پایان نامه الگوی ارتقاء رفتارمدنی سازمانی بر اساس ویژگیهای رهبری معنوی
فهرست محتوا
چکیده:
هدف اصلی این تحقیق، بررسی رابطه بین ابعاد رهبری معنوی با مؤلفههای رفتار مدنی سازمانی بوده که جامعه آماری این پژوهش را، کارکنان استانداری استان آذربایجانغربی در سال 1392-1393 تشکیل دادهاند. نمونه آماری تحقیق حاضر با استفاده از جدول مورگان بتعداد 207 نفر بروش تصادفی ساده انتخاب گردیدند این تحقیق برمبنای هدف، از نوع کاربردی بوده و برای انجام آن از روش تحقیق توصیفی- همبستگی استفاده شده است برای گردآوری داده هااز پرسشنامههای استاندارد رهبری معنوی فرای (2005) ورفتارمدنی سازمانی اورگان (1988) با آلفای کرونباخ بترتیب (0.91 و 0.87) استفاده شده است.
برای آنالیز دادههای جمع آوری شده، از تکنیکهای آمار توصیفی (میانگین، درصد فراوانی، انحراف معیار) و آماراستنباطی (ضریب همبستگی، رگرسیون چند گانه، آزمون t تک گروهی، تحلیل مانوا، آزمون بارتلت و کیزر) بااستفاده از نرم افزارهای آماری SPSS18 و AMOS18 استفاده گردیده است.
نتایج و یافتههای پژوهش نشان میدهند که بین مؤلفههای رهبری معنوی با کل ابعاد رفتارمدنی سازمانی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین نتایج رگرسیون چند متغیره نشان میدهد که مؤلفههای رهبری معنوی (بازخورد، ایمان و امید، تعهد سازمانی، چشم انداز سازمانی ونوع دوستی) میتوانند تغییرات ابعاد رفتار مدنی سازمانی (وظیفه شناسی، جوانمردی، نزاکت اجتماعی، فضیلت اجتماعی واحترام به هم نوع) را بطور مثبت ومعنی داری پیش بینی نمایند. براساس آزمون تی تک گروهی در خصوص وضعیت رهبری معنوی و رفتار مدنی سازمانی در استانداری، نتایج نشان دهنده آنست که وضعیت فعلی رهبری معنوی ورفتار مدنی سازمانی در حد مطلوب میباشد.
واژگان کلیدی: رفتار مدنی سازمانی، رهبری معنوی، معنویت
فهرست مطالب
- فصل اول: کلیات تحقیق
- 1-1 مقدمه : 2
- 1-2 بیان مسئله پژوهش…. 4
- 1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق.. 6
- 1-4 اهداف تحقیق.. 8
- 1-5 فرضیه های تحقیق.. 9
- 1-6 تعریف متغیرها 10
- 1-6-1 تعریف نظری یا مفهومی متغیرها 10
- 1-6-2 تعاریف عملیاتی متغیرها 13
- فصل دوم: مبانی نظری تحقیق
- 2-1 مقدمه. 16
- 2-2 بخش اول : رهبری معنوی 17
- 2-2-1 2تاریخچه معنویت… 17
- 2-2-2 انواع معنویت… 19
- 2-2-3 معنویت در محیط کار. 19
- 2-2-4 معنویت در برابر دین (مذهب). 21
- 2-2-5 : رهبری.. 22
- 2-2-6 : پیروان و منابع قدرت در رهبری.. 23
- 2-2-7 : نظریه های رهبری.. 24
- 2-2-8 معنویت و رهبری.. 30
- 2-2-9 : رهبری از دیدگاه اسلام. 31
- 2-2-10 : رهبری معنوی.. 31
- 2-2-11 : مولفه ها و ویژگیهای رهبری معنوی.. 35
- 2-2-12 2: رهبری از دیدگاه اسلام. 38
- 2-2-13 : رهبری اثر بخش از دیدگاه امیر مومنان امام علی ابن ابیطالب(ع). 39
- 2-2-14 : رفتارمدنی سازمانی 42
- 2-2-15 :مدلهای رفتارهای مدنی سازمانی.. 43
- 2-2-16 : پیشینه موضوع. 49
- فصل سوم: روش شناسی تحقیق
- 3-1 مقدمه : 59
- 3-2 روش تحقیق : 59
- 3-3 جامعه آماری : 60
- 3-4 روش نمونه گیری وتعیین حجم نمونه آماری تحقیق : 60
- 3-5 ابزارگردآوری اطلاعات و اندازه گیری : 61
- 3-5-1 : پرسشنامه رهبری معنوی : 61
- 3-5-2 : پرسشنامه رفتارمدنی سازمانی: 62
- 3-6 تعیین پایایی و روایی ابزارگیری: 63
- 3-6-1 : برآورد پایایی 1 یا قابلیت اعتماد پرسشنامه ها 63
- 3-6-2 :برآورد روایی2 Validityپرسشنامه ها 64
- 3-7 روش تجزیه و تحلیل داده ها 67
- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادهها
- 4-1 مقدمه : 70
- 4-2 : توصیف داده های جمعیت شناختی (دموگرافیک). 70
- 4-2-1 :جنسیت… 70
- 4-2-2 سن.. 71
- 4-2-3 :مدرک تحصیلی.. 72
- 4-2-4 : سنوات خدمت… 73
- 4-3 آنالیز استنباطی فرضیات پژوهشی : 75
- فصل پنجم: نتیجهگیری و پیشنهادات
- 5-1 مقدمه : 89
- 5-2 : خلاصه موضوع و روش ها 89
- 5-3 : نتایج حاصل از تحقیق.. 90
- 5-4 : نتیجه گیری.. 95
- 5-5 محدودیتهای تحقیق.. 96
- 5-5-1 محدودیتهای در اختیار محقق.. 96
- 5-6 : پیشنهادات کاربردی بر اساس یافته های تحقیق.. 96
- منابع.. 99
- چکیده انگلیسی.. 106
1-1 مقدمه:
در طلیعه قرن جدید که سازمانها و شرکتها با محیط رقابت آمیز جهانی مواجهاند، تغییرات ریشهای و خلاقیت و نوآوریهای کاری نیاز اساسی آنها تلقی میگردد محیط پر تنش و رقابت آمیز کنونی باعث گردیده که سازمانها بفکر بکارگیری سیستمهای کارآمد و نوین بجای سیستمهای کهنه و ناکارآمد گذشته باشند. امروزه دیگر سازمانها از ثبات دائمی و همیشگی صحبت به میان نمیآورند بلکه از نوعی ثبات نسبی برخوردارند و در این بحبوحه حساس آنان نیاز به رهبران و مدیرانی دارند که بتوانند ضمن شناسایی نیازهای روز جامعه، با تحولات تکنولوژیکی و اطلاعاتی و فناوری همگام شوند (جیجسال و همکاران، 2003: 228)[1] در حال حاضر یک نیروی شتابان آشکار و نمایان برای تغییر سازمانی و جامعهٔ جهانی در حال حرکت است از این رو نیاز به رهبری مقدستری بوجود آمده که بتواند چهار عرصهٔ اساسی ماهیت انسان یعنی جسم (فیزیکی)، ذهن (تفکر منطقی)، سرشت (عواطف واحساسات) و روح را در هم ادغام کند. در حقیقت پاسخ به این نیازها، نیازبه تغییر شکل سازمانی گسترده به پارادایم سازمان یادگیرنده را الزام آور ساخته است. از این رو احساس نیاز به رهبران معنوی در سازمانها ی یادگیرنده رشد و نمو پیدا کرده است. (ابراهیمیان،1391:36) بنابراین وجود رهبران معنوی در چنین سازمانهایی مستلزم تغییر و تحول و موفقیت مستمر است. در حالت کلی ضرورت معنویت در سازمان آن چنان است که میتواند برای آنها، انسانیت و برای اجتماع، فعالیت و برای محیط، مسئولیت را به ارمغان آورد. (جیجسال و همکاران، 2002: 230) هر چند رهبری یک موضوع مورد علاقه برای هزاران سال بوده است اما تحقیقات علمی در این خصوص در قرن بیستم شروع گردیده است. (جاج و همکاران، 2002: 766) در دهههای اخیر این واژه در رهبری توجه زیادی را بخود معطوف ساخته است. (جیبسون 45:2000)[2] و این موضوع در حال تبدیل به موضوع عمومی در رفتار سازمانی است (رابینز، 2003)[3] ولی در کشور ما این موضوع در رفتار سازمانی، از اولویت خاصی در تحقیقات برخوردار نبوده است و شاید دلیل اصلی آن، این باشد که در فرهنگ ما مسائل مذهبی و معنوی غنی بوده و پایبندی مردم به مسائل اخلاقی بیشتر است (خائف الهی و همکاران،30:1389) رهبری معنوی یکی از متغیرهای تأثیر گذار بر عواملی همچون رفتارمدنی سازمانی، بهره وری، اثربخشی و بهبود کلی عملکرد سازمانها بشمار میرود. به همین دلیل یکی از متغیرهای دیگر این پژوهش رفنارمدنی سازمانی میباشد. که همانند رهبری معنوی در دهههای اخیر بسیار مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. از اوایل دهه 1990 میلادی شاهد تحولاتی در بخشهای مختلف بویژه در بخش دولتی بودهایم، به گونهای که ساختارسلسله مراتبی و بوروکراتیک اداره امور دولتی که در اکثر سالهای قرن بیستم حالت مسلط را داشت در حال تبدیل شدن به نوعی مدیریت قابل انعطاف و کارآمد است. و این تغییرات، جزئی نبوده و بلکه همه جانبه است که پارادایمهای جدیدی همچون رهبری معنوی و رفتار مدنی سازمانی را بوجود آوردهاند (تامپسون،1999: 290) سازمانهای کنونی به افرادی نیازمندند که تمایل دارند با هنجارهای موجود هماوردی نمایند و برای آنها قابل قبول نباشد که فعالیتهای سازمان به روشی همیشگی و ثابت و بدون نوآوریهای متنوع انجام پذیردو همچنین افرادی باشند که مسئولیت اقداماتشان را بپذیرند (تامپسون 290:1999) در ادبیات مدیریت امروز این مسئله بدیهی است که سازمانها بدنبال کارکنان و افرادی باشند که تمایل دارند از الزامات و تکالیف شغلی رسمی خود، پا را فراتر بگذارند. و این اقدام فراتراز تکالیف شغلی به رفتارمدنی سازمانی [4] اشاره دارد که در سالهای اخیر توجه محققان زیادی را به خود جلب نموده است. (موریسون،154:1994)
در پژوهش حاضر، به بررسی رابطه بین خصوصیات رهبری معنوی و رفتارمدنی سازمانی پرداخته شده است و همانطوریکه میدانیم رهبران معنوی با داشتن ویژگیهایی همچون، نوع دوستی، احترام به افراد، کمک به همتایان، ایمان و امید و نشاط، تعهد سازمانی و… میتوانند در بروز و ایجاد رفتارهایی همچون، نزاکت اجتماعی، از خود گذشتگی، تکریم هم قطاران، جوانمردی و و ظیفه شناسی در کارکنان سازمانها کمک نمایند و باعث بروز رفتارهایی گردند که بطور رسمی در شرح وظایف و شغل رسمی افراد قید نگردیده ولی این رفتارها در سازمان باعث بهبودی کلی در عملکرد سازمان میگردد.
1-2 بیان مسئله پژوهش
در عصر حاضر که عصر، انفجار اطلاعاتی، عصر دیجیتال، دانش و فناوری لقب گرفته است هیچ سازمانی مصون از تغییر و تحول نیست و بعبارتی بهتر عصر حاصر، عصر تغییر است. وهمواره نیاز به تغییرات ریشهای و خلاقیتهای کاری احساس میشود و آنها برای اینکه از قافله عقب نمانند اکثر این سازمانها توجه خود را به رهبران سازمانی معطوف داشتهاند و با شجاعت و جسارت خاصی سعی در ایجاد تغییرات بنیادی درون سازمانی دارند چرا که رهبری با ایجاد تغییر سرو کار دارند (نرگسیان،30:1386) در واقع ورود مفاهیمی همچون اخلاق، حقیقت، باور به خدا یا نیرویی برتر، معناجویی در کار، همه حکایت از ظهور پارادایمی جدیدی دارند (ضیائی و همکاران،68:1387) دراین میان تئوری رهبری معنوی بعنوان سکوی پرش یک پارادایم جدید برای تئوری، تحقیق و عمل به رهبری ارائه شده است. (فرای، ویتوسی وسدیلو،858:2005) [5] رهبری معنوی میتواند به عنو. ان یک حوزه تحقیق در زمینه وسیعتری از معنویت در محیط کار باشد. (بلک کابی و بلک کابی،2001)[6] رهبران معنوی به برخی ویژگیهای مهم برای سازمانشان همچون خود شکوفایی و معنا در زندگی اطمینان میبخشند. (جرتزن وبارباتو،2001)[7] رهبری معنوی رفاه معنوی را افزایش و پرورش میدهد و بدنبال آن بر رضایت کارکنان از زندگی، مسئولیت پذیری سازمانی، تعهدسازمانی، بهره وری و عملکرد مالی تأثیر مثبت میگذارد (فرای، ماچلی، ایمت، 2001)[8] بنابراین رهبری معنوی باعث میشود تا کارکنان به عنوان یک کل رفتارکنند و عملکرد آنها در ک نمایند نه اینکه فقط بعنوان عضوی از سازمان به آنان نگریسته شود (روپرای[9] 856:2010) در بررسی علمی (گیاکالون و جورکی ویکس،13:2002) در مورد معنوی بودن محیط کار، آنرا اینگونه تعریف کردهاند ” چارچوب ارزشهای سازمانی در فرهنگی شکل میگیرد که باعث ارتقای تجربهٔ کارمندان از طریق فرآیند کار میشود حس ارتباطی را تسهیل کرده، احساس همکاری و شادمانی و لذت بردن از کار را پدید میآورد” از سوی دیگر اندیشمندانی همچون (گورتزن و باربوتو،2001) [10]بیان میکنند که رهبران معنوی برخی ویژگیهای مهم نظیر خود شکوفایی و درک معنا در زندگی را برای سازمانهایشان تضمین میکنند. همچنین (کاکابادوس[11] و همکاران،172:2002)) اظهار میکنند که رهبران معنوی اغلب از ارزشهایی هماهنگی، عشق، همدردی، صلح و آرامش، درستی یا صداقت حمایت میکنند. این ارزشها تاثیرات مثبتی را درمحیط معنوی ایجاد میکند و موجب میشوند که کارکنان در مسئولیتها با رغبت بیشتری مشارکت جویند. در سازمانهایی که چنین فضای آکنده از ارزشهای معنوی و اخلاقی، وجود داشته باشد کارکنان ضمن احساس آرامش و نشاط با انگیزه مضاعفی به پذیرش مسئولیتهای خطیر پرداخته و ضمن پاسخ گو بودن در برابر عملکرد خویش، رفتارهایی نظیر وظیفه شناسی، جوانمردی، احترام به هم نوع و نزاکت اجتماعی از خود بروز میدهند که نتیجه آن بالا رفتن کارآیی و اثربخشی و در نهایت بهبود عملکرد کلی سازمان خواهد بود.
که در ادبیات امروز مدیریت به آن عنوان “رفتارهای مدنی سازمانی” اطلاق میگردد. رفتارمدنی سازمانی برای بقای سازمان در دنیای متحول کنونی که سراسر رقابت و تغییر است حیاتی بشمار میرود. برطبق دیدگاه نظریه پردازانی همچون اورگان[12]، رفتار مدنی سازمانی میتواند کارآیی را حداکثر ساخته و عملکرد مؤثر سازمانی را ارتقاء بخشد (مورفی، 2002: 288). بولینو و تورنلی اعتقاد دارند که رفتارهای مدنی سازمانی بطور کلی دارای دو حالت عمومی هستند الف) آنها بطور مستقیم قابل تقویت نیستند برای مثال، نیازی نیست که آنها از جنبه فنی به عنوان بخشی از شغل افراد باشند. ب) آنها ناشی از تلاشهای ویژه و فوق العاده هستند که به سازمانها برای دستیابی به موفقیت، از کارکنانشان انتظار دارند (بلینو، ترنلی، 2003،:60). اورگان رفتارمدنی سازمانی را بعنوان اقدامات مثبت بخشی از کارکنان برای بهبود بهره وری و همبستگی و انسجام در محیط کاری میداند که ورای الزامات سازمانی است (هادسن،70:2002) جوهره کلیدی در تعریف اورگان از رفتار مدنی سازمانی این است که چنین رفتاری، اثربخشی سازمانی را افزایش میدهد. مطالعات تجربی مختلفی که دراین زمینه انجام شده (بورمن، موتوویدلو،1993، اورگان و کونوسکی، 1998، پودساکف و مک کنزی،1994 و..) ضمن تاکید و تأیید مطلب فوق، دلایل مختلفی را که رفتارمدنی سازمانی ممکن است بر اثربخشی سازمانی تأثیر گذار باشد بیان میکنند.. بنابراین وجود رهبری معنوی برای سازمانها امروزه یک ضرورت انکارناپذیر میباشد و سازمانها برای بقای خود و حفظ موجودیتشان ناگزیرندکه توجه ویژهای به این مقوله داشته باشند چراکه رهبران با تغییر سرو کار دارند وبرای ادامه حیات سازمان، وجودشان ضروری بوده واین مسئله در تمامی متغیرهای اثرگذار سازمان بویژه رفتارمدنی سازمانی که در بهبود کلی عملکرد سازمانها تأثیر گذار میباشد مشهود است.
فرزاد جاوید –
خوب