پایان نامه تاثیر فناوری اطلاعات بر فرصت های برابر آموزشی
فهرست محتوا
چکیده
هدف از انجام این تحقیق بررسی ارتباط بین بکارگیری فناوری اطلاعات و گسترش فرصتهای برابر آموزشی در آموزش و پرورش استان مازندران بود که به شیوه پیمایشی انجام گرفت. جامعه آماری را کلیه کارکنان ادارات آموزش و پرورش استان مازندران تشکیل میداد. برای این منظور سه اداره آموزش و پرورش در مرکز، شرق و غرب استان در نظر گرفته شد. حجم نمونه با توجه به جدول تعیین حجم نمونه گرجسی و مورگان برابر با 361 نفر بود که به منظور کاهش خطا، این تعداد به 400 نفر افزایش داده شد. روش نمونه گیری به صورت خوشهای بود. برای سنجش متغییرهای تحقیق از پرسشنامههای محقق ساختهٔ فناوری اطلاعات و فرصتهای برابر آموزشی استفاده شد. روایی پرسشنامهها با نظر اساتید و خبرگان مورد تائید قرار گرفت و پایایی پرسشنامهها با آزمون مقدماتی مورد سنجش قرار گرفت. میزان پایایی با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ برای فناوری اطلاعات برابر با 81/0 و برای پرسشنامه فرصت برابر آموزشی برابر با 89/0 حاصل گردید. تجزیه و تحلیل دادهها بر اساس دادههای آماری و با نرم افزار spss صورت گرفت. برای مشخص نمودن همبستگی متغیرهای تحقیق از آزمون ضریب همبستگی پیرسن استفاده گردید. برای بررسی تأثیر متغیرها و نیز آزمون پیش بینی از رگرسیون چندمتغیره استفاده شد. در نهایت با تحلیل مسیر مدل نظری تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین بکارگیری فناوری اطلاعات و گسترش فرصتهای برابر آموزشی در آموزش و پرورش استان مازندران همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد. بین بکارگیری فناوری اطلاعات و حداکثر سازی، برابرسازی و نخبه پروری در آموزش و پرورش استان مازندران نیز، رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین دسترسی به منابع اطلاعاتی و مواد آموزشی، آموزش از راه دور و نمایش تصویری محتوای درسی به میزان 43 درصد بر گسترش فرصتهای برابر آموزشی در استان اثرگذار هستند. در این میان تأثیر نمایش تصویری محتوای درسی بیشتر است. همچنین نتایج حاصل از جدول توافقی نشان داد که مدارس مستقر در غرب استان به لحاظ توسعه و رشد فرصتهای برابر آموزشی نسبت به مناطق مستقر در شرق و مرکز استان مازندران، در وضعیت بهتری قرار دارند.
کلمات کلیدی: فرصت برابر آموزشی، نخبه پروری، سازنده گرایی، فناوری اطلاعات، شکاف دیجیتالی
فهرست مطالب
- فصل اول: کلیات تحقیق
- 1-1-مقدمه———————————————————-2
- 1-2-بیان مساله—————————————————— 3
- 1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق——————————————- 8
- 1-4-اهداف تحقیق————————————————— 9
- 1-5-سؤالهای تحقیق———————————————— 9
- 1-6-فرضیههای تحقیق———————————————– 10
- 1-7-تعریف واژهها و اصطلاحات به صورت مفهومی————————– 10
- 1-8-تعریف عملیاتی متغییرها ——————————————-12
- فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
- 2-1-مروری بر مبانی نظری——————————————– 18
- 2-1-1-انواع نابرابریهای آموزشی————————————– 18
- 2-1-1-1- نابرابریهای آموزشی مبتنی بر تفاوت طبقاتی———————– 19
- 2-1-1-2- نابرابری آموزشی مبتنی بر تفاوت جنسی————————— 21
- 2-1-1-3- نابرابریهای آموزشی مبتنی بر تفاوت فرهنگی———————- 24
- 2-1-1-4-نابرابریهای مبتنی بر تفاوت قومی——————————-25
- 2-1-2-نابرابری فرصتهای آموزشی و زمینههای خانوادگی——————– 26
- 2-1-3-برابری فرصتهای آموزشی————————————- 28
- 2-1-3-1- فناوری اطلاعات و برابری فرصتهای آموزشی——————— 30
- 2-1-3-2- نابرابری فرصتهای آموزشی و شکاف دیجیتالی——————- 31
- 2-1-3-3-شکاف دیجیتالی و فرصتها و تهدیدهای آموزشی—————— 35
- 2-1-3-3-1-فرصتها——————————————– 35
- الف) برابری فرصتها، عدالت اجتماعی و کاهش نابرابری فضایی————— 35
- ب) تمرکززدایی————————————————– 35
- ج) افزایش مشارکت و قدرت تصمیم گیری در مناطق محروم——————- 35
- 2-1-3-3-2-تهدیدها——————————————— 36
- الف) افزایش شکاف دیجیتالی—————————————- 36
- ب) تقسیم کار نابرابر بین مناطق شهری و روستایی————————– 37
- ج) تمرکزگرایی————————————————– 37
- د) افزایش احساس نابرابری و مهاجرت به مرکز—————————- 38
- ه) افزایش اشتغال تخصصی و بیکاری عمومی —————————–38
- 2-1-4-کاربرد آموزشی فناوری اطلاعات ——————————–38
- 2-1-4-1-آموزش از راه دور—————————————- 40
- 2-1-4-1-1-تاریخ مختصر آموزش از راه دور—————————— 40
- 2-1-4-1-2-اصول آموزش از راه دور———————————– 41
- 2-1-4-1-3-مزایای آموزش از راه دور———————————- 43
- 2-1-4-1-4-رسانههای نوین و نقش آنان در آموزش از راه دور—————– 44
- الف) کامپیوتر و آموزش——————————————— 45
- ب) اینترنت—————————————————– 51
- 2-1-5-آموزش و یادگیری الکترونیکی———————————- 53
- 2-1-5-1-مزایای آموزش الکترونیکی———————————– 54
- 2-1-5-2-محدودیتهای آموزش الکترونیکی—————————– 56
- 2-1-6-یادگیری الکترونیکی—————————————- 57
- 2-1-6-1-خصوصیات یادگیری مبتنی بر فناوری اطلاعات——————– 57
- 2-1-6-2-انواع یادگیری الکترونیکی———————————- 58
- 2-1-6-3-مزایای یادگیری الکترونیکی——————————— 59
- 2-1-7-چندرسانهای آموزشی————————————— 60
- 2-1-7-1-مزایای چندرسانهای در آموزش ——————————61
- الف) استفاده از حواس چندگانه برای یادگیری————————— 61
- ب) تمرین بیشتر برای رسیدن به حد تسلط—————————— 61
- ج) تسهیل مشارکت میان دانش آموزان ———————————61
- د) کمک به دانش آموزان برای ایجاد ارتباط بین مفاهیم——————— 62
- ه) انعطاف پذیر بودن برنامه در مقابل نیاز یادگیرندگان———————- 62
- و) برقراری تعادل و رابطهٔ دوسویه با کاربر—————————- 62
- 2-1-8-چهارچوب نظری تحقیق ————————————62
- 2-1-8-1-نظریهٔ کارکردگرایی———————————— 62
- 2-1-8-2-نظریه تضاد——————————————- 64
- 2-1-8-3-شواهد تجربی—————————————– 65
- 2-1-8-4-نظریههای انتقادی ملهم از مارکسیسم ————————-67
- 2-1-8-5-رویکرد سازنده گرایی و نقش آن در تحول محیطهای یادگیری——- 68
- 2-1-8-5-1-مبانی سازنده گرایی———————————– 71
- 2-1-8-5-2-مفروضات سازنده گرایی——————————– 71
- 2-1-8-5-3-سازنده گرایی و طراحی آموزشی————————– 72
- 2-1-8-5-4-نقش زبان در یادگیری دانش—————————– 72
- 2-1-8-5-5-سازنده گرایی اجتماعی——————————— 73
- 2-1-8-6-نظریههای برابری فرصتهای آموزشی و فناوری اطلاعات———-77
- 2-1-8-6-1-گاتمن——————————————– 77
- 2-1-8-6-2-سایر آرای نظری————————————- 78
- 2-1-9-جمع بندی چهارچوب نظری——————————– 79
- 2-1-10-مدل نظری تحقیق————————————— 81
- 2-2-پیشینه تحقیق——————————————— 81
- 2-2-1-تحقیقات داخل کشور————————————- 81
- 2-2-2-تحقیقات خارج از کشور———————————– 85
- 2-2-3-تحلیل و جمع بندی تحقیقات——————————– 87
- فصل سوم: روش شناسی تحقیق
- 3-1-روش تحقیق——————————————— 91
- 3-2-جامعه آماری——————————————— 91
- 3-3-حجم نمونه و روش نمونه گیری——————————- 92
- 3-4-ابزار اندازه گیری—————————————— 92
- 3-5-روایی و پایایی——————————————- 93
- 3-6-توصیف و تحلیل دادهها———————————— 94
- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادهها
- 4-1-آمار توصیفی ——————————————– 96
- 4-2-آمار استنباطی——————————————– 104
- فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
- 5-1-خلاصه یافتهها——————————————– 116
- 5-2-بحث و نتیجه گیری—————————————– 118
- 5-3-پیشنهادهای تحقیق—————————————– 123
- 5-3-1-پیشنهادهای علمی—————————————- 123
- 5-3-2-پیشنهادهای پژوهشی————————————– 124
- منابع——————————————————- 125
- پیوست—————————————————–131
- چکیده انگلیسی———————————————– 134
فصل اول:
کلیات تحقیق
1-1-مقدمه
امروزه مسائل عمده اجتماعی را که تعلیم و تربیت با آن مواجه است، بدون درنظر گرفتن اطلاعات جدید و فناوری ارتباطات نمیتوان مورد بحث قرار داد. مشکل صرفاً در امر تدریس نیست بلکه مشکل اصلی توجه کلی به چگونگی دسترسی به دانش است. لذا موضوع اطلاعات و فناوری و پیش بینی تأثیر آن بر دانش و آموزش در آینده بسیار مهم است.
اختراعات تاثیرگذار در قرن بیستم مثل رادیو، تلویزیون، سیستمهای ضبط صدا و تصویر، کامپیوتر، فرستندههای رادیویی و کابلی یا ماهوارهای صرفاً جنبه تکنولوژیکی ندارند، بلکه ویژگی منحصربه فرد آنها اقتصادی و اجتماعی بودن آنهاست. اکثر این تکنولوژیها به قدری کوچک و ارزان شده است که به بیشتر خانهها در کشورهای صنعتی راه یافتهاند و نیز مورد استفاده جمع کثیری در کشورهای در حال توسعه قرار گرفتهاند. همه جوامع امروزی تا حدی جوامع اطلاعاتی هستند. جوامعی که در آنها توسعه تکنولوژیکی باعث شده است محیطی فرهنگی و آموزشی پدید آید. این محیط قادر است منابع دانش و یادگیری را دگرگون کند. یکی از خصیصههای این تکنولوژیها پیچیدگی روزافزون آنها و گسترش امکاناتی است که فراهم میکنند.
باید توجه کرد که استفاده از فناوری اطلاعاتی و ارتباطی برای مقاصد آموزشی پدیده تازهای نیست. مثلاً رادیوی آموزشی قبل از جنگ جهانی اول به وجود آمد. آنچه در گذر زمان تغییر یافته است، نه تنها وسعت تکنولوژیها مورد استفاده و پیچیدگی آنهاست بلکه در جذب مخاطبان خارج از نظام رسمی تعلیم و تربیت، شامل کودکان قبل از دبستان و کل بزرگسالان است (گزارش کمیسیون بین المللی یونسکو، 1376). پس تأثیر فناوری بر شیوه یادگیری اجتناب ناپذیر است.
پیشرفتهای جهانی در فناوری اطلاعات باعث گسترش سریع فرصتهای یادگیری و دسترسی به منابع تحصیلی و آموزشی شده است. به گونهای که این امر با ابزارها و روشهای سنتی اصولاً غیرقابل تصور بوده و بکارگیری این فناوری نه تنها باعث تسهیل و تسریع فراوان در امر تعلیم و تربیت و نیز مدیریت مؤثر در نظامهای آموزشی گردیده است، بلکه باعث شد که در مفاهیم سیاسی بسیار متداول در نظامهای آموزش نیز تحولات شگرفی حاصل شود (رعنایی، 1385: 4). فناوری اطلاعات و ارتباطات میتواند به عدالت آموزشی و اینکه این فناوری فرصتهای برابر برای یادگیرندگان فراهم نماید به عنوان غایت نگاه کند و آنرا مدنظر قرار دهد. استفاده از این فناوری به منظور از بین بردن استانداردسازی (عدم توجه به تفاوتهای فردی) در آموزش است و سعی میکند که به تفاوتهای فردی یادگیرندگان توجه نماید (همان: 5).
بنابراین فناوریهای ارتباطات و اطلاعات بدون شک میتوانند وسایل واقعی ارتباط با آموزش غیر رسمی را که یکی از مهمترین نظامهای اراده دانش در جامعه یادگیری هستند فراهم آورند. جامعهای که در آن مراحل مختلف فرایند یادگیری یکسره مورد بازاندیشی قرار میگیرد. تحول این فناوریها که استفاده ماهرانه از آن توسعه و پیشرفت مداوم دانش را ممکن میسازد باید به بازنگری نقش و وظیفه نظامهای تعلیم و تربیت در زمینه آموزش مادام العمر منتهی گردد. ارتباطات و تبادل دانش و اطلاعات از این پس دیگر تنها مرکز رشد فعالیت بشری نخواهد بود، بلکه مقولهای خواهد شد که به تکامل شخصی در زمینه شیوههای جدید زندگی اجتماعی کمک خواهد کرد. پس باید همه استعدادهای بالقوه فناوری اطلاعات را در خدمت آموزش و پرورش قرار داد. از این حیث این تحقیق سعی دارد با بررسی دقیق نشان دهد که رشد و توسعه فناوری اطلاعات چه نقش و تاثیری در کاهش نابرابریهای آموزشی در استان مازندران میتواند داشته باشد.
1-2-بیان مساله
پیرامون مفهوم عدالت در طول تاریخ نظریههای گوناگونی تبیین شده است. فیثاغورث عدالت را رعایت حقوق افراد مطابق استعدادهای طبیعی آنها میداند؛ از نظر سقراط عدالت رعایت نوعی تناسب و هماهنگی است؛ از دیدگاه افلاطون عدالت نوعی تناسب و تعادل در امور است؛ به زعم رواقیون همة انسانها برابرند (جمشیدی،1379، ص 13). بحث عدالت و عدالت اجتماعی سالهاست که ذهن اندیشمندان را به خود مشغول کرده است. در این میان صحبت از نابرابریهای فرصتهای آموزشی و عدالت آموزشی همواره مورد توجه بوده است.
نابرابریهای آموزشی و عدالت اجتماعی، مفاهیمی هستند که همانند دو روی یک سکه، واقعیتی را به نام میزان دسترسی دانش آموزان طبقات، جنسیتها، نژادها، فرهنگها و مناطق متفاوت را به تحصیل تعریف میکنند. به عبارت دیگر، افزایش هر روی سکه، موجب کاهش روی دیگر آن خواهد شد. با این وصف، چنانچه جامعهای بخواهد در جهت بسط عدالت آموزشی حرکت کند، ناگزیر است نابرابری فرصتهای آموزشی را کاهش دهد. این ضرورت به عنوان یک حرکت اصلاحی، همواره مورد توجه دست اندرکاران آموزشی و صاحبنظران کشورهای گوناگون بوده است (دهقان، 1383، ص 24). ایجاد فرصتهای برابر آموزشی به معنای از بین بردن موانع و مشکلات آموزشی است. در این راستا یکی از موانع جدی برای تحقق هدالت آموزشی، کمبود امکانات مادی پیشرفت در بعد تحصیلی است که کلمن از آن با تعبیر “فراهم کردن امکان آموزش یکسان برای کودکان” یاد میکند (بالانتین، 1995 به نقل از دهقان، 1383: 24).
در سطحی وسیعتر، ابعاد غیر مادی امکانات و تسهیلات آموزشی برابر را میتوان به حیطههایی مانند ارزشها، انگیزهها و رغبتهای تحصیلی برابر نیز تسری داد. واقعیت این است که در بسیاری از کشورها و از جمله جامعه خودمان، انگیزهها، ارزشها و رغبتها به مثابه فرصتهای برابر بین همه افراد به طور یکسان توزیع نشدهاند. گاهی ایجاد این رغبتها و انگیزهها نیاز به ابزار و امکانات خاص دارد که با پیشرفت علم و فناوری در زمینه آموزش و پرورش منطبق باشد. یکی از این ابزارها استفاده از فناوریهای ارتباطات و اطلاعات در زمینه ارتقای سطح آموزشی دانش آموزان است.
تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات مهمترین ابزارها و روشها برای توانمند سازی جوامع در قرن جدید به شمار میرود و اهمیت آن به عنوان یک فرصت استثنایی برای جبران عقب ماندگی کشورهای در حال توسعه و ورود به دوران فراصنعتی بر همگان آشکار است.
فناوری اطلاعات وارتباطات، عبارت است ازفناوریهایی که فرد را درضبط، ذخیره سازی، پردازش، بازیابی، انتقال و دریافت اطلاعات، یاری میدهند. این اصطلاح شامل فناوریهای نوین مانند رایانه، انتقال ازطریق دورنگار، و دیگر وسائل ارتباطی میشود. فناوری اطلاعات، روش کار ما را دگرگون کرده است و همچنین امور اقتصادی و اجتماعی، و حتی نحوه تفکر مارا تغییر داده است. امروزه، فناوری اطلاعات در مقایسه با وسائل ارتباط جمعی دامنهای به مراتب وسیعتر دارد و امکاناتی را برای تغییر و پیش بینی و دورنمای تازهای را درزمینه توسعه ارائه میکند. فناوری اطلاعات موجب پخش سریع نظرات، بهبود درآموزش، علوم، مراقبتهای بهداشتی و فرهنگ میشود. فناوری اطلاعات ماشین کار تلقی میشود و ارتباطات محصول آن است. فناوری اطلاعات و ارتباطات به یکدیگر وابسته هستند. بدون فناوری اطلاعات وارتباطات، ارتباط درسطح بین المللی و بین افراد غیرممکن خواهد بود. امروزه با دراختیارداشتن فناوری اطلاعاتی و ارتباطی مختلف و پیشرفته، امکان برقراری سریع ارتباط و تبادل سریع اطلاعات بیش ازپیش میسرگردیده است. افراد در هر کجا که باشند میتوانند آخرین اطلاعات مورد نیاز خود را در هر زمینهای دریافت میکنند. اما بی شک بیشترین تأثیر پدیدآمدن فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی برمحیط های آموزشی بوده است. کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات درآموزش سبب شده است تا محیط آموزشی به سوی مجازی شدن سوق پیدا کند. این امرسبب میشود تا ارتباطات میان افراد به منظور آموزش و گسترش دانش به گونهای فزاینده ازطریق رایانه امکان پذیر میشود. یادگیرنده باید دریادگیری مشارکت فعال داشته باشد و درباره اطلاعاتی که به دست میآورد یا منتقل میکند بحث کند و فناوری اطلاعات و ارتباط این امکان را برای یادگیرندگان فراهم میکند (ابراهیم آبادی، 1382: 20).
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.