پایان نامه ماهیت مجازات های تکمیلی
فهرست محتوا
چکیده
ماهیت مجازاتهای تکمیلی
در قانون مجازات اسلامی 1392، سخن از اقداماتی است که با عنوان «مجازاتهای تکمیلی» از آنها یاد میشود؛ لذا به نظر میرسد ظاهراً قانونگذار قائل به ماهیت مجازات گونهٔ این واکنشهاست؛ حال سؤالی که مطرح میگردد این است که ماهیت مجازاتهای تکمیلی به واقع کدام است؟ آیا این اقدامات در قلمرو واکنشهای کیفری قرار میگیرند یا آنها را باید در زمرهٔ واکنشهای غیرکیفری برشمرد.
با دقت و بررسی در ویژگیهای مجازاتهای تعزیری به نظر میرسد مجازاتهای تکمیلی در
زمرهٔ گونههای غیرکیفری تعزیری قرار میگیرند و مقصود قانونگذار از به کارگیری عنوان مجازات بر این اقدامات، معنای عام مجازات و قرار دادن اینگونه اقدامات در زمرهٔ نوعی واکنش صرفنظر از ماهیت کیفری یا غیرکیفری آنها در مقابل ارتکاب جرم است.
با توجه به ماهیت غیرکیفری تعزیری مجازاتهای تکمیلی و تقسیم بندی تعزیرات از لحاظ موجبات آن (صرفنظر از ماهیت کیفری یا غیرکیفری تعزیرات)، به تعزیرات شرعی و حکومتی، در بررسی مجازاتهای تکمیلی از این حیث میتوان گفت مجازاتهای تکمیلی ماهیتی دوگانه دارند و گاهی در مقام «تعزیرات شرعی» و گاهی به عنوان «تعزیرات حکومتی» اعمال میگردند.
کلیدواژگان: مجازاتهای تکمیلی، واکنش کیفری، واکنش غیرکیفری، تعزیرات شرعی، تعزیرات حکومتی
فهرست مطالب
- عنوان صفحه
- فصل اول: کلیات پژوهش 1
- مقدمه 2
- بیان مسأله 2
- پرسش پژوهش 3
- ضرورت پژوهش 3
- هدف پژوهش 4
- سابقه پژوهش 5
- روش تحقیق 8
- سامان دهی تحقیق 8
- فصل دوم: تبیین مفاهیم و سابقهٔ تقنینی مجازاتهای تکمیلی 10
- مبحث اول: مفهوم مجازاتهای تکمیلی و ماهیت آنها 11
- گفتاراول: تعریف مجازات تکمیلی 11
- گفتاردوم: تبیین ماهیت مجازاتهای تکمیلی 24
- مبحث دوم: سابقهٔ تقنینی مجازاتهای تکمیلی 25
- گفتاراول: سابقه تقنینی مجازاتهای تکمیلی پیش از انقلاب 25
- گفتاردوم: سابقه تقنینی مجازاتهای تکمیلی پس از انقلاب 28
- فصل سوم: موقعیت مجازاتهای تکمیلی در واکنشهای جزایی 33
- مبحث اول: واکنشهای کیفری 34
- گفتاراول: تعریف و انواع واکنشهای کیفری 34
- بنداول: تعریف واکنشهای کیفری 35
- بند دوم: انواع واکنشهای کیفری 37
- گفتاردوم: رابطهٔ مجازاتهای تکمیلی با واکنشهای کیفری 43
- بنداول: ماهیت تعزیری مجازاتهای تکمیلی 44
- بنددوم: مجازاتهای مکمل حدود و قصاص 45
- بندسوم: تمایز در اهداف و ویژگیها با سایر واکنشهای کیفری 46
- مبحث دوم: واکنشهای غیرکیفری 50
- گفتاراول: تعریف و انواع واکنشهای غیرکیفری 50
- بنداول: مفهوم واکنشهای غیرکیفری 50
- بنددوم: انواع واکنشهای غیرکیفری 51
- گفتاردوم: رابطهٔ مجازاتهای تکمیلی با واکنشهای غیر کیفری 55
- فصل چهارم: نسبت مجازاتهای تکمیلی با انواع تعزیرات 59
- مبحث اول: انواع واکنشهای تعزیری غیرکیفری 60
- گفتاراول: رابطهٔ مجازاتهای تکمیلی با اقدامات تأمینی و تربیتی 60
- بنداول: مفهوم اقدامات تأمینی و تربیتی 61
- بنددوم: وجوه افتراق مجازاتهای تکمیلی ازاقدامات تأمینی وتربیتی 63
- گفتار دوم: رابطهٔ مجازاتهای تکمیلی با تأدیب 68
- بنداول: مفهوم تأدیب 69
- بنددوم: ماهیت تأدیبی برخی از مجازاتهای تکمیلی 73
- مبحث دوم: انواع واکنشهای تعزیری به اعتبار موجبات آنها 75
- گفتاراول: تعزیرات شرعی 75
- بنداول: مفهوم تعزیرات شرعی 75
- بنددوم: نسبت مجازاتهای تکمیلی با تعزیرات شرعی 80
- گفتاردوم: تعزیرات حکومتی 82
- بنداول: مفهوم تعزیرات حکومتی 82
- بنددوم: نسبت مجازاتهای تکمیلی با تعزیرات حکومتی 86
- نتیجه گیری 88
- منابع 95
- چکیده و صفحه عنوان به انگلیسی
فصل اول
مقدمه
بیان مسأله
مجازاتهای تکمیلی نخستین بار با عنوان «کیفرهای تکمیلی» در مادهٔ 19 اصلاحی قانون مجازات عمومی، مصوب 7/4/1328، بند الف در فصل سوم تحت عنوان «در جزاهای تبعی»، به صورت مصادیق کیفرهای تبعی و تکمیلی بیان شده بود.
در ماده 23 قانون مجازات مصوب 1392، نیز اقداماتی تحت عنوان مجازاتهای تکمیلی پیش بینی شده است.
نکتهٔ قابل تأمل در خصوص اقدامات مذکور در مادهٔ 23 قانون مجازات مصوب 1392، قرار دادن عنوان مجازات بر اینگونه اقدامات از سوی قانونگذار میباشد؛ به گونهای که برخی حقوقدانان با توجه به این عملکرد، آنها را در ردیف مجازاتها قرار داده و قائل به ماهیت کیفری این دسته از اقدامات میباشند.
قرار دادن اقدامات مذکور در ماده 23 قانون مجازات مصوب 1392 در زمرهٔ واکنشهای کیفری مشکلاتی ایجاد خواهد کرد من جمله اینکه، با توجه به ثابت و مشخص بودن مجازات در مقابل ارتکاب جرائم حدی و جنایات، امکان اعمال واکنش کیفری مضاعف در کنار حدود و قصاص، چندان قابل توجیه به نظر نمیرسد.
هم چنین با توجه به ماهیت تعزیری اقدامات مذکور در مادهٔ 23 قانون مجازات مصوب 1392، با قرار دادن اینگونه اقدامات درکنار مجازات اصلی تعزیری، مجموع مجازات تعزیری اعمال شده بر مرتکب، عمدتاً بیش از مجازاتهای حدی میگردد، فلذا این اقدام خلاف قاعدهٔ دون الحد در تعزیرات میباشد.
بنابراین به نظر میرسد میبایست اقدامات مذکور در مادهٔ 23 قانون مجازات مصوب 1392 را که با عنوان «مجازاتهای تکمیلی» مشخص شدهاند، به عنوان اقداماتی غیرکیفری در مقابل ارتکاب جرم محسوب کرد.
لذا باید گفت مقصود قانونگذار از مجازاتهای تکمیلی، لزوماً نوعی واکنش کیفری علیه جرم نمیباشد، بلکه مراد از آن واکنشی مستقل، در مقابل ارتکاب عمل مجرمانه، صرفنظر از ماهیت کیفری یا غیرکیفری این اقدامات است.
-
پرسش پژوهش
در این پژوهش پرسش اصلی و نهایی این میباشد که، «ماهیت مجازاتهای تکمیلی با توجه به موجبات مختلف این مجازاتها چیست؟»
اما پاسخگویی به این سؤال مستلزم بررسی و شناخت مسائل زیر میباشد، براین اساس پرسشهای دیگری که در تبیین ماهیت این دسته از اقدامات در این پژوهش پاسخ داده میشوند از قرار ذیل است:
مجازاتهای تکمیلی کیفر است یا در زمرهٔ اقدامات تأمینی و یا تأدیب است؟
اگر مجازاتهای تکمیلی را در زمرهٔ واکنشهای کیفری بدانیم، در کدام دسته از طبقه بندی مجازاتها قرار میگیرند؟ (حدود، تعزیرات و…)
اگر مجازاتهای تکمیلی را تعزیری بنامیم، جزء کدام دسته از تعزیرات میباشند؟ (تعزیرات شرعی، تعزیرات حکومتی)
-
ضرورت پژوهش
در مادهٔ 23 قانون مجازات اسلامی 1392، قانونگذار شرایط اعمال مجازاتهای تکمیلی و مصادیق این مجازاتها را بیان کرده است.
مطابق قانون مجازات مصوب 1392، قانونگذار «اقدامات تکمیلی» را با عنوان «مجازات» قلمداد کرده است و امکان اعمال مجازاتهای تکمیلی زمانیکه متهم محکوم به حد، قصاص یا مجازات تعزیری از درجهٔ 6 تا درجه 1 شده است را مجاز شمرده است.
با توجه به مصادیق مجازاتهای تکمیلی در مادهٔ 23 و شناسایی ماهیت این مجازاتها و وجود قواعدی در حقوق جزا هم چون قاعدهٔ ثابت بودن حدود و قاعدهٔ دون الحد در تعزیرات و… باید دید موجبی برای این دسته از مجازاتها با توجه به ماهیت آنها در قانون وجود دارد.
لذا اهمیت بحث در خصوص شناسایی ماهیت این دسته از مجازاتها با توجه به موجبات مجازاتهای تکمیلی در قانون میباشد.
بنابراین نگارنده در پژوهش حاضر در صدد بیان طبیعت و ماهیت مجازاتهای تکمیلی با توجه به تقسیم بندی مجازاتها در قانون است.
-
هدف پژوهش
در این پژوهش هدف اصلی شناسایی ماهیت مجازاتهای تکمیلی، به معنای روشن شدن این موضوع که اقدامات مذکور در مادهٔ 23 قانون مجازات مصوب 1392، واکنشی کیفری هستند یا غیرکیفری، هم چنین با قرار دادن مجازاتهای تکمیلی در زمرهٔ هریک از این واکنشها میبایست این نکته روشن گردد که در صورت کیفری دانستن اقدامات مذکور در مادهٔ 23 قانون مجازات مصوب 1392، این دسته از اقدامات در ردیف کدام یک از واکنشهای کیفری قرار میگیرند، و در صورت غیرکیفری دانستن این اقدامات، مجازاتهای تکمیلی تحت شمول کدام دسته از اقدامات غیرکیفری قرار میگیرند.
-
سابقه پژوهش
قانونگذار درمادهٔ 23 قانون مجازات اسلامی 1392، با تغییراتی نسبت به قانون مجازات اسلامی سال 1370، شرایط اعمال مجازاتهای تکمیلی و مصادیق این مجازاتها را بیان کرده است.
در این پژوهش به استثنای چند منبع محدود، منبع خاصی با موضوع اختصاصی مجازاتهای تکمیلی، که به صورت جامع و کامل در زمینه این دسته از مجازاتها بحث و بررسی شده باشد یافت نگردید، لذا از میان منابع موجود تنها بخشهایی با توجه به مباحث مطرح شده در این پایان نامه مورد استفاده قرار گرفته است، از جمله منابع مورد استفاده:
- ساکی، محمد رضا، (1393)، حقوق جزای عمومی، مجازاتها و اقدامات تأمینی و تربیتی
در این کتاب در خصوص مجازاتهای تکمیلی تنها به بیان مفهوم این مجازاتها و توضیحی مختصر در زمینه مجازات تکمیلی اجباری و مجازات تکمیلی اختیاری بسنده کرده است، اما در خصوص ماهیت مجازاتهای تکمیلی سخنی به میان نیاورده است.
- زراعت، عباس، (1392)، حقوق جزای عمومی 3، مجازاتها و اقدامات تأمینی بر اساس قانون مجازات اسلامی 1392، جلد دوم
در این کتاب ضمن بیان مفهوم مجازاتهای تکمیلی، بدون بیان استدلالی قانع کننده تنها در یک سطر این مجازاتها را در ردیف مجازاتهای تعزیری بیان کرده است، اما در این کتاب مشخص نگردیده است که مجازاتهای تکمیلی جزء کدام دسته از مجازاتهای تعزیری است. (تعزیرمنصوص شرعی، تعزیر حکومتی و…)
3.، ساولانی، اسماعیل، (1392) حقوق جزای عمومی، منطبق با قانون مجازات اسلامی 1392
در این کتاب ضمن تعریف مجازاتهای تکمیلی، تقسیم بندی این مجازاتها را محدود به مجازات تکمیلی اجباری و مجازات تکمیلی اختیاری کرده است و توضیحاتی در این زمینه بیان نموده است و دیگر تقسیم بندیهای مجازاتهای تکمیلی و ماهیت این مجازاتها را بیان نکرده است.
- اردبیلی، محمد علی، (1393)، حقوق جزای عمومی، جلدسوم
در این کتاب فقط تعریف مجازاتهای تکمیلی و توضیحاتی مختصر در خصوص مادهٔ 23 قانون مجازات اسلامی بیان گردیده است اما در خصوص ماهیت و موجبات این مجازاتها که مباحث اصلی و اساسی پایان نامه حاضر است توضیحی ارائه نشده است.
- گرجی، ابوالقاسم، (1381)، حدود – تعزیرات و قصاص
نگارنده از این کتاب در راستای دریافت مفهوم حدود و تعزیرات در جهت تعیین ماهیت مجازاتهای تکمیلی بهره گرفته است.
- پورقهرمانی، بابک، (1388)، نگرشی بر مجازاتهای تتمیمی (تکمیلی)
در این مقاله ضمن تعریف مجازاتهای تکمیلی در خصوص مجازات تکمیلی اجباری و مجازات تکمیلی اختیاری توضیحاتی ارائه شده است، اما در زمینه دیگرمباحث مهم مجازاتهای تکمیلی هم چون ماهیت این مجازاتها سخنی به میان آورده نشده است.
7، اسدیان، ترحم، (1381-83)، نقد و بررسی رأی وحدت رویه شماره 590 مورخ 15/11/72 هیأت عمومی دیوانعالی کشور،
در رأی وحدت رویهٔ شماره 590 مورخ 15/11/72، به نوعی مابین مجازاتهای تکمیلی و مجازاتهای بازدارنده اختلاط صورت گرفته است، که در این مقاله این اختلاط مورد انتقاد قرار گرفته است، اما در نهایت در این مقاله تنها به انطباق مجازات تکمیلی و بازدارنده بر یکدیگر ایراد گرفته شده است و این انطباق را صحیح ندانسته است، اما در خصوص روشن ساختن ماهیت مجازاتهای تکمیلی سکوت اختیار کرده است.
- حسینی، محمد، (1387)، حدود و تعزیرات (قلمرو، انواع، احکام)
در این مقاله تعریف، انواع و پارهای از احکام حدود وتعزیرات بیان شده است.
نگارنده از مقاله حاضر در راستای دریافت مفهوم و احکام حدود و تعزیرات جهت تعیین ماهیت و موجبات مجازاتهای تکمیلی بهره گرفته است.
9 میرزایی، هادی، (1388)، نگاهی بر مجازاتهای تعزیری و بازدارنده و مقایسه آن با اقدامات تأمینی و تربیتی
در این مقاله مجازاتهای تعزیری و بازدارنده وانواع مجازاتهای تعزیری توضیح داده شده است، لذا نگارنده از این مقاله در جهت تعیین ماهیت مجازاتهای تکمیلی بهره گرفته است.
- رضوانی، صادق، (1382)، تداخل مجازاتهای تعزیری و بازدارنده
در این مقاله توضیحاتی پیرامون تفاوت حدود و تعزیرات، تعریف تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده و رابطهٔ این دو مجازات ارائه شده است. لذا نگارنده از مقاله حاضر در راستای تبیین ماهیت و طبیعت مجازاتهای تکمیلی بهره گرفته است.
- پیروانی، سعیده، (1392)، جایگاه اقدامات تأمینی و تربیتی در فقه جزایی، (پایان نامه کارشناسی ارشد در رشتهٔ گرایش حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز)
در این پایان نامه در خصوص اقدامات تأمینی و تربیتی بحث و بررسی صورت گرفته است، نگارنده از این منبع جهت دریافت مفهوم اقدامات تأمینی و تربیتی برای روشن ساختن طبیعت مجازاتهای تکمیلی بهره گرفته است.
- رحیمی، الهام، (1392)، مجازات بازدارنده در قانون مجازات اسلامی 1392، (پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته گرایش حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز)
در این پایان نامه مجازاتهای بازدارنده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است، نگارنده از منبع مذکور در راستای دریافت مفهوم مجازاتهای بازدارنده (تعزیرات حکومتی)، جهت تبیین ماهیت مجازاتهای تکمیلی بهره گرفته است.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.