد شاخه فرعی.. 64
- 4-3-وزن هر غوزه 70
- 4-4- تعداد دانه در بوته. 71
- 4-5-عملکرد دانه در بوته. 72
- 4-6-عملکرد دانه در متر مربع. 72
- 4-7-عملکرد بیولوژیکی.. 74
- 4-8-شاخص برداشت.. 74
- 4-9- عملکرد بیوماس گیاهان همراه 79
- 4-10-میانگین ارتفاع بوته. 80
- 4-11- تعداد روز تا 50 درصد غوزه دهی.. 80
- 4-12- تعداد غوزه در بوته. 81
- 4-13- تعداد دانه در غوزه 82
- 4-14- وزن هزار دانه. 83
- 4-15- میانگین وزنتر هر بوته. 87
- 4-16- تعداد دانه در متر مربع. 88
- 4-17- عملکرد دانه در هکتار. 89
- 4-18- میانگین وزن پیاز. 90
- نتیجه گیری.. 91
- پیشنهادات.. 92
- منابع. 94
چکیده:
به منظور بررسی مقایسه عملکرد ارقام مختلف گلرنگ در کشت خالص و چند کشتی همزمان و همچنین معرفی و انتخاب مناسبترین رقم گلرنگ جهت کشت در منطقه آران وبیدگل، دراسفند ماه سال 1391 آزمایشی به روش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در روستای محمد آباد در بخش کویرات از توابع این شهرستان انجام گردید. ارقام گلرنگ در چهار سطح و تیمار چند کشتی همزمان نیز در چهار سطح به عنوان تیمارهای این آزمایش در نظر گرفته شد. ارقام گلرنگ شامل رقم فرامان، صفه، گلدشت و رقم بومی اصفهان بوده و گیاهان همراه در کشت مخلوط نیز شامل: پیاز، نخود و یونجه بود. روش کاشت بصورت جوی و پشتهای (شیاری) و کرتها شامل چهار ردیف کاشت به طول 5 متر، فاصلهٔ بین رأس دو پشته 60 سانتیمتر و تراکم کاشت گلرنگ نیز 40 بوته در متر مربع در نظر گرفته شد. گیاهان یونجه، نخود و پیاز در بین ردیفهای گلرنگ کشت گردیدند. کاشت به روش خشکهکاری و با دست صورت گرفت و آبیاری مزرعه بر اساس نیاز آبی گلرنگ انجام شد. در ادامه صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، تعدادشاخههای فرعی میوه دهنده، عملکرد دانه در هربوته، وزن هزار دانه، تعداد دانه در غوزه، تعداد غوزه در گیاه، تعداد روز تاتشکیل غوزه، تعدادروز تا تشکیل 50% غوزه، وزن هر غوزه، وزن اندام هوایی، شاخص برداشت، میانگین وزنتر، میانگین وزن خشک، تعداد دانه در مترمربع، عملکرد دانه در متر مربع، عملکرد دانه در هکتار، میانگین وزن پیاز و میانگین وزن یونجه اندازه گیری شد. نتایج نهایی نشان داد اثر رقم گلرنگ بر صفاتی نظیر تعداد روز تا شروع غوزه دهی، تعداد روز تا 50% غوزه دهی، تعداد غوزه در بوته، میانگین وزن هر غوزه، میانگین تعداد دانه در غوزه، میانگین تعداد دانه در بوته، میانگین ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه در بوته، عملکرد در متر مربع، میانگین وزنتر هربوته، شاخص برداشت، عملکرد دانه در هکتار و تعداد دانه در متر مربع، در سطح احتمال 1% معنیدار بود. همچنین در این آزمایش کشت مخلوط، اثر کشت گیاه همراه، بر صفاتی نظیر تعداد غوزه در بوته، میانگین وزن هر غوزه، میانگین تعداد دانه در غوزه، میانگین وزن خشک هربوته گلرنگ معنی دار بود. در این تحقیق اثر متقابل ارقام× کشت مخلوط در مورد هیچ یک از صفات معنیدار نگردید.
-1- تاریخچه گلرنگ
گلرنگ یا کافشه یکی از گیاهان مهم در کشاورزی مناطق خشک[1] و نیمه خشک[2] است (خواجه پور، 1383). منشأ گلرنگ جنوب آسیاست. و از دیرباز در چین، هند، ایران و مصر کشت میشده است. این گیاه در قرون وسطی در ایتالیا، فرانسه و اسپانیا نیز کشت میشد و بعداً به امریکا، مکزیک، ونزوئلا و کلمبیا برده شد در آغاز گلرنگ به منظور استفاده از رنگ حاصل از گلبرگهای آن در رنگ آمیزی پارچه و تزئین غذا کاشته میشد، ولی امروزه علاوه بر آن، کشت این گیاه به خاطر تولید روغن، کنجاله و تهیه مواد دارویی و لوازم آرایشی نیز انجام میگیرد (Cho and Tae, 2000). متاسفانه با وجود آنکه گیاه زراعی گلرنگ با همه قابلیتهای ارزشمندش بومی کشور ایران میباشد اما توجه زیادی به این گیاه نشده ولی طبق تحقیقات انجام شده در اروپا و آمریکا از 2024 ژنوتیپ[3] موجود 199 ژنوتیپ مربوط به ژنوتیپ های ایرانی بوده است (نمازی و همکاران، 1390). سطح کشت گلرنگ در سال 2009 در دنیا حدود 3/1 میلیون هکتار بوده که حدود 50 درصد آن در هند کشت شده است. (Hanumantharaya et al., 2008). سطح زیر کشت گلرنگ در کشور ما حدود 6000 هکتار با متوسط عملکرد حدود یک تن در هکتار است (بی نام، 1389) و بالاترین سطح زیر کشت با 9500 هکتار مربوط به سال 1381 میباشد (مستوفی، 1387). بعداز دهه 50، عواملی نظیر خطر سرمازدگی و یخبندان، عملکرد کم واریته[4]ها و خسارت آفات موجب کاهش نسبتاً زیاد سطح زیر کشت گلرنگ شد اما در چند سال اخیر ورود ارقام جدید زودرس به عرصه تولید موجب رونق کشت گلرنگ و افزایش سطح زیر کشت آن شده است (فروزان، 2005).
1-2- گیاه شناسی گلرنگ
گلرنگ با نام علمی (Cartamus tinctorius L.) گیاهی یکساله از خانواده (Asteraceae) است که به دلیل داشتن کیفیت بالای روغن به عنوان یک دانه روغنی مهم مطرح میباشد (احمدی و امیدی، 1373). بعضی سه گونه Carthamus lanatus, C. oxyacantha و C. plaestinus را منشاء واریتههای فعلی گلرنگ میدانند (زینلی، 1378). این گیاه به صورت بوتهای استوار رشد میکند و جزء گیاهان سه کربنه میباشد. گیاهی است طبیعتاً روز بلند اما بسیاری از ارقام اصلاح شده نسبت به طول روز بی تفاوت میباشند (خواجه پور، 1383). گلرنگ اساساً خودگشن است و باد در انتقال گردههای آن نقش ندارد، اما برای باروری مطلوب و حداکثر بازدهی معمولاً وجود زنبورها و سایر حشرات ضروری است. این مساله به نحوه باز شدن گل بستگی دارد (وایس، 1375). گلرنگ از نظر حرارت مطلوب رشد در گروه گیاهان سرما دوست قرار میگیرد و در درجه حرارت 5 درجه سانتیگراد میتواند به رشد خود ادامه دهد ولی بهترین رشد را در دمای 15 تا 20 درجه سانتیگراد خواهد داشت (آذری، 1380).
1-2-1- ریشه
ریشه گلرنگ قوی، توسعه یافته، راست و دارای ریشههای جانبی زیادی است. در خاکهای نفوذپذیر، عمیق، مرطوب و گرم ریشه میتواند تا عمق حدود 3 متر نفوذ کند (زینلی، 1378). گلرنگ دارای یک ریشه اصلی است و گاهی ریشههای فرعی زیادی که تا عمق 60 تا 90 سانتی متر توسعه پیدا میکنند (زینلی، 1378). وجود چنین سیستم ریشهای عمیق، عامل اصلی سازگاری گیاه در شرایط خشک میباشد. نقش دما در طول دوره نمو اکثر ارقام بیش از طول روز میباشد (آذری، 1380).
1-2-2- ساقه
ساقه گلرنگ استوانهای شکل، صاف و بدون کرک بوده و با افزایش شاخه دهی نازکتر شده و در زمان رسیدگی شکننده میشود (ابوالحسنی و سعیدی، 1385). ساقه در اوائل رشد سبز رنگ است و در مرحله رسیدگی به رنگ کرم در آمده و در بخش بالایی ساقه اصلی شاخههای فرعی منشعب میشوند. ارتفاع اولین شاخه فرعی به ژنوتیپ، فضای رشد و مدیریت زراعی بستگی دارد. به طور کلی ارتفاع ساقه اصلی به 20 تا 40 سانتیمتر میرسد (احمدی، 1371). ارتفاع نهایی بوته به شرایط محیطی، حاصلخیزی، رطوبت، شوری و عوامل زراعی مانند تراکم گیاه و تاریخ کاشت بستگی داشته که بین 50 تا 200 سانتیمتر متغییر میباشد (ابوالحسنی و سعیدی، 1385)
برگهای گلرنگ بدون دمبرگ، بیضی شکل، بدون کرک و به رنگ سبز تیره بوده و به صورت مارپیچ روی ساقه قرار گرفتهاند. برگهای فوقانی بوته بدون خار یا پرخار تیغی میباشند در حالیکه برگهای تحتانی ساده و بدون خار میباشند (احمدی، 1371). صفت خار دار بودن متأثر از شرایط محیطی نمیباشد (احمدی، 1371). اندازه برگ بسته به رقم دارای طول 10 تا 15 سانتی متر و عرض 5 تا 5/2 سانتیمتر بوده و حاشیه آن به اشکالی نظیر مضرس، بدون بریدگی عمیق و ناقص دیده میشود (احمدی، 1371).
گلرنگ جزء گیاهان با رشد نامحدود[5] میباشد. گل آذین آن طبق نامیده میشود و از نوع کلاپرک است. گلهای آن در انتهای ساقهٔ اصلی و شاخههای فرعی دیده میشود (میرزاخانی و همکاران، 1381). هرطبق 5/1 تا 5/3 سانتیمتر قطر دارد و از گلچههای متعدد تشکیل شده است و روی یک نهنج نسبتاً هموار و مدور به صورت نزدیک به هم مجتمع شدهاند. تعداد گلچهها بسته به شرایط محیطی و رقم بین 20 تا 180 عدد متغییر است و هر گل میتواند مولد یک دانه باشد (خواجه پور، 1381). هر گل شامل 5 گلبرگ بوده و جام گلچههای آن پیوسته و لوله مانند است. تعداد پرچمها 5 عدد که در ناحیه میله مستقل میباشند و در قسمت بساک متصل و به صورت یک میلهای در آمدهاند که کلاله را در بر میگیرند (احمدی، 1371). گلدهی هنگام صبح اتفاق افتاده و گلدهی یک طبق ظرف 3 تا 5 روز تکمیل میگردد ولی طول دوره گلدهی در هر بوته و هر مزرعه زیاد است و از 10 تا 40 روز طول میکشد (وایس، 1375). تراکم بوته روی تعداد طبق و اندازهٔ آنها تأثیر میگذارد و معمولاً تراکمهای کمتر سبب ایجاد طبقهای بیشتر و بزرگتر میشود. رنگ گلها از زرد مایل به سفید تا قرمز پرتغالی تغییر میکند که معمولیترین رنگ آن زرد تیره میباشد (احمدی، 1371).
میوه گلرنگ همانند میوه آفتابگردان به صورت فندقه است. دانه از نظر شکلی شبیه یک دانه کوچک آفتابگردان و به رنگهای سیاه، زرد، سفید یا کرمی با سطح خارجی صاف دیده میشود. بذرهای گلرنگ از یک پوسته فیبری سخت تشکیل میشوند و مغز مشتمل بردو لپه[6] و یک جوانه را در بر میگیرد (مروتی و همکاران، 1384). ذخیره روغن در لپهها انجام میشود. وزن هر دانه گلرنگ از ۳۵ تا ۵۰ گرم متغیر است. دانه گلرنگ ۲۵ تا ۴۵ درصد روغن و ۱۲ تا 22 درصد پروتئین دارد (Mozaffari and asadi, 2006). ژنوتیپهای دارای پوست نازک، روغن بیشتری دارند ولی قابلیت انبارداری و خرمن کوبی مطلوبی ندارند (عسیسی، 1385). ترکیب دانه، میزان و کیفیت روغن آن تحت تأثیر نوع واریته و شرایط محیطی قرار میگیرند که از جمله عوامل محیطی مؤثر بر این صفات، ارتفاع منطقه، میزان بارش و دمای شب و میزان بارندگی در طول گلدهی میباشند (عسیسی، 1385).
1-3-1- گل گلرنگ
در گذشته عمده دلیل کاشت گلرنگ برای مصرف گلهایش بوده است. رنگ گلها در ارقام مختلف این گیاه و نیز در یک رقم در مراحل مختلف رشد گل (مرحله جوانه، شکوفایی و پژمردگی) فرق دراد. به طوری کلی گلهای گلرنگ را میتوان به رنگهای سفید، زرد روشن، نارنجی، نارنجی مایل به قرمز و قرمز تیره مشاهده نمود. تا زمانی که گلچهها تازه هستند، چه گلهای زرد و چه گلهای نارنجی به رنگ زرد دیده میشوند اما در اثر پژمردگی گلهای زرد به رنگ زرد مایل به قهوهای میگرایند در حالی که گلهای نارنجی پس از پژمردگی به رنگ قرمز- نارنجی دیده میشوند (زینلی، 1378). در این رابطه ژنوتیپهای دارای گلهای قرمز رنگ بر سایر ژنوتیپها ترجیح داده میشود. گلها داری دو ماده رنگی به نام کارتامیدین و کارتامین است که کارتامین به رنگ قرمز بوده و در صنعت رنگرزی کاربرد دارد. امروزه از کارتامین بیشتر برای تهیه مواد آرایشی، رنگ غذا و نیز در ساخت گلهای مصنوعی استفاده میشود. گاهی اوقات از گلهای لولهای گلرنگ به عنوان شبه زعفران استفاده میشود (خواجه پور، 1381)
1-3-2- روغن گلرنگ
در حال حاضر هدف اصلی از کشت گلرنگ، استحصال روغن میباشد. با توجه به اینکه حدود 90% از اسیدهای چرب روغن گلرنگ را اسیدهای اولئیک و اسید لینولئیک تشکیل میدهد میتوان گفت که خواص فیزیکوشیمیایی روغن گلرنگ توسط این دو مشخص میشود. اسید لینولئیک اسیدی اشباع نشده با پیوند دوگانه است که موجب بی ثباتی روغن در برابر حرارت میشود از این رو روغنی که درصد اسید لینولئیک آن بالا باشد بیشتر به مصرف تهیه کره نباتی رسیده و برای طبخ مناسب نیست در صورتی که اسید اولئیک بر خلاف اسید لینولئیک موجب ثبات روغن در برابر حرارت گردیده و روغن حاوی اسید اولئیک زیاد برای طباخی مناسب است (زینلی، 1378). گلرنگ به دلیل وجود اسید لینولنیک در حد بسیار ناچیز، به عنوان روغن خشک شونده سریع و روغن سرخ کردنی جهت مصارف خوراکی و نیز به دلیل داشتن مزه، بو، ظاهر و بافت خوب برای تهیه پوششهای سالاد، مایونز و مارگارین توصیه میشود. بر اساس گزارش محققین استرالیایی و آمریکایی در سال 1975، نوعی گلرنگ جهش[7] یافته طبیعی به نام گلرنگ اولئیک معرفی گردیده که ویژگیهای گیاه و بذر تولید شده به جز توزیع اسیدهای چرب آن (اسید اولئیک ۷۷% و اسید لینولئیک ۱۵%) دقیقاً مشابه گلرنگ معمولی یا لینولئیک (اسید لینولئیک 77% و اسید اولئیک ۱۵%) است. ترکیب اسیدهای چرب گلرنگ اولئیک، مشابه روغن زیتون بوده و از این رو در ژاپن وآمریکا مورد توجه مصرف کنندگان قرار گرفته و از آن به صورت مخلوط با روغن زیتون جهت مصارف خوراکی و به تنهایی برای تهیه مایونز، جایگزین کره کاکائو، تهیه غذای کودک، و روغن سرخ کردنی استفاده میشود که اثرات آن بر کاهش کلسترول قابل توجه است (مروتی و همکاران، 1384). روغن گلرنگ شفاف بوده و به سهولت تصفیه میشود. این روغن برای تولید رزینهای الکیدی مناسب است. از این رزینها عمدتاً جهت ساخت لعابها استفاده میشود. به خاطر کم بودن و یا حتی فقدان اسید لینولنیک و بالا بودن میزان اسید لینولئیک در ترکیب روغن گلرنگ رنگهای روشن و مواد جلا دهنده تهیه شده از آن با گذشت زمان دچار رنگ پریدگی نشده و به زردی نمیگراید. از روغن گلرنگ به صورت سنتی برای روشنایی (سوخت چراغ)، تهیه صابون و مواد آرایشی استفاده میشود (زینلی، 1378).
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.